Atuagagdliutit - 27.01.1955, Blaðsíða 6

pingårtunik pilersitsiniaråine
pinasuartariaKarpOK
kalåidlil akissugssaussusermik tuniniartariaKarput. — taima oKarpoK Ccmadap
Nungme Jwnsttlerisimasså ilisimatoK Trevor Llugd
canadamio Trevor Lloyd, Amerika-
me nålagauvfeKatigingne iliniarner-
liit iliniarfigssuåne Dartmoutli Colle-
gerne ilisimatutut (professor) ili-
niartitsissussoK, Kanigtukut nunavti-
nlpoK. issigtunut avangnardlernut
tungassut misigssugaunerat iliniar-
figssuarme tåssane angnertumik i-
ngerdlatauvoic. pigissaisa ilagait (is-
landimiup) Vilhjalmur Stefanssonip
atuagkiai silarssuarme tusåmassau-
ssut, ilisimatordlo Lloyd issigtup
avangnardliup nunainik ilisimatuju-
vok. kisiåne ilisimassai issigtup nu-
namigut pissusåinåningitdlat, angner.
tuneroKaut. issigtormiut, Kanga inu-
nerat, kulturiat, inuniarnerat, ukiunc
kingiigdliunerussune ingerdlausiat il.
il. ilisiraatusarniarfigisimavai, pi-
ngartumigdlo uko pingasut sangmisi-
mavai: Canadap issigtua, Skandina-
viap avangnarpasigsua araalo Kalåt-
dlit-nunåt.
mana nunavtininermine sujugdler-
mingilaii. kingugdlermik nunavtini-
poic 1951-ime, professoringungikat-
dlaramilo 1944—45 Nungme Canada-
mut konsuliuvoK, taimane Kalåtdlit-
nunåt Danmarkimut atåssutaerusima-
titdlugo nunarssuardlo Davisstrædep
akianitoK atåssuteKarfigineKalerug-
tormat.
Canadap Nungme konsuleKarnera-
nut aningaussarsiorneic pissutaussut
ilagåt, pingårnerssaussordle tåssa
kulturimut tungassutigut pingårutå.
nunavtine konsule Canadame nålag-
kersuissunut nalunaerutinik nagsiu-
ssaKardluartarsimavoK. nalunaerutai
inungnit Canadap issigtua pivdlugo
suliniartunit misigssorKigsårneKar.
tarsimåput tamånilo pisimassut ilar-
pagssuinut kingorna tungavingorsi-
mavdlutik. Canadap avangnarpasig-
suanut pissortaussut Kalåtdlit-nunå-
ne ingerdlaneK maligtarerKigsårtuar.
pat pingårtumik atuarfeKarneK na-
korsaKarnerdlo ingerdlatitaunerisi-
gut inaligtariniartuardlugit. niuver-
nikut ingerdlatsinerat avdlauvoK.
Kalåtdlit-nunåne niuverneK tamarme
KanigtoK tikitdlugo nålagauvfmarmit
ingerdlatausimavoK, Canadamile
inuinarnit, angnerussukut Hudsonip
kangerdliumarnane niuverniaKati-
gingnik taineKartunit (Hudson’s
Bay Company).
såkutonarfiliat suniuliluglut
-— Canadap issigtuane ukiut 20-t
ånaisimavavut, ilisimatoK Lloyd
OKarpoK. angut taicamut issilik 1929-
me kajumigsårigaluarpoK eskimut ca-
nadamiut inusugtut iliniarsinauter-
Kuvdlugit, s. i. aussåkut nålagker-
suissut umiarssuåine umiartortitauv-
dlutik ukiukutdlo maskinenik iliniar.
titaussardlutik. nåmagsineitångilaK,
aningaussatigutdlo ajornartorner-
ssuaK nagdliuteriarmat 1930-’kune
Canadap issigtuanut aningaussat
atugkat sungitsuinåuput. tauva åma
sorssungneKalerpoK, sorssungnerdlo
peKatigalugo såkutoKarfit pilerput
ardlaligssuartigutdio suniuteKarner-
dlugdlutik. eskimut såkutoKarfit er-
Kåine unigfigssarsiput suliagssaKar-
titaulerdlutigdlo. påsileriarpåt su-
nauvfauna apumik nivangnertik pi-
niarnermingarnit akigssarsiutigineru-
sinaugivtik, tåssalo unigfigissatik na-
jugaliutinarpait. tamatuma kingune-
rå mérartaisa inutigssarsiutitorKa-
mingnik ingerdlåssinigssamut iliniar.
