Tíminn - 05.01.1975, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
Sunnudagur 5. janúar 1975.
Menn og máUfni
Að skorast undan
óbyrgð og vanda
Tlmamynd Gunnar.
Gott land
Hinn hörmulegi atburður, sem
gerðist i Norðfirði rétt fyrir jólin,
hefur minnt á, að ísland getur
verið harðbýlt land, þar sem
náttúruhamfarir krefjast iðulega
þungbærra fórna. En erfitt er að
finna það land, þar sem meiri og
minni náttúruhamfarir koma
ekki til sögu. t þessu sambandi er
skemmst að minnast fellibylsins,
sem nýlega lagöi stóra borg i
Astraliu i rústir, og
jarðskjálftanna i Pakistan, sem
hafa orðið 6000-7000 manns að
bana. ísland er þvi ekki nein
undantekning i þessum efnum,
nema siður sé.
Harðindakaflinn, sem hefur
rikt viða um land nú i skamm-
deginu, minnir einnig á, að tsland
getur verið harðbýlt. En vetur
eru þó yfirleitt harðari viða um
heim en á tslandi. Frá liðnu ári
minnast menn lika mikillar
veðurbliðu, sem sýnir glöggt hvaö
tsland hefur upp á að bjóða,
þegar sæmilega árar. En
náttúran getur verið með vmsum
hætti óblið, og er þar nærtækt aö
minna á þurrkana, sem hafa
valdið uppskerubresti og
hungursneyð i mörgum hinna
heitu landa Afriku og Asiu hin
siðari misseri. Þegar á allt er
litið, verður tsland hvergi nærri
talið eins erfitt og harðbýlt land
og oft er haldið fram. tslendingar
þurfa þvi ekki að kvarta undan
þvi, að þeir búi i harðbýlu landi
þótt það kosti framtak og dug, að
byggja það allt og byggja það vel,
eins og áreiðanlega er vilji
meginþorra tslendinga.
En jafnframt þessu er gott að
minnast þess, að loft og vatn er
óviða hreinna og heilnæmara en á
tslandi. Þetta eru lifsgæði, sem
stöðugt eru meira metin. Og
viðáttu og olnbogarými skortir
tslendinga ei i landi sinu. Sliks
sakna nú margar þjóðir. ts-
lendingar geta þvi verið for-
sjóninni þakklátir fyrir land sitt.
Sé á allt litið, eiga fáar þjóðir
betra land.
Landgræðslan
og hringvegurinn
En eins og áður segir, kostar
það framtak og dug að byggja
land eins og tsland, ef menn ætla
að njóta gæða þess til fulls. Þvi
aðeins reynist landið ibúum sin-
um vel, að þeir ræki skyldur sinar
við það. Þess vegna var það
ánægjulegasti og þýðingarmesti
atburðurinn, sem gerðist i sam-
bandi við ellefu hundruð ára af-
mæli tslandsbyggðar, að Alþingi
ákvað að hefjast handa um skipu-
lega landgræðsluáætlun. Með þvi
fjárframlagi, sem Alþingi hefur
veitt til þessarar áætlunar, er að
visu ekki markaður nema
byrjunaráfangi. En þvi má vafa-
laust treysta, aö þær kynslóðir,
sem sfðar koma, muni halda
áfram þvi starfi, sem hér var
hafið á ellefu hundruð ára afmæli
Islandsbyggðar.
Annar merkasti atburðurinn i
sambandi viö þetta sögulega af-
mæli var tvimælalaust opnun
hringvegarins um landið. Hann
veitir þjóðinni nýja möguleika til
að kynnast landinu, og hann mun
vafalaust eiga beint eöa óbeint
eftir að draga úr hinum miklu
ferðalögum til útlanda. En þótt
tekizt hafi aö opna hringveginn,
er mikið eftir til aö gera hann svo
úr garði, að hann fullnægi þvi
hlutverki, sem honum er ætlað.
Það er þvi vel ráöiö af hinum nýja
samgöngumálaráðherra, að láta
það verða eitt sitt fyrsta verk að
hefjast handa um byggingu
fullkomins hringvegar. Fyrstu
skrefin i þá átt eru að koma
varanlegu slitlagi á þá vegar-
kafla, sem þegar eru undir það
búnir. Til þess aö tryggja þessar
og aðrar framkvæmdir til aö
fullgera varanlegan hringveg,
þarf vitanlega mikið fjármagn.
Vonandi veröur það eitt af fyrstu
verkum framhaldsþingsins að
Við áramótin.
samþykkja frumvarp, sem feiur i
sér verulega fjáröflun i þessu
skyni.
