Atuagagdliutit - 21.05.1969, Blaðsíða 21

nunavta kujatåmiut auat
Kavdlunåtsiainit pissuva?
augsiuivdlune misigssuinertigut tamåna påsinarsorinarpoK —
Kularnaitsumigdle sule OKautigineKarsmaunane
ukiune 200-ne 1400-p migssånit
1600-*p migssånut Kalåtdlit-nunåt nu-
narssuatorKamit aulajangersumik atå-
ssuteKarfigineKarsimångilaK. nunasi-
ssut Kavdlunåtsiait — Erik Augpa-
lugtup ukiut 400 tamatuma sujorna-
gut nunaseKataisa kinguårissait — a-
tugardliorérsimaleKissut, nagguveKati-
roingnit utarKilugsinartitåuput. iluag-
tisimångitdlat. umiarssuarnigdlo atå-
ssuteKarneK nangerKingneKarmat
Kavdlunåtsiait nungorérsimåput, ta-
matumalo kingornagut aperxutauler-
P°k: atåssuteKarfigingineråne taima
sivisutigissume KanoK pissoKarsima-
va?
☆
nunasineK taima nanertiatdlangnar-
tumik naggatexartOK, autdlartisima-
VOK pisanganartumik, angutdlo tama-
tuminga pilersitsissoK OKautigineKa-
rérsutut tåssauvoK Erik AugpalugtoK.
»Kalugtuagssartå naluneKångitdluar-
P°k: islandimiuvoK 982-ime Kalåtdlit-
Punanut pissoK ukiunilo tugdliussune
nunancatiminit malingneKarsimassoK.
nunasissut sinerissap kitdliup kujatå-
ne mardlungnik katerssorfilersimåput
Østerbygd -ime (K’aKortup erKåne)
Vesterbygd-imilo (Nup erKåne). tåu-
■— Kalåtdlit-nunåta erKåne imcnc
suiornarnit kissarnerungåtsiarpoK. tai-
maingmat neriunarpoK sårugdlingnit
ukiune kingugdlerpåne pingortartunit
arnerdlanerussunik pingortOKarumår-
t0K- imap umassuarainik katerssui-
uwtigut påsisinauvarput mana pissu-
siussut isumavdluarnartoKartut, pi-
ssutsinigdle påsissanarnigssavtinut tu-
n9avigssavta isumangnåinerssåt juni-
me aitsåt pisinaulisavarput imap ki-
ssarneranik ugtortaeréruvta imavdlo
umassuarainik katerssueréruvta, dr.
Phil. Erik Smidt, Kalåtdlit-nunåne au-
Usagkanik misigssuivfingme atorfilik,
nunavtinérérdlune Danmarkimut uti-
lernermine onarpoK.
aulisarneK kigdlilingmik
iogerdlåneKalerumårpa?
— sårugdligit 1963-ime pingortut u-
kioK måna pissarineKartartune amer-
dlanerpåuput. tåuko sujornale pissa-
fineKartartunit amerdlanerpaorérput
1965-inrui0 pingortut pingortartut av-
SuaKatigigsineKarnerånit amerdlane-
rungmata — bundgarninik kilisauti-
dl§dlo rejerniutinik pissarineKartar-
tut PajoriKutaralugit — ukiune agger-
supe angussagssat isumavdluarnaku-
PJgtutut oKautigineKarsinåuput, E
kPaidt OKarpoK taivdlugulo ukioK må-
na naisigssuinigssame suliagssat su-
J°rna misigssugkanik åmalorKinertu-
Pgajak pisassut. imap kissarneranik
Kariordlo tarajoKartigineranik misig-
ssuinerit imavdlo KanoK umassuara-
Kartigineranik misigssuinerit sujorna
PPsigssuinertungajak angnertutigiti-
PiarneKarput, kilisaivdlunile OKåtåri-
ssarnigssat angnertusisiniarneKarput
reJenik, sårugdlingnik putorutunigdlo
PwiartoKartåsavdlune. kilisaissarfig-
ssatut Kinigkane ardlaleriardlune mi-
Silissarnertigut ukiup Kåumataine å-
®aigingitsune rejet aulisagkatdlo av-
dlat ikilissamerat amerdleriartarne-
fatdlo misigssorneKåsaoK. åma misig-
®sorneKåsaoK sårugdligit ukiume a-
autsime pingortartut KanorpiaK a-
Paerdlatiginerat sujumut OKautigine-
aarsinaunersoK ukiune aggersune kig-
ilipgmik aulisartalernigssaK erKar-
Sautigaiugo. avatåne kilisaissarnerne
l'PjerniarneK isumagineKarnerusaoK.