titåunginerat. taima suniuteKarner-
dlugfiussut ilagait Frobisherip ka-
ngerdliumarna Soutliamptonivdlo kc-
Kertå.
aningaussarsiornek, perningnigssan
aluartilaunerdlo
Canadap issigtuane ajornartorsiu-
lit pingasut ukuput: aningaussarsior-
neK, perivingnigssaK aluartilaunerdlo
Lloyd nangipoii. inuisa autdlainiar-
neiv, tåssaunerussoK teriangniarniar-
neic, kisingajåt iluamik akigssarsiu-
tigssaråt. tcriangniatdle akilo avdlå-
ngorartuput, atautsikordlutigdlo
åparsimagpata iniissutigineKarsinau-
ssarnatik. taimåitumik tamåna ilåti-
gut pissutigalugo 1929-me tugtut Ala-
skamit Canadap avangnamut kipasig-
suanut erKuneicarsimåput. tamånile
moskosrottit piniagaussarmata amé
akisutitdlugit tugtut nåkutigiuma-
jungnaertarpait. tugtuteKarneråme
iluagtivingisåinarsiinavoiv, ingerdla-
titauginåsagunardlunile.
ukiutdle ardlagdlit Kångiuput nå-
lagkersuissut påsilermåssuk eskimut
atåsagpata aningaussatigut ikiortaria-
Karamikik. tauva inatsiseitalerpoic
méraic atauseK Kåumåmut 5 dollarsi-
nik ikiuteKartitarumavdlugo. 5 dol-
larsit eskimumut aningaussarpagssu-
pui, „niorKutigssanutdlo erKungitsu-
nut“ atornerdlugaorKunagit aulaja-
ngersarneKarpoK niornutigssat sut
Kåumåmut ikiutisianit pisiarineitar-
tåsassut, niorKutigssatdlo tamåko
aké aulajangerneKarput. tauva åma
ima arKigssussineKarpoK sipågaKar-
sinaussungordlugit sordlo autdlaisisi-
niarnigssamut, angatdlatitårnigssa-
mut Kagssutitårnigssamutdlunit.
tamåna perérmat isumagissariaKar.
påf aningaussat inungnut ericortunut
tuniutarnigssåt. inuit kisineiiarput,
nålagkersuissutdlo pernardlutik eski-
mut soKutigissarilerpait. eskimut
atausiåkåt tamarmik ingmikut pi-
ngårtorujugssuartut issigineKalerput
— sujornatigut måssa taima pine-
Kång'isåinardlutik.
atuartitauneK pericingnigssåkutdlo
sulivfigissauneK sujornatigut ilage-
Karnerinarmit isumagissaugaluarput.
ilagitut suliniartut mardluiussut, ka-
tugdlit anglikaneritdlo, ajoicersuiv-
fingmingne atuarfeKarajugdlutigdlo
ardlalingnik nåparsimassunut sinig-
figssanartitsissarput. aningaussatigut
amikisåruteKarajugtuput, ajornartor-
siutinigdlo avdlanik pissoiiartarpoK,
sordlo Aklavikimc anglikånerit nå-
parsimaveKarfigissånc katugdlit nå-
parsimavingmut tåssunga unikuma-
neic ajorput taimåitumigdlo nangmi-
nerissagssamingnik nåparsimavilior-
simavdlutik. taimailivdlune igdloitar-
fik mardlungnik nåparsimassugssai-
leKivfiussunik nåparsimaveKalersi-
mavoii, måssale nunaitarfingne av-
dlane nåparsimaveKångivigsut.
pericingnigssap tungåtigut suliniar-
neic 1947-me nålagauvfiup tigumissa-
rilerpå. ardlalingnik nåparsimavilior.
poK, taimatutdlo ingerdlaneK uni-
gane ingerdlavoK. ukiut Kulit matu-
ma sujornagut Canadap issigtuane
toKUssartut agfangajait — 45 %-é —
sumit torKuteKarnerat ilisimaneKå-
ngilaK, månale toKUssartut ikingne-
ralanguit kisimik nakorsamit ikior-
neKarKårsimanatik toicussalerput.
