Tíminn - 22.07.1975, Síða 10

10
TÍMINN
Þriðjudagur 22. júli 1975.
Sykur hefur á seinustu
mánuðum verið allmikið
til umræðu, bæði meðal
manna og i fjölmiðlum.
Hrikalegar sveiflur eru i
verðlagi, og mun kiló-
grammið hafa sveiflazt i
verði frá um 190 krónum
kilóið og upp á fimmta
hundrað króna.
Samvinnufélögin
keyptu birgðir af sykri á
heimsmarkaðsverði,
sem var tiltölulega hag-
stætt til að byrja með, en
siðan féll sykurinn i
verði og alls konar
menn, „spákaupmenn”
eins og þeir voru gjarn-
an nefndir fluttu inn
sykur á lægra verði, og
sitja nú félögin uppi með
sárt ennið og verða að
selja sykur sinn með
tapi.
,,Ekki spara sykrið”
,,Ekki spara sykrið” sögðu þeir
á bátnum hjá Halldóri Laxness,
en sagan var rituð i þeim tima er
sykur var einn mesti munaður
þessarar kolvetnafátæku þjóðar,
og enn eimir af þessari efnafá-
tækt, eöa efnahungri, þvi að við
tslendingar erum i hópi þeirra
þjóða er mest nota af sykri. Sykur
hefur þvi talsvert að segja hvað
varðar efnahagslega liðan okkar.
Sykurinn er nefnilega i visitölunni
margumræddu, hefur þar af leið-
andi sin áhrif á verðbólguþróun-
ina og efnahagslifið allt.
10.000 tonnaf sykri.
Islenzka þjóðin notar nú um
10.000 tonn af sykri árlega. Þetta
er hreinsaður sykur og hreinsunin
fer fram i sérstökum verksmiðj-
S YKUR VERKSA/
Stórmerkar tillögur Hinriks (
Hveragerði hagkvæmur
staöur
um, þar sem hráefnið er svo-
nefndur „hrásykur”, en þab er
heimsmarkaðsverðið á hrásykri,
sem ræöur verðinu á sykrinum,
sem við kaupum hjá kaupfélaginu
eða kaupmanninum á horninu.
Sykurhreinsunarstöðvar eru
ekki til á tslandi, þrátt fyrir allt
sykurhungrið hjá þjóðinni. Ekki
hafa heldur heyrzt margar raddir
um aö stofna til slikrar hreinsun-
ar, þar til nú, að kunnur verk-
fræðingur, Hinrik Guðmundsson,
sem er lærður ölgerðarverk-
fræðingur hefur sett fram tillögur
um slika verksmiðju, sem nýta á
jarðgufu eða jarðhita til sykur-
hreinsunar. Hinrik var á sinum
tima verksmiðjustjóri hjá Agli
Skallagrimssyni, en er nú fram-
kvæmdastjóri Verkfræðinga-
félags tslands.
Sykurhreinsun i
Hveragerði
Hinrik hefur af áhuga varið
miklum tima á undangengnum
árum til þess að draga saman
staðreyndir um sykurhreinsun
hér á landi. Þetta hefur verið
ólaunað tómstundastarf hjá hon-
um, og hefur hann nú gengið frá
fræðilegum grundvelli að sykur-
hreinsun og telur æskilegast að
slik verksmiðja verði reist i
Hveragerði og verði jarð-
hiti þá notaður i stað
jarðoliu sem orkugjafi við
hreinsunina, en erlendar hreins-
unarstöðvar nota oliu sem orku-
gjafa við að hreinsa sykurinn.
Hugmyndir Hinriks Guð-
mundssonar hafa vakið mikla at-
hygli þeirra, sem þeim hafa
kynnzt, þótt þær hafi ekki verið
mikið ræddar opinberlega. Á
seinasta alþingi flutti Þórarinn
Sigurjónsson i Laugardæium, al
þingismaður Framsóknarflokks-
ins I Suðurlandskjördæmi, þings-
ályktunartillögu um þetta merki-
lega mál, þar sem lagt er til að
kannað verði, hvort rétt sé að
hefja sykurhreinsun á íslandi.
Við hittum Hinrik Guðmunds-
son, verkfræðing að máli á dög-
unum, og báðum hann að greina
lesendum frá hugmyndum sinum
og spurðum fyrst. Hvað er
„sykur.”: þetta sem við erum að
kaupa — ibúðunum á verði frá kr.
190 til kr. 400?
Hinrik Guðmundsson, verkfræöingur. Hann læröi ölgerðarverkfræöi I Þýzkalandi og starfabi erlendis,
meðal annars sem verkfræðingur hjá hinum frægu Tuborg-verksmiðjum í Danmörku. Hann var um
tima verksmiðjustjóri hjá AGLI SKALLAGRtMSSYNI, en sfðan árið 1953 hefur hann verið fram-
kvæmdastjóri Verkfræðingaféi. tslands.
— Þú vilt láta slika hreinsunar-
stöð risa af grunni I Hveragerði?
— Mér virðist Hveragerði
liggja beinast viö, þegar hug-
myndin er skoðuð og úrvinnsla
gagna er miðuð við það hjá mér.
Staðurinn er i byggð og nálægt
stærsta markaði fyrir sykur.
Jarðhiti er þar nægur.
Sykurinn yrði fluttur til lands-
ins i lausum farmi „bulk”.