disagfiussartut matuma sujornagut
misigssorneiKarérsimassut misilingne-
KarKisåput kilisagfiussartugssatdlo
P^apamut sule oKåtårneKarsimångit-
sut PaisigssorneKåsåput. måna ilisima-
PeKarérpoK avatåne rejerpagssuaxar-
K — nunap iluane rejeKarfigtutdlo
PeKartigissoK. avatånile rejerniarner-
Pae angatdlatit nunap iluane atome-
kunångånit avangnamut kimutdlo i-
lisimassagssarsiordlutik angalarujug-
ssuartarsimåput, Amerikavdlo avang-
nardliup sineriå tikisimavdlugo.
nunaKarfingmingne Kavdlunåtsiait
naussorigsaissutut inuput, inuner-
mingnilo pissariaKagait Europamit pi-
ssariaKarput, sordlo Kissuit savimi-
nerdlo. Kalåtdlit-nunånit tunineKai--
sinaussut, sordlo aorrit amé tugåvilo
åmitdlo europamiunit piumaneiKar-
dluarput, nunarssuatorKamigdlo niu-
vernikut atåssutigigsårnermikut inui-
aKatigit Kavdlunåtsiait ukiune untri-
tilingne tugdlerne ineriartordluarsi-
måput, Kalåtdlit-nunåt nangmineK
biskorpeKarfingorpoK, inuisalo 5000 a-
merdlåssuserilersimavdlugo. pajugto-
Kångitsortitdlugo ajorssarneKartarpoK.
ukiune 1300-ikune Europame nåpåu-
ssuit atutitdlugit atåssuteKameK sivi-
sumik atorneKartarsimångilaK, tama-
tumungalo maligtaussut navianardlui-
nartuput — mingnerungitsumik Kav-
dlunåtsiaKarfit avangnånit aggersunit
Thulep eskimuinit ajornartorsiortine-
Kalermata.
inuia-Katigingnik piniartussunik tåu-
kuninga ukiut 1000-t sujornatigutdle
nåpitsineKarérsimavoK avangnamut
angalanerme, ukiutdlo ingerdlanerine
Kartartunit angnerussut atortariaKå-
såput.
inuiaKatigit ardlaliuvdlutik kapisi-
lingnik misigssuinerat Kalåtdlit-nu-
nåne kapisilingniardlune sulinikut
nangineKåsaoK, tuluit, canadamiut
danskitdlo ilisimatuisa suleKatigingne-
rat nangineKåsavdlune. åma ICES-ip
ICNAF-ivdlo kapisilingnik misigssui-
sitaisa atautsimitarnere nangineKåså-
put. (ICES tåssa imamik misigssui-
ssartut inuiaKatigingnit tamalånit pi-
ssut sujunersuissartue, ICNAE tåssa
Atlanti'kup avangnåne-kitåne auli-
sarneK pivdlugo inuiaKatigit tamalåt
atautsimitartutitait).
Ilulissat kangerdluåne
aulisartut nersunanissut
martsip nålernerane dr. phil. E.
Smidt IlulissanisimavoK Ilulissat ka-
ngerdluåne waleralingniarnøK påsi-
ssagssarsiorfigiartordlugo. snellit nag-
satarineKartut mardluk nyloninik „ag-
ilunaussartagdlit“ iluaKutigalugit ka-
ngerdlup itissusia ugtorneKarsimavox
750 meterit migssiliortunik itissusilik
påsineKarsimavdlune. 400 meterinik
itissusilik tikitdlugo imap kissamera
ugtortarneKarsimavoK, 400 meterinik
'.tissusilingme 1 Va grad celsiusimik i-
.naK kissåssuseKarsimavdlune.
