Atuagagdliutit - 21.05.1969, Blaðsíða 29

Karatsåkut KiterKåkutdlo aserutorneK påsiuminaitsoK
påsiniainivtine ersserKigsumik pasissanångilagut, påsinerdle sa-
pigkavtinik nutånik navssårpugut, dr. Jørgen Clausen, Neuro-
kemisk Institutime sulivfilik, onarpoK
Jens Jørgen Kjærgaardimit
København (RB-special)
naP dumut ilisimaneKångitsumut pissutaussunik påsiniaititdlutik ilisimatut
PasissaKalersoriniardlutik pileraraut ersserKigsumik påsissaKaratik påsineK sa-
PlQkamingnik nutånik amerdlanissunik navssårtordlutik taimatut pissoKarpoK.
Neurokemisk Institutime — Karatsåkut KiterKåkutdlo aserutornermik ndpau-
teKartunik påsiniaissarfingme — Københavnimitume Makerirne iliniarnertut
atuarfiat UgandamitOK suleuatigalugo påsiniarneKaraluarmat Karatsåkut Kiter-
Kakutdlo aserutortarneK ndpautaunersoK nerissanit pissuteKardlune pilertar-
t0K■ —• nåpautip pingortarneranut nerissarineKartartut kisimik pissutausindu-
ngxtsut misigssuinertigut påsineKartoK. måna isumaualerpugut hormonitaøK pi-
SS0Kataussartut, Neurokemisk Institutime pissortaussøK dr. Jørgen Clausen
°KarpoK.
taima oKarnermigut isumaKångilaK
Karatsåkut KiterKåkutdlo aserutortar-
neK tåssaussoK nåpaut hormoninit pi-
lersineKartartoK. ilisimatut isumaKåi-
narput påsisimagigtik timip pisataisa
naisa orssup syrinik åssigingitsunik
Pigssarsissarneråne syrit taineKartut
nerissanit pineKarsinaussut orssup sy-
nnik katitersimassunik timip pisatai-
sa Pigssarsissarnerinut kisimik aula-
JangissuneK ajortut.
misigssuinine Jørgen Clausenip i-
ngerdlåsimavå civilingeniør Inge iLse
■tserg Hansen, Karatsåkut Kitentakut-
„o aserutortarneK pivdlugo peKati-
Sigfiup ilisimatusarfianisaoK atorfilik,
Kisalo ilisimatOK Krishna Somers å-
rnalo dr. Ashvin Kumor Patel, Make-
rime iliniarnertut atuarfinérsut, su-
leKatigalugit.
napautinut sumit pingorfeKarneri-
ilisimaneKångitsunut pissutaussu-
nik ilisimatut påsissaKarniarångamik
jnuiaKatigingnik nåpåumik misigssug-
arningnik sule nåpauteKångitsunik
mgmikut påsisimassagdlit tamar-
^ik isumaKarput piårnerpåmi'k KanoK
ilidseKartoKartariaKalersoK. piårner-
'Pamik nunap sajugtarneranut tunga-
ssuniik nåmagtunik ilisimassaKalerta-
riaKarpoK, nunap sajugtarneranik ili-
snnatusarsimassut erKordluinartumik
suJumut oKautigisinaulerniåsangmå-
&suk siHtie KaKugulo nuna sajugku-
PiamersoK. nunavdle sajugtarneranik
nisimatusarneK tåssungåinaK kigdle-
KartitariaKångilaK. ilisimatutut sule-
Dautsit nutårdluinait atomeKartaria-
Karput, pingårtumik igdlut nunap sa-
inngneranit aserorneKartugssaujung-
naerdlugit sanaortorneKartalemigssåt
anguniartariaKarpoK.
nunat nunap saj ungner anit
ftavianar torsior titaunerpåt
suliap tamatuma nåmagsiniame-
Karnerane inuiaKatigit peKatigit ine-
riartortitsinikut sulivfeKarfiat, UNDP,
nunaP sajugtarnera pivdlugo inuia-
Katigit tamalåt sulivfeKarfiata nunav-
nl° sajugtarneranik ingeniørit ilisima-
asarfiata Tokyomitup aningaussag-
SsaKartiniarnerane ikiutdluarpoK.