Góður órangur
1 öllum þeim áramótagreinum,
sem forustumenn stjórnmála-
flokkanna hafa birt um áramótin,
erþaöviðurkennt, að Islendingar
hafi orðið fyrir efnahagslegum á-
föllum á árinu, sem er nýlokið.
Viðskiptakjörin hafa versnað
verulega, bæði vegna hækkunar á
innfluttum vörum og lækkunar á
útflutningsvörum. Þess vegna
hefur orðið að gripa til allrót-
tækra efnahagsaðgerða. Þrátt
fyrir þetta var kaupmáttur
venjulegra launa svipaður nú um
áramótin og i árslok 1973 og at-
vinna mátti heita næg’um land
allt. Þetta er stórum 'betri
árangur en i flestu vestrænum
löndum örðum. þar sem kaup-
máttur launa hefur ekki aðeins
rýrnað frá siðustu aldamótum,
heldur hefur stófellt atvinnuleysi
einnig komið til sögu, Þann
árangur, sem hér hefur náðs, má
jöfnum höndum þakka efnahags-
aðgerðum fyrrverandi stjórnar
og núverandi stjórnar.
Verðbólgan
Hinu er ekki að leyna, að
verðbólga hefur aukizt meira en
góðu hófi gegnir. Að miklu leyti
stafar það af erlendum
verðbreytingum, sem tslendingar
ráða ekki við sjálfir. En nokkur
hlutinn er sjálfskaparviti. Þar
veldur tvennt mestu. Annað var
það, að samið var um óraunhæfar
grunnkaupshækkanir á siðast
liönum vetri. Hitt var það, að
efnahagsaðgerðir komu of seint
til sögunnar. Hefðu þær verið
geröar strax á siðastliðnum vetri,
eins og þáverandi forsætisráð-
herra lagði til hefði verðbólgu
vöxturinn orðið snöggtum minni
en raun varð á.
Ólafur Jóhannesson dóms-
málaráðherra vék að þessu i ára-
motagrein sinni á þessa leið:
„1 annan stað skal á það
minnzt, að gripið var til þingrofs
vegna þess, að meirihluti
Alþingis fékkst ekki til að fjalla
um frumvarp rikisstjórnarinnar
um efnahagsaðgerðir með venju-
legum og þinglegum hætti, þ.e.
visa þvi til annarrar umræðu og
nefndar til athugunar. t stað þess
ætlaði hann að fella frumvarpið
við fyrstu umræðu, sem er nær
dæmalaust á siðari árum, og
óverjandi, eins og á stóð, þegar
vissar ráðstafanir voru óhjá-
kvæmilegar. En á röksemdir og
varnaðarorð var ekki hlustaö, en
þess eins krafzt, að stjórnin segði
af sér. Það var sett öllu ofar og
ekkert hirt um þjóðarhag.
Áður en ég lagði frumvarpið
fram, hafði ég reynt að skapa um
það viðtæka samstöðu, jafnvel
gert tillögu um myndum stjórnar
allra flokka, en öllu sliku var
visað á bug. Og ekki lagði ég
frumvarpið fram sem neina úr-
slitakosti. Ég marg tók það fram i
framsöguræðu að ég væri fús til
að athuga hvers konar breytingar
á þvi, enda næðist megintilgang-
ur þess eftir sem áður,en allt kom
fyrir ekki, og þá var eðlilegt og
sjálfsagt að leggja málið 1 þjóðar-
dó»með þingrofi og kosningum.”
Það er ótvirætt, að öðru visi og
betur væri nú ástatt i efnahags-
málum þjóðarinnar, ef stjórnar-
andstaðan hefði sýnt meiri
ábyrgðartilfinningu á Alþingi i
april og mái siðast liðnum.
Athyglisverð
frósögn Geirs
Margt er athyglisvert i ára-
mótagreinum stjórnmála-
foringjanna. T.d. segir svo i ára-
mótagrein Geirs Hallgrimssonar
forsætisráðherra:
„Ýmsir Sjálfstæðismenn héldu
þeirri skoðun á loft meðan
viðræður um stjórnarmyndun
fóru fram, að Sjálfstæðisflokkur-
inn hefði ekki átt að taka þátt i
rikisstjórnarsamstarfi eftir
kosninganar. Flokkurinn hefði
ekki átt að axla þá ábyrgð, sem
er i þvi fólgin að stjórna landinu
við þær aðstæður, sem við nú bú-
um við. Réttasthefði verið að láta
fyrrverandi stjórnarherra greiða
úr þeim vanda, sem þeir höfðu
sjálfir átt þátt i að skapa. Það ætti
að koma i hlut þeirra og engra
annarra aö þola þær óvinsældir,
sem e.t.v. kunna að bitna á þeim,
sem gripa til óhjákvæmilegra
ráðstafana til að leysa vandann,
sem nú steðjar að.”