— erKumitsuliortoK Jens Rosing
kangerdlungme aulisarnermik filmi-
liortoK angalaKatigåra. angalanerput
soKutiginaKaoK. aulisartut 150 migssi-
liortunik Karsorsalingnik ningitsissar-
put nalunaerKutap akunerine sisama-
ne ningisimaterérdlugit agssåinarmik
amuartagkamingnik. mardloriardlutik
pingasoriardlutigdlunit ningitsigånga-
mik Kamutit imagssait nåmagtitar-
pait. aulisartut atausiåkåt ima iluag-
titsitigisinaussarput atausiardlutik ni-
ngitsinerme usigssamingnik nåmagtu-
nik pigssarsissardlutik. Kangerdlung-
me erKartorneKartume aulisarneK 1-
nussutigssarsiutauvoK ilungersuanar-
torujugssuaK. aulisartut sujumut uti-
mutdlo 20 kilometerit sivnerdlugit av-
Kutdlugtukut KimugsertariaKartarput,
sikulo manilaKartitdlugo KupaKartit-
dlugulo angalaneK KasunartaKaoK.
— ukiunerane issaisaKingmat Iluli-
ssane aulisartut ukiup ilå angnerpåK
rejemiarsinausimåput. rejerniutit ilå-
nut ilauvunga imap kissåssusia mi-
sigssoriartoravko. 300 meterinik itissu-
silingme imaK 2 Va grad celsiusinik
kissåssuseKarpoK — agsut kissardlu-
ne, aussaunerane avguaKatigigsitsi-
nerme tamåne imaK to grader celsiu-
sinik kissåssuseKartarmat.
Janus.
„skrællingit“, Kavdlunåtsiait taima
taissagait, kujavariartuinarsimåput.
1350-ip migssåne eskimut Vesterbyg-
den såssusimavåt, kujatånit ikiuiar-
tortut tikiukamik „angutinik, kristu-
miunik kuisimångitsunigdlunit, uma-
ssunik nujuartanik savanigdlunit ta-
kussaKarsimångitdlat".
ukiut 20 migssiliordlugit tamatuma
kingorna eskimut Østerbygden såssu-
påt — naugdlo ånaissaKaraluaKalutik
— såssussissut tunuarsimårtisimav-
dlugit. nunaKarfik tåuna pivdlugo ag-
dlautigissat tutsuviginartut kingug-
dlersait ukiume 1410-me pissuvoK,
taimanikut umiarssuaK Islandimut
autdlarmat. KavdlunåtsiaKarfiup Ka-
noK ingerdlarKigsimanera tamatuma
kingorna OKautsimik atautsimigdlunit
taineKancingilaK, igdlukunigdle ag-
ssaissarneK avKutigalugo ukiut inger-
dlarKigsimanerat påsissutigssaKarpoK:
Herjolfsnæs-ime agssainerme 1921-me
Poul Nørlund-ip angerdlåupai Kav-
dlunåtsiait atissait avdlångorpatdlår-
simångitsut, tåuko ilagalugo nasaK, u-
kiut 1400-it nålerneråne Europap ku-
jatåne atorneKartartup åssinga. tå-
ssalo nagguveKatinik åtavigissaKar-
neK unigsimångikaluarpoK, iluagtitsi-
neritdle avKutiginerusimagunardlugit.
tamatuma kingornagut KanoK pisso-
KarKigsimanersoK sule påsiuminåikat-
dlarpoK. — ukioK 1600 migssåne Euro-
pap avangnånit Kalåtdlit-nunånut a-
ngalassarneK autdlarterKingmat Kav-
dlunåtsiainik nåpitsissoKångilaK, ta-
matumungale ilångutdlugo OKautigi-
ssariaKarpoK, sikoKarpatdlårnera pi-
ssutigalugo Østerbygdip erKå tikineK
ajomarsimassoK.
ukiut untritigdlit tåuko ingerdlane-
råne ujåssineK nangineKaraluarpoK,
iluagtingitsumigdle. 1721-me Hans
Egede sinerissamut Vesterbygdenip
erKånut kisarpoK, ukiune tugdliutu-
ne ungasigsunut angalassardlune
Kavdlunåtsiait periarférussissat ujar-
tarsimagaluarpai, tåukume ajoKersui-
artorfigigamigit. ujåssinerigalua ki-
nguneKångitsortoK nalungilarput, ki-
siåne imaKa påsissutigssarsisinausi-
måsagaluarpoK 1723-me augustip 20-
åne K’aKortup erKånut pigame. nu-
name tamåne inuit eskimunut avdla-
nut nalerKiutdlugit „kussanarneruput
KaKorneruvdlutigdlo11. takussanile ta-
måna angalanerminik pilerssårutigi-
ssamigut unissutigisimångilå, tåssa-
me isumaKardluinarame Østerbygden
åmalo Kavdlunåtsiait kinguåve Ka-
låtdlit-nunåta sineriåta kangiane —
Tunume — sujumusavdlugit, isuma
tamåna ukiut untritigdlit Kångiung-
mata påsineKarpoK kukussussoK.