sulivfeKarfik TokyomitoK 1960-ime
P'lersineKarpoK, tåssane suliarineKar-
at pingårnerssaralugo angutit arnat-
lo nunane ’kinguarsimassune naju-
®agdlit, nunarpagssuarnit nunap sa-
JUr>gneranit navianartorsiortitauner-
Paussunit sordlo Iranimit, Tyrkiamit
kilippinerlnitdlo pissut, iliniartine-
Karnerat.
sulivfeKarfingme tåssane månamut
^'PiartineKarsimåput ilisimatut 150
unanit ukunånga pissut: Argentina-
lf:> Boliviamit, Bulgariamit, Costa
icamit, Ægyptenimit, El Salvadori-
k. Ghanamit, Indiamit, Indonesia-
k, Iranimit, Israelimit, Jugoslavia-
pu.’. Kinamit, Koreamit, Nepalimit,
Pilippinerinit, Rumæniamit, Thai-
andimit, Trinidadimit, Tobagomit,
yrkiamit ikungitsuvfingmitdlo Viet-
narnimit_
Uvdlut tamangaj aisa nuna
^aPanime sajugtarsimavon
atuartitsinerme nunap sajugtarne-
anut tungassut pingårtumigdlo nu-
misigssuigajugput. misigssuineK aut-
dlartingitsordle ilisimaneKarérpoK Ka-
ratsékut KiterKåkutdlo aserutortar-
neK Danmarkime nunanilo kommu-
nistiungitsunik inulingne pisunik inu-
lingne, avdlane nåpautaoKissoK U-
gandame nåpautigineKångitsoK. mi-
sigssuineK autdlarnersinago ilisimatut
isumaKarput Karatsåkut KiterKåkut-
dlo aserutorneK pilertartoK nunane
kitdlerne najugagdlit nerissait orssup
syrisa orssoKångitsunik taineKartar-
tunik sianiutit ameraussaisa pilersi-
neKarnigssåine pissariaKartunik aku-
kipatdlårmata. sianiutit ameraussa-
mik erKartorneKartumik porneKarsi-
matinatik atorneKarsinéungitdlat. ma-
na ilisimaneKalerpoK tamåna kisime
pissutausinåungitsoK.
navssåt uivssuminartut
ilisimatut inuiaKatigingnit ardla-
lingnit pissut misigssueKatigit misig-
ssorsimavait nårtut ilamerngisa ipiu-
taussartait, anånat imuat augdlo Dan-
nap sajugtarneranik ingeniøritut ilisi-
matusarneK sangmineKartarput. nu-
nap sajungneranit erKorneKartugssa-
tut ilimanauteKarpatdlångitsut, Kiner-
neKartarnerat, sanaortornerme ator-
tut sanariautsitdlo nunap sajungnera-
nit aserorneKartugssåungitsut iliniar-
titsissutigineKartarput. sulivfeKarfing-
miutaoK misigssuissarput, teknikimut
tungassutigut mgmikut påsisimassa-
lingnik atugkissardlutik, aseruaneKar-
tut angnertussusiat påsiniarneKåsagå-
ngat ikiutardlutik nunavdlo sajung-
neranit aserorneKarsimassut pitsau-
nerpåmik KanoK sanarKingneKarsi-
naunerinik suj unersuteKartardlutik.
sulivfeKarfingme suliatigut angussat
sulivfeKarfingnit avdlanit atorneKar-
sinautitaussarput, ilisimatusarnikutdlo
angussat taortigingneKartarput. su-
livfeKarfiup suliane ukiumortumik
nalunaerutigissarpai. nalunaerutit
ingmikut påsisimassagdlit nalunaeru-
tåiniik ilaKartarmata nunap sajugtar-
neranik ilisimatusarnermut tungåssu-
teKartut åssigingitsut tamaisa suliv-
feKarfingmit taortiglssutigssatut pig-
ssarsiarineKarsinåuput.
nunap sajugtarneranik ilisimatu-
sarfit pingårnerit Japan Kangale ila-
gåt. silarssuarme nunap sajugfigiku-
lanerpaussaisa ilånlkame taimatut ili-
simatusarfiungmat tupingnångilaK.