Eins og lýst hefur verið hér aö
framan, stafar vandinn, sem nú
er glimt við, einkum af erlendum
ástæðum, en að svo miklu leyti
sem okkur sjálfum verður kennt
um, bera fyrrverandi stjórnar-
andstæðingar ekki minni ábyrgð
en fyrrverandi stjórnarflokkar,
þvi að þeir ýttu undir auknar
kaupkröfur á siðast liðnum vetri
og hindruðu svo efnahagsað-
gerðir á siðast liðnu vori, eins og
áður er getið.
Að skorast
undan ábyrgð
Það sem er annars athyglisvert
viö skoðanir þeirra Sjálfstæðis-
manna, sem forsætisráðherrann
minntist á, er ekki það, að þeir
kenni öðrum um vandann, heldur
hitt, aö þeir vilja vera ábyrgðar-
lausir á erfiðum timum, svo að
aðrir hljóti óvinsældir af óhjá-
kvæmilegum efnahagsaðgerðum.
Þvi miður er umræddur hópur
Sjálfstæðismanna ekki einn um
þetta. Gýlfi Þ. Gislason og Björn
Jónsson lýstu yfir þvi, strax eftir
kosningarnar, að nú ætti Alþýðu-
flokkurinn að vera utan stjórnar.
Þeir höfðu að visu nokkra af-
sökun, þar sem var kosningaósig-
ur flokksins. En Sjálfstæðis-
flokkurinn hafði ekki þessa af-
sökun, og ekki heldur Alþýðu-
bandalagið, sem vann á i
kosningunum. En samt var það
þetta sjón^rmið, sem réð þvi, að
Alþýðubandalagið hindraði
myndun vinstri stjórnar Þau öfl,
sem mestu réðu i stjórn Alþýðu-
bandalagsins hugsuðu nákvæm-
lega eins og umræddir Sjálf-
stæðisinenn: Nú skulum við
standa utan viö og láta aðra gera
óvinsælar efnahagsaögerðir, og
hagnast á þvi pólitiskt. Það var
þessi hugsunarháttur, sem réð
mestu um, " það, að vinstri
stjórn varð ekki endurreist.
í þriðja sinn
Þetta er i þriðja sinn, sem
Alþýðubandalagið hleypur
þannig úr stjórn, þegar á móti
blæs. Raunar hét það Sam-
einingarflokkur alþýðu —
Sósialistaflokkurinn, þegar það
lék þann leik i fyrsta sinn. Þaö
stóð að nýsköpunarstjórninni svo-
nefndu, sem hér kom til valda
1944. Þá átti þjóðin gildari gjald-
eyrissjóð en nokkru sinni fyrr
og siðar. Eftir tvö ár var hann
farinn i súginn vegna hóflausrar
eyðslu. Þá hljóp Alþýöubanda-
lagið úr stjórninni. t annað sinn
gerðist þetta haustið 1958, þegar
Alþýöubandalagið hafði tekið upp
núverandi nafn sitt. Þá hafði
vinstri stjórn fariö með völd i rúm
tvö ár. Sumarið 1958 höfðu Sjálf-
stæðismenn fengið hægri krata og
Mosvku-kommunista i liö með sér
til að koma fram óraunhæfri
grunnkaupshækkun. Um haustið
varð þvi að gera efnahagsráð-
stafanir. Þá skarst Alþýðu-
bandalagið úr leik og rauf
stjórnina. t kjölfar þess kom 12
ára timabil viðreisnarstjórnar-
innar svonefndu.
Nú i sumar lék Alþýðubanda-
lagið þennan leik I þriðja sinn.
Rétt er að gera þess, að hinir
ábyrgari foringjar Alþýðubanda-
lagsins voru þessu andvigir, og
sennilega hafa þeir Lúðvik
Jósefsson og Magnús Kjartans-
son verið i þeim hópi. En þeir létu
undan hinum ábyrgðarminni.
Óbreyttir liðsmenn Alþýðubanda-
lagsins voru hér ekki neitt spurðir
ráða, enda hefði þá farið á aðra
leið.