☆
Hans Egedep emeranut Niels-imut,
europamiunit sujugdlersauvdlune ka-
låtdlisut oKalugsinaulersumut, eski-
mut OKalugtuarsimåput piaissut Kav-
dlunåtsiaKarfingmik sassussisimane-
rat pivdlugo; KavdlunåtsiaKarfingnut
ELEKTRAA/s
Kompagnistræde 22 Ml 4222
KØBENHAVN
sårugdligit ukioK måna
pingorardluåsagunartut
Kalatdlit-nunata ernåne imap Kanganit kissarnerunera Kauma-
tine sule mardlugsungne avdlångungigpat sårugdligit ukiune
kingugdlerpåne pingortartunit amerdlanerussut pingornigssåt
neriutigissariaKartoK dr. phil. Erik Smidt, Kalåtdlit-nunavtine
aulisagkanik misigssuivfingme atorfilik, OKartoK
såssussinerit kingugdlersåt: angutitåi-
ngoK piaissunut akiutitdlugit, eski-
mut Kavdlunåtsiait arnartait mérar-
taitdlo Kimarngusimavåt. uterKigka-
mik takuvåt igdlut tamarmik ikuat-
dlangneKarsimassut angutitaitdlo to-
Kutausimassut. tauva eskimut kanger-
dlungnut ilorparneruvdlutik nunag-
ssitalersimåput Kavdlunåtsiaitdlo ar-
nartait inoKatigilerdlugit.
— inunerup taimatut naggateKaria-
tårsimanigsså ilisimatutut suliaKartut
ardlagdlit erKortortaKåsangatlpåt, av-
dlatdle isumaKarput, Østerbygdime
Kavdlunåtsiait Vesterbygdimisut eski-
munut akiunermingne nungutausima-
ssut, taimatut isumaKarnertik eskimut
OKalugtuautåinik tungaveKartitdlugo.
avdlåtaoK isumaKarput Kavdlunåtsiait
eskimunut akiuslnaujungnaerami'k A-
merikamut Islandimutdlunit nugtersi-
massut. isumaliutaussut tåuko ardlåt
sordleK erKornerutisanerdlugo nalu-
nardluinarpoK. Kavdlunåtsiait KanoK
nungusimanerånik aperKutaussoK su-
le isumagssarsiorfiusinauvoK. avdla-
tut tiguvdlugo uvagut navsuiautig-
ssarsioriartigo.
☆
naluneKångilaK inuiaKatigit nuna-
nut ungasigsunut nunasisimassut u-
kiune untritligpagssuarne inuiait Ki-
matamik auat pigissaråt, tamånalo av-
Kutigalugo inuit sunik sujuaeKarner-
sut påsineKarsinauvoK. kalåtdlit su-
nik sujuaeKarnersut OKalugtuatigut-
dle nalungerérparput. es-kimutut auat
Kavdlunåt ukiune untritilingne nu-
nasiaKarneratigut akuitsujungnaersi-
mavoK, pingårtumik sinerlssame Ki-
tåne. Tunume, tikikuminåinera pissu-
tigalugo, sorssungnerssuaK kingug-
dleK KångerérsoK aitsåt akuneKariar-
tulersimåput, sulile eskimutut akuit-
sumik augdlit nåpitagssåuput, tåssa
auk sujuaissame Kavdlunåtsiait nalå-
nit pigissåt avdlåussuteKångitsoK pi-
galugo.
auk sivisumik agssartorneKarsima-
sso« påsiuminaitsuvoK sordliunersoK,
pissutigalugo aup sananeKautaisa ilait
aserortarmata. Kalåtdlit-nunåne iso-
rartoKissume atåssuteKamiarfiloKi-
ssumilo soruname aup agssartorniar-
nera ajornartorujugssuvoK, Kitånile
misigssuinerme påsinarpoK K’aKortup
erKåne, Kavdlunåtsiait nungutaisa i-
nuvfigisimassaine pissutsit avdlar-
dluinaussut. tåssane påsissat avdlåu-
ssutigåt aup stissusé mardluk A åma
O KanoK avguatårsimassut. nunaKar-
fingne avdlanisut — Kavdlunånit nor-
gemiunitdlo najorneKamerussunit av-
guatårsimångitdlat, islandimiunisut-
dle pissuseKameruvdlutik, islandi-
miut auisa stissusine A angnikineru-
vok O angnertuneruvdlune.