Tokyo 1923-me nunap sajungneranit
erKorneKarmat inuit 143.000 ajunår-
put. ukioK kaujatdlagdlugo uvdlut ta-
mangajaisa Japanime nuna sajugtar-
poK. sulivfeKarfiup ukiuisa sisamag-
ssåne ukioK måna Japanime nålagker-
suissut 805.000 dollarsit UNDP-vdlo
674.400 dollarsit atugagssatut akuer-
ssissutigisimavait.
ajunarujugssuarfingnut
autdlartmeKartartut
nunap sajugtarneranik ilisimassa-
Kardluartut amerdliartortitdlugit ili-
simatut ingeniøritdlo nunap sajungne-
ranit erKorneKarKåmersunut autdlar-
tineKartarsinaulerput atortugssanik
nagsataKartitdlugit. atuartitsineK, ili-
simatusarneK, kulturilo pivdlugit
inuiaKatigit peKatigit ingmikortorta-
Karfiata, UNESCOp, suleKatigit ing-
markimit Ugandamitdlo pissut. åssi-
gingissutaunerpåtut påsineKarsima-
vok anånat imuisa Ugandamérsut or-
ssup syrinik naitsukutårdlutik uigu-
lukugtunik amerdlanerussunik ako-
Karnerat; tamatumunga pissutauvdlu-
ne afrikamiut nerissaisa kulhydratl-
nangajangnik akoKarnerat. Danmarki-
mile Ugandamilo misigssuinernit på-
sissat ingmingnut åssersunerine uiv-
ssumissutaussumik påsineKarsimavoK
orssup syrisa ilaisa pingitsorneKarsi-
nåungitsut orssorKiungitsut aungme
imungmilo akussut amerdlåssutsimi-
kut åssigingajangnerat. orssup syxé
pingitsorneKarsinaussut misigssugka-
ne åssigingissutaunerpåuput. lai-
maingmat agsut paitsungåssutigine-
KarpoK påsineKarmat ugandamiut når-
tut Karasait orssup syrinik orssorKiu-
ngitsunik linolsyrimit pissunik ako-
Karnerussut. tamatumunga navsuiau-
tausinauvoK Ugandame najugagdlit
naussut orssukitsut inussutigissaisa
nunane avangnardlermiut nerissåinit
orssumik akoKardluartunit linolsyri-
mik akoKarnerusimasinaunerat. anå-
naussut imuinik, mérårKanut inussu-
tigitisavdlugo pitsaunerpåtut issigi-
ssariaKartumik, misigssuinertigut på-
sineKarpoK linolsyre imungme aku-
ssok imugtugkap kaloriaisa 3—4 pro-
centerigå. time amigauteKalisångigpat
linolsyre nerissat kaloriaisa 2 pro-
centinit mingnerulertariaKångilaK.
taimaingmat danskit nerissagssautåi-
ne kaloriakitsune orssumigdle ako-
Kardluartune linolsyre akussoK afri-
kamiut nerissagssautåine kaloriakit-
sune akussumit angnerusimåsaoK.
sukut navianåssusiat
perKingnigssaK erKarsautigalugo
danskit nerissait pitsaussussutut o-
KautigineKarsinåungitdlat. taimåika-
luartordle sianiutit Kaleruaussaisa pi-
mi'kut påsisimassagdlit inuiaKatiging-
nit ardlalingnit pissut sujorna august-
ime Iranimut autdlartipai Kohrassan-
ime nunap sajungneratigut inuit 15.000
ajunårmata. nunat nunap sajungnera-
nit erKugaussut nålagkersuissuinit ki-
nuvigineKarunik autdlartitagssanik
suleKatigingnik Tokyome sulivfeKar-
fik piarérsimatitsivoK.
nunap sajorKémernerane erKorne-
xarsimassut ilisimatusarnermut tu-
ngassunik pingåruteKardluartunik mi-
sigssuinikut pigssarsissoKarsinauvoK.
piårtumik KanoK iliuse«arnigssaK pi-
ngårtuvoK, nunap Kupai ernlnaK imer-
neKartarmata igdlutdlo aseruanikut
piarneKartarmata iluarsåuneKartar-
matalunit.