atuartitaunerup tungåtigut taima-
lutaoK ingerdlaneKalerpoK. måna ti-
kitdlugo ajoKcrsuissoivarfit — katu-
liunerussut — kisimik atuarfeiiara-
luarput, månale nålagauvfik ardla-
lingnik atuarfiuteKalerpoii. atuarfit
tamåkua avdlat piorérsut ingming-
nut nusugtutut ilaliukiartulerpait,
nautsorssutigåralo atuartitaunexc ila-
géKarnermit nålagauvfiup tigujartui-
nalisagå. ukiut Kulit matuma sujor-
nagut eskimut merartaicångitdlat
ukiut arfineii-mardluk atuarsimassu-
nik. tamåna mana avdlångorpoK, tai-
matutdlo åma ipoK iliniarfigssat av-
dlat tungaisigut. åssersutigalugo tai-
sinauvarput eskimut niviartait nå-
parsimassunik pårssissugssatut ili-
niartalermata. tamåkule tamarmik
tåssuguinaK nåmagsinaviångitdlat.
pissoKciriarlulersimavoii. iiujerdla-
ne k unigliiieiiarsinaujungnaersima.
vok. avdldnrjut angisoK tussanvok
nålagkersuissut påsingmdssuk eski-
mut canadamiussiitaoK Canadap inui-
sut avdlalutdle, tåukunalorpiardlo
pinenartariaKardlutik.
Canadap Kalåtdlit-nunål iliniarfigi-
sinauvd.
inuit sulivfigissaunerata kulturiv-
dlo tungaisigut Canada Kalåtdlit-nu-
nåne iliniagagssaKarsinaoKaoK. ator-
tutdle (teknik) tungaisigut isuma-
Karpunga Kalåtdlit-nunåta iliniarfigi-
sinaugåtigut. tamatumane sordlo er-
Karsautigåka apumut avssanik unga-
lulersuineK avKuserngit perserfigine-
Karnigssånut pitsailiuissussunik, ig-
dluliorneK maskineliornerdlo uvsig-
dlutigdlo atorsinaussunik Kanordlu-
nlt issigtigigaluame.
kulturivdle tungåtigut Canadap
eskimue kalåtdlitdlo åssigingeKaut,
tåssa kalåtdlit itangale atuarsinauv-
dlutigdlo agdlagsinaulersimangmata,
mingnerungitsumigdlo åssigingissuti-
gåt kalåtdlit agdlauseKarmata. tama-
tumane Canadame ajornartorsiutit
akiorniagagssat angnikingeKaut. av-
dlauvoK suliagssap ilå radiokut nu-
magsineKarsinaungmat, tamatumani-
lo isumaKarpunga Kalåtdlit-nunåta
radioa pingåruteicalersinaussoK.
1944-me misiligdlugo Nungmingånit
Canadamut ardlaleriardluta autdla-
kåtitsisimavugut, sunauvfalume Ja-
mesip kangerdliumarna icavanissår-
ssuaK itoK kisalo Coppermine kipa-
selcissoK tikitdlugit tusåneKarsimav-
dluta. ajoraluartumigdle påsingnigsi-
naunerat angnikipoK, ilåtigut pissu-
tigalugo KåumaissaKarKalårsimaner.
mit silarssuarmit tusagagssat påsineK
sapermatigik. kisiåne erKortumik år-
lcigssussamik ingerdlatitdlugit må-
ngånit tusagagssiat iluaKutausinåuså-
put — iinaKalo kingusingnerussukut
autdlakåtitagkat avdlat pingårtumik
Kalåtdlit-nunåta radioa pilerssåru-
taussutut såkortunerussumik autdla-
kåtitsissutitårpat.
nuånårutigåra Kalåtdlit-nunåne su-
lissutigineKarmat „ilagissat“ Canada-
mitut atåssuteKarfiginerulerniardlu.
git. tamatuma åssinganik uvanga
nabgmineK isumaliutigisimavara Ca-
nadame nålagkersuissut sujunersule-
Karfiginiardlugit ima: aussat tainai-
sa nålagkersuissut umiarssuait
avangnamut sinerssortarput, umiar-
ssuit tamåkua ilåt aussalerKårneragut
Kalåtdlit-nunåkartineKardluarsi.
nåusagaluarpoic — angatdlavigssarme
umiarssuarnut angisunut sungilaic
tauva Canadap issigtuanimiut mar-
dluk-pingasut åssiglngitsunik inu-
tigssarsiutilingnit pissut niusinauga-
luarpai aussaunerane Kalåtdlit-nunå-
ne sulisinaussut atorfitik nåpertor-
dlugit. tauva umiarssup utilernermi-
ne kalåtdlit mardluk-pingasut Gana-
inut ikårusinaugaluarpai ukiarpat or-
KuterKitagssane. tamatumunåkut
ukiut ingerdlarieråne påseKatiging-
neKaleriartulisagaluarpoK avdlatigu-
taoK iluaKutausinåusassumik.
pitsångorsainiaråine tamåna piler-
tortumik pissarianarpoK.