ukiut akugdlit kingornagut islandi-
miunik K’aKortup erKånut angnertu-
nerussumik nunasiartorto-KarKigsimå-
nginera Kularnaitsumik naluneKångi-
laK. apencutaulerpordlo inuiait avdla-
nertat tamaunga pisimanersut. Nør-
lundip omisigssuinerisigut påsinarpoK,
Kavdlunåtsiait kingusigsukut Europap
kujatåmiuinik atåssuteKarsimassut,
tamatumanilo erKaissagssat tåssaune-
ruput baskerit arfangniat. baskeritdle
auåne rhesusnegativ nalinginaussoru-
jugssuvoK, taimatutdlo aulingmik
K’aKortup erKåne takussagssaKångi-
laK. taimåitumik isumaKamardluinar-
sinauvoK, Kavdlunåtsiait kinguåve u-
mårigdluinardlutik akornavtinitut.
☆
K’aKortup erKå tikikuminaitsutut o-
KautigissariaKarpoK Kalåtdlit-nunåta
kitåta kujatå erKarsautigalugo, åmalo
aup ilisarssaujungnaerdlune akorne-
Kånginigssånut avingarusimaneruneK
pissariaKarpo«. Kularnaivigdlugule o-
Karnigssamut tamåna tungavigssåu-
ngilaK, augsiuivdlune misigssuisima-
neK taima angnertutigissumik aulaja-
nginiarnigssamut angnikipatdlårpo«.
ukiut 15-it matuma sujornagut påsi-
neKarsimavoK serum atordlugo må-
niup KaKortortånik kingornussissoKar-
slnaunera takuneKarslnaussoK, ukiu-
nilo kingugdlerne atortut nutåt pitså-
ngoriartuinarput. taimailivdlune påsi-
niainerme periarfigssat amerdliartor-
put, imaKa inuiaKatigit OKalugtuari-
ssauneråne påsiniagaK tåuna iternga
tikitdlugo Kulaersinaulisavdlugo.
Ib Persson.
\S E3 E5E2 E3 U ~t CD m 3 "t
100% fuldautomatisk
Specielt fremstillet til husmodre, der ønsker deres tøj vasket
helt rent.
Nu har De chancen lor at opleve en moderne fuldautomatisk vaske-
maskine, som både nænsomt og effektivt klarer alle vaskeproblemer.
FERM super Vaskeautomat er 100 •/• fuldautomatisk og betjenes med
springknap, så De selv kan kombinere Deres egne vaskeprogrammer.
Maskinen arbejder med agitator-systemet, som giver det reneste va-
sketøj med det mindste vaskesild. Betjeningslugen er anbragt for-
oven, så De Ikke skal bukke Dem, når tøjet skal ud og Ind.
FERM super Vaskeautomat
100 Vo-IMIK AUTOMATISKIUVDLUINARTOK’
igdlume ningiut ipitdluinartunik errorsinigssamingnik kigsau-
tigissaKartut erKarsautigalugit san&K.
mfina plsfnaulerslneKarputlt masklna errorslssut automatlskluvdlul-
nartok misillsavdlugo, tåussuma errortagssat sdtdlflnlt mlanerssOt-
dluglt ajilngltsumlgdlo lsumaglssarpal. FERM super Vaskeautomat
100 •/•-lmik automatlskluvdlulnarpoK, lsumaglnekartarpordlo tflrtagaK
Klnerdlerflgssla« atordlugo, taimåitumik errorserlautslt åsslglngltsut
akulerlårsinauvatit. masklna sullssarpoK agitator-system atortoralu-
go, tåussumalo klngunerissarpå Iplnerpfinlk nungutdlamlklnerpånlg-
dlo errorslneK. Imlvfla Kåvane lnigsslneicarslmavoK, taimåitumik Iml-
nlngne Imaerlnlngnllo peKltariaKartåsångllatlt.
Vask hvad De vil
FERM skal
sOgaluartunigdluntt errorsissarumaguvit Ferm pigisavat.
AKTIESELSKABET FERM . ULSTRUP
Telegramadresse: FERMULSTRUP
Forlang venligst brochure liden forhindende.
plslniångfkaluardlutit atuagaussanik nalunaerssutinik plnlarnlarit.
21