Kimåssut cementiminernit
nåkåvfigineKartåsåput
nunap sajungnerata suniutigisinau-
ssaisa pinavérsårtiniagaunerinut ilåu-
put igdlulioriautsit nutåt. tamåko ilå-
tigut Afghanistanime Venezuelamilo
atorneKarput. taimailiortarneK pingå-
rutilerujugssuvoK nunap sajugfigiku-
lanerpaussåne najugagdlit amerdliar-
tornerpaussarmata. nunap sajungne-
rata suniutaisa pinavérsårtiniagaune-
råne igdluliornerme atortut KanoK pi-
ngåruteKartiginerat erKartorångamiko
Tokyome sulivfeKarfingmiut OKartar-
put igdlut portusorssuit nutåliat nu-
nap sajungnerane upingitsoraluarpa-
talunit inugpagssuit ajunårnigssåt
nautsorssutigissariaKartoK cementi-
mernit katagardlutik nå'kåssut inug-
pagssuarnik avKusinertigut Kimåssu-
nik erKugaKartåsangmata.
nunap sajungnere ukiune
900-ne ajunårfiunerpåt
nunap sajungnere ukiune kingug-
dlerne 900-ne ajunårfiunerpåt (inuit
ajunårtut erxarsautigalugit) ukuput:
ukioK sume ajunårtut
1057 Chihli, Kinap nunavlgtå .. 25.000
1268 Silicia, AsiåraK ............ 60.000
1290 Chihli, Kinap nunavigtå .. 100.000
1293 Kamakuna, Japan ............. 30.000
1531 Lissabon, Portugal .......... 30.000
1556 Shensi, Kinap nunavigtå .. 830.000
1667 Shemaka, Kaukasus ........... 80.000
1693 Catania, Italia ............. 60.000
1737 Calcutita, India ........... 300.000
1755 Persiap avangnå’tungå .... 40.000
1783 Calabrien, Italia ........... 50.000
1797 Quito, Ecuador ............. 41.000
1908 Messina, Italia ............. 75.000
1920 Kansu, Kinap nunavigtå .. 180.000
1923 Tokyo, Japan ............... 143.000
1935 Quetta, India ............... 60.000
1939 Chilian, Chile .............. 30.000
1939 Erzinca, Tyrkia ............. 23.000
1960 Chilip kujatå’tungå .......... 5.700
1960 Agadir, Marokko ............. 12.000
1962 Iranip avangnå-kitå ........ 10.000
1963 Skopje, Jugoslavia .......... 1.100
1968 Khorassan, Iran ............. 15.000
lersineKarnigssåinut atortugssat pi-
ssariaKartut timip pigssarsiarisinau-
gunarpai. tamåna pissarunarpox hor-
monip insulinip sunineratigut ator-
tugssat pissariaKartut nangminérdlu-
ne „aKuneKartumit" iluaKutigineKa-
lertarnerisigut. dr. Clausen isumaKar-
poK inungornermit sapåtit akunerine
sujugdlerne time tamatumunåkut
ingminut napatisinaussartoK (piler-
sorsinaussartoK). kingusingnerussu-
kutdle pilersuineK atorungnaersine-
KarsinauvoK.
— påsissåka najoncutaralugit su-
kut akuitsut Danmarkime nunanilo pi-
sune avdlane angnertOKissumik atu-
gaunerat navianauteKarpoK, oKarpoK.
sukut inussutigssaussut akuitsut er-
ninavik timimut akuliutarput, time
tåssångéinavik klukosemik agsut a-
koKalersitardlugo, suko aamgmitOK tå-
ssångåinaK angnertusisitardlugo. nu-
nane kinguarsimanerussune najugag-
dlit kulhydratinik pissutsimingnit av-
dlångortineKarsimångitsunik aKaj ar-
Kume inalugkanilo kigaitsumik tai-
mågdlåt nungutikiartuårneKartartu-
nik pigssarsissarput. tamatumunåkut
time kulhydratit pitsaunerpåmik ilua-
Kutiginigssånut pivfigssaKartineKar-
tarpoK.
dr. Clausen oKalugtuarpoK misig-
ssuinikut ilimagingisaraluamik ingmi-
kut påsissaKartoKarsimassoK. påsine-
KarsimavoK ugandamiut nårtuisa Ka-
rasaisa ipiutaussartait (sananeKautait)
danskit nårtuisa narasaisa ipiutau-
ssartåinit sukanerulårtumik ineriar-
tortartut. tamatumunga suna pissu-
caunersoK påsineKarsinausimångilaK.
misigssuinerup angnikipatdlårnera ta-
matumunga pissutausimavoK. anå-
naussutdle nerissåine orssup akussup
åssigingissusia pissutausinåungilaK.