Kalåtdlit-nunåne ingerdlaneK itåu-
matine kingugdlerne oKatdlisausima-
KaoK. ilaisa arrlpatdlårsoråt, avdlat
sukavatdlårsoråt. taimåitumik tuping-
nångitsumik angut ilisimatutut
Lloyditut itoK apererusungnarpoic
KanoK isumaKarnersoK. issigtune
avangnardlerne pissutsit angnertu-
mik ilisimavai aperKumilo tamatu-
mane akerdlcrit ardlåinånutdlunit
ataniarane oKauseKarsinauvdlune.
malugingitsugagssdungilaK. Dan.
markip aningaiissarpagssuil Kalåt-
dlit-iiiinånut alorsimagai,Lloydonar-
pok. erniorlitagssatut tuniussdungit-
dlat, Danmarkivdle akissugssdussu.se-
liurnerminik påsingningneratigut. ta.
måna eriiorlutipara, mdssame pingår-
tunik pissoiiartini'ardlugo aulajange-
rérsimagdine kigailassumik inger-
dldssiniartariaiidngingmat, sordlo
imeKurnermik pitsångorsainiaraine,
taliglarfingnik umiarssualivingnigdlo
pilersitsiniaråine, aulisagkeriveKar-
ne k angnertusarniardine, nutånik
ndparsimaviliorniardine atuarfilior-
niardinilo.
avdlauvo k pissortanarnerup tu-
ngåtigut avdlungorlitsineii, inuit lu-
ngåligornerussumik avdldngorlilsi-
nek. KanoK pinasuartigissumik utar-
Jiinendsava kalåtdlit nangmingneii.
ingmingnut timgassuligut pissortau-
lernigssånut — pissulsit avdldngor-
nerdnik taindkissumik påsingningnig.
ssånut? kalålenarpoK inornerungit-
dluartunik, sujulerssuissouarpoii.
ilungersordlutik sulissunik påsingnig-
tunigdlo. amerdldngitdlatdle, nulåt-
dlo pilersut amerdlasunik naernussi-
put. påsisinauvara apernutit ilagigåt
Kanon pilertortigissumik kalåtdlit
akissugssaussusermik angisumik tu-
ninendsanersut, tamatumanilo
uvanga påsissara unauvon misili-
sineKartariaKaiiut. uvanga Kularu-
tigssaulingilara akissugssaulitauner-
tik agdliarlutigisagåt.
tamatumunga atassumik tåingitsor-
sinåungilara radiofonip atortumigut
tamatumalo maligtigissånik autdla-
kåtitagkamigut angnertusineKarnera-
ta isumaga maligdlugo pingåruteKar-
sinaunerujugssua.
pilertortumik ingerdlassariaKar-
nermut sule atautsimik pissutigssa-
KarpoK. Kalåtdlit-nunåt silarssup
ilåne tingmissartornermut ])ingårute-
KartumipoK. Kitiungitsume, kisiåne
avKuserngit pingårnerit ilåne. tai-
måitumik nuna inalingnaissariaKar-
poK. Sisimiut Kangerdlugssuarmit
ungasingitdlat. Kangerdlugssuardlo
sapåtip akuneranut ardlaleriartumik
Københavniinut, Winnipeqimut Los
Angelesimutdlo atåssuteKarfiussar-
poK. tingmissartut ingerdlaorfé ilaor.
tugaujuarput, taniatumunåkutdlo Ki-
tåta igdloicarfe silarssup ilainut av-
dlanut Kaningnerujartuinarput.
ukiarme Kalåtdlit-nunåta Dan-
markimut atanera F.N.-ime oiialuse-
rineKarmat amerikamiut avisisa Dan-
mark Kalåtdlit-nunåtdlo pivdlugit
agdlagait inugsiarneKaut. mingneni-
ngitsumik Frederik Lyngep oicausia
misingnartipåt oicarmat sorssungner-
ssup nalåne uvdlut tårnerpåt nagdliu.
terugtoraluarmatalunit kångarniar-
nigssaK isumaliutigitieKångingmat.
amerdlasut aperissarsimavånga Dan-
mark ukiune 200-ne Kångiusimassu-
ne erKortumik Kalåtdlit-nunåne suli.
simanersoK. ingerdlanerdlo kingu-
mut Kiviaruvko OKartariaKarpunga
angnertumik issigingnigdlune isu-
maicarnartoK erKortumik iliorsima-
ssok. Palle Brandt.
6