Brosleg ára-
mótaskrif
Næsta broslegt er að bera
saman skrif Þjóðviljans nú og um
siðustu áramdt. Svo fullkomlega
hefur skipt þar um tón. Fyrir ári
kepptist Þjóðviljinn við að verja
úrræði vinstri stjórnarinnar i
efnahagsmálum.Nú beinist nær öll
iðja hans að þvi aö fordæma þessi
úrræði, enda þótt Alþýðubanda-
lagið teldi þau fyrir ári vera óhjá-
kvæmileg til að tryggja atvinnu-
öryggi og afkomu almennings.
Hér skulu aðeins nefnd tvö dæmi
um breyttan málflutning Alþýðu-
bandalagsins.
Forkólfar Alþýðubandalagsins
eiga nú t.d. ekki nógu sterk orð til
að fordæma gengisfellinguna,
sem gerð var á siðastl. sumri.
Fyrir áramótin 1972 stóð Alþýðu-
bandalagið að þeirri gengis-
fellingu, sem þá var gerð, og á
siðastl. sumri var Alþýðubanda-
lagið fylgjandi verulegri gengis-
fellingu, þegar rætt var um
endurreisn vinstri stjórnar. Það
stendur þannig ekki á Alþýðu-
bandalaginu, að viðurkenna
nauðsyn gengisfellingar, þegar
það er i stjórn, þótt hljóðið sé allt
annað i Þjóðviljanum, þegar það
er utan stjórnar.
Forkólfar Alþýðubandalagsins
látast nú mjög andstæðir sér-
hverri skerðingu á dýrtiðar-
uppbótum samkvæmt visitölu.
Meðan þeir sátu i vinstri
stjórninni, voru þeir hins vegar
fylgjandi ýmsum aðgerðum, sem
gengu i þá átt, en ekki komust
fram vegna andstöðu Björns
Jónssonar. A siðasl. vori stóðu
þeir svo að setningu bráðabirgða-
laga, sem skerti verulega visi-
tölubæturnar. Þegarrætt var um
endurreisn vinstri stjórnarinnar i
sumar, stóð ekki á þeim að fallast
á að þessi kaupskerðing yrði
a.m.k. framlengd i nokkra
mánuði.
Gerbreyttur
málflutningur
Þannig mætti halda áfram að
rekja þetta. Núverandi rikis-
stjórn hefur til þessa ekki beitt
neinum öðrum úrræðum til að
tryggja atvinnureksturinn og at-
vinnuöryggið en þeim, sem var
beitt af vinstri stjórninni undir
likum kringumstæðum og
Alþýðuþandalagið var þá ekki að-
eins fúst til að fallast á, heldur
taldi réttmæt og sjálfsögð. Þessa
ábyrgu afstöðu, sem Alþýðu-
bandalagið sýndi meðan það var i
rikisstjorn, ber vissulega að
viðurkenna, en hún undirstrikar
jafnframt þann algera snúning,
sem oröinn er i málflutningi þess.
En það er ekki aðeins i sam-
bandi við efnahagsmálin, sem
Alþýðubandalagið hefur snúið við
blaðinu. Það má t,d. nefna mál
eins og hina fyrirhuguðu málm-
blendisverksmiðju i Hvalfirði.
Það mál var undirbúið af
Magnúsi Kjartanssyni og haföi
nær óskiptan stuðning þingmanna
Alþýðubandalagsins meðan það
tók þátt i rikisstjórn. Nú á
Þjóðviljinn ekki nógu sterk orð til
að lýsa andstöðu við þetta fóstur
Magnúsar Kjartanssonar.
Þannig fylgir Alþýðubanda-
lagið nú allt annarri stefnu siðan
það lenti i stjórnarandstöðu en
meðan það sat i rikisstjórn. Þau
öfl, sem nú ráða þar ferðinni,
standa bersýnilega i þeirri trú,
að þessi mikli snúningur sé væn-
legasta leiðin til að afla þvi fylgis.
Þess vegna réðu þau þvi lika, að
Alþýðubandalagið skarst úr leik,
þegar reynt var að endureisa
vinstri stjórnina á síðastl. sumri.
Þau töldu ekki álitlegt að vera i
stjórn, þegar erfiðleikar fóru
vaxandi. Ótvirætt var, að ábyrg
afstaða Alþýöubandalagsins,
meðan það tók þátt i vinstri
stjórninni, styrkti álit þess. Þvi
getur svo fariö, að þeir, sem ráða
snúningi þess, fái aðra uppskeru
en til er ætlazt. -Þ.Þ.