sivisumik misigssuineK
Karatsåkut KiterKåkutdlo aserutor-
tarnermut nerissat pissutausinaunerat
Neurokemisk Institutime ukiune ki-
ngugdlerne pingasune-sisamane misig-
ssuinerme angnermik ingerdlånexar-
simavoK. inorKårnermit sapåtit aku-
nerine ukiunilo sujugdlerne orssup sy-
rinik orssorKiungitsunik nåmagtunik
inuit pigssarsissarnerat misigssuiner-
ne pingårnerpautineKarsimavoK. inu-
ngornerme sianiutit Karasardlo pissu-
sigssamigtut inererKajarsimassångit-
dlat, ameraussaisalo tåukununga iki-
utussut (iluaKutaussut) myelininik tai-
neKartartut pilersineKartarnerine or-
ssut syre orssorKiungitsut pingårute-
Kartorujugssuput. sianiutit amerau-
ssaKalerångamik aitsåt atorsinauler-
tarput, tupingnångilardlo sianiutit a-
kuisa aulajangersimassut kisimik i-
luaicutigineKarsinaunerat. pissusig-
ssamisortumik tamatumunåkut ineri-
artorneK maungåinaK kipitineKåsaga-
luarpat sianiutit ameraussait såtua-
rarssuit, inunerup ilåne kingusingne-
russukut time nåpåumit tunitdlang-
neKåsagaluarpat akiussutigssamigdlu-
nit kapineKarnikut sångitdlisineKåsa-
galuarpat, pilersineKarsinaussut ilisi-
matut ardlaKaKissut isumaKarput. Ka-
ratsap ameraussai ajortungortineKa-
rångamik nutånik taorserneKarsinau-
ssångitdlat. taima pissoKarångat inuk
aulariarneK ajulertarpoK.
nerissarineKartartut
nutåt piumaneKarput
Karatsåkut KiterKåkutdlo aserutor-
tarnermut nerissat pissutaussarnerat
Ugandame plnarane nunavtale ingmi-
kortortåne avangnardlerme, Kalåt-
dlit-nunåne, nåpåumik tåussuminga
nåpauteKarfiungitsumisaoK, misigssor-
neKarsimavoK. nunane issigtune auli-
sagkat puissitdlo neKait orssup syri-
nik orssorKiungitsumik akugdlit neri-
ssarineKarput, anånaussutdlo tamåne
najugagdlit mérKatik ukiune ardla-
lingne milugtitarissarpait. nunane
Europap kitå’tungånitune USA-milo
Karatsåkut KiterKåkutdlo aserutor-
nermik nåpauteKarfiussune KaKuti-
guinaK anånat sivisunerpåmik Kåu-
matine ardlaKångitsuinarne milugtit-
sissarput, mérKatdlo arnamik imuå-
nut taorsiutdlugo nerssussup imua
nerssussuvdlunit imuanit nerissag-
ssiat, anånap imuanit orssup syrianik
orssorKiungitsumik pingasoriåumit
tatdlimariåumut akukinerussut, inu-
ssutigissarpait. mérKat nerissagssait
KåKortariarssuit orssuinik, orssup sy-
rinik uigulukugtunik naitsunik orssor-
Kingnik akulingnik, akuneKartarput.
taimailiortarneK pitsauvatdlårunångi-
laK.
inumarigsårnerpauvdlune inusagåi-
ne orssorKiungitsut pissariaKarunar-
tut misigssuinertigut Jørgen Clausen-
ip påsineKamerarpå. vitaminitut su-
niutamerat kisime pissutåungilaK;
åmale pissutauvoK sianiutit amerau-
ssåiniik pilersitseKataussarnerat chole-
sterolivdlo tarKat miligtortarnerånut
suniuteKarsinaussup ingerdlåneKar-
tarneranut peKataunerat. nerissagssa-
nik niorKutigssiornerme taimåitut sia-
niginiagagssåuput.
— danskit nerissartagåinik avdlå-
ngortitsivdluinamigssaK isumaKati-
gaiuk?
— taimailiornigssaK pissariaKarsi-
naugunaraluarpoK, Jørgen Clausen o-
KarpoK. ingassåussinigssarputdle åma
sianigissariaKarpanput. time artorssi-
neKåinarstnauvortaoK pitsauvatdlår-
tumik iliorniardlune oKåtårinikut. or-
ssup akue syrit orssorKiungitsut pi-
ngitsorneKarsinåungitdlat, ingassåu-
kåinile tOKunartutut suniutarput. time
vitamininik måniuvdlo KaKortortaisa
akuinik (æggehvidestoffinik) inga-
ssagpatdlårtunik