Hæfilegur farmur virðist vera
2-3000 tonn. Sykrinum er mokað
upp með stórvirkum tækjum og
hann settur i hús. Þaðan yrði hon-
um svo ekið austur I hreinsunar-
Við getum
sparað
70 milljónir
í gjaldeyri
ó jjví að
hreinsa
sykur með
jarðvarma
Sykurhreins-
unarstöð
kostar ekki
meira en
skuttogari
Rætt við Hinrik
Guðmundsson
— Sykur er sætt kolvetni, sem
framleitt er úr sykurreyr eða
sykurrófum. Sykurreyr vex i
hitabeltislöndum en sykurrófur
er unnt að rækta á vissum stöðum
á norðlægari breiddargráðum t.d.
I Evrópu, I Danmörku, Þýzka-
landi, Sviþjóð og Finnlandi, og
reyndar viðast hvar, þar sem
svipuð vaxtarskilyrði er að finna.
Sykurrófur er þó ekki unnt að
rækta á tslandi. Það er of kalt.
Sykurreyrinn vex eins og áður
sagði I hitabeltinu. Mest er
ræktað af sykri á ýmsum stöðum
við Karabiska hafið,. t.d. á Kúbu
og viðar. Ennfremur i
Suður-Ameriku og nú er lika farið
að rækta hann i Afriku, I Nigeriu
t.d„ en það er dálitið athyglisvert
fyrir tslendinga.
Vinnsla neyzlusykurs
— Sykurreyr er gras, eða
bambustegund. Úr þessum plönt-
um er sykurinn þveginn og
„inndampaður”. Sama er gert
„við sykurrófur. Þær eru
kvarnaðar niður og úr þeim er
þveginn og dampaður sykurinn
með sama hætti. Vatnið eimað
frá, og eftir verður það, sem við
nefnum hrásykur, en hrásykur er
sú vara, er ræður sykurverðinu á
heimsmarkaði.
Þegar rætt er um heims-
markaðsverð á sykri er átt við
þennan sykur, þ.e. hrásykur.
Getum við selt
s jdvaraf urðir
í skiptum
fyrir
hrásykur?
Hann er siðan seldur i stórum
förmum til Evrópu og til Banda-
rikjanna, þar sem hann er siðan
m.a. hreinsaður og seldur til
neytenda, sem strásykur, mola-
sykur, eða flórsykur.
Neyzluþjóðirnar flytja að sér
hráefni og hreinsa til neyzlu.
Sykurrófur og sykurreyr er i
aðalatriöum sama hráefni. Mun-
ur finnst aðeins I efnafræðistof-
um. Molikúl sykurs i sykurrófum
er spegilmynd sömu sameinda I
sykurreyr.
Kisilgúr úr Mývatni
notaður i sykurhreinsun
— Hvað er sykurhreinsun?
— Hrásykurinn er i útliti ekki
óáþekkur púðursykri. Hann getur
verið misjafn að gæðum. Hann er
fluttur landa á milli laus I lestum
skipa, eða i „bulk”, eins og það
heitir á fagmáli. Honum er siðan
mokað með vélskóflum og stór-
virkum tækjum, rétt eins og
sandi. Þessi sykur er hráefni
sykurhreinsunarstöðvanna. Hon-
um er mokað i verksmiðjurnar og
hann er mulinn, ef hann hefur
kögglazt, og siðan er hann leystur
upp i vatni. Kalkupplausn er
notuð til þess að fella burtu ýms
úrgangsefni. Siðan er upplausnin
siuð með kisilgúr, sem við
væntanlega fengjum frá kisilgúr-
verksmiðjunni við Mývatn.
(siunarefnið)
Þegar búið er að hreinsa úr-
gangsefnin frá, þá er upplausnin
eimuð, og við það getum við notað
jarðgufu. Aðrar þjóðir verða að
nota gufu, sem fengin er frá oliu-
kyntum kötlum.
Þegar vatnið hefur verið eimað
burtu, þá krystallar sykurinn
sig, og verður þá til það sem við
nefnum strásykur.
Eitt korn i strásykri, er einn
kristall.
Afgangurinn „doða” lyf
— Molasykur er gerður með þvi
að renna þessum kristöllum i mót
og auka rakastigið það mikið að
þeir binda sig saman.
Ef nægjanlega vel er hreinsað,
þá verða þessi kristallar hvitir,
eða að hvitasykri.
Þessi vinnsluhringur er siðan
endurtekinnn og fæst þá meira af
hvitasykri úr upplausninni. Eftir
verður svo púðursykur og kandis,
en sá siðastnefndi er látinn krist-
allast á þræði, en margir kannast
við snærisspottana, sem gjarnan
eru i ómuldum kandis.
Það efni, sem ekki kristallast,
eða afgangurinn frá sykur-
hreinsunarstöðunum er þurrkað
og malað i skepnufóður og þykir
mjög mikilsvert fyrir stórgripi,
sem eru komnir að burði. Þetta
efni er nefnt „melassi”, sem er
svart, og er talið koma i veg fyrir
doða.
Aðalkostnaðurinn við sykur-
hreinsun er hitaorka, gufa. Með
þvi að nota ódýra jarðgufu við
hreinsunina er fundin enn ein leið
til þess að nota auðlindir Islands,
jarðvarmann. Oliuverð hefur
margfaldazt i heiminum, og
þegar við erum aö kaupa sykur i
búðunum, þá erum við að gjalda
skatt, greiða sykur sem
hreinsaður hefur verið með
varma frá jarðoliu, sem seld er á
margföldu verði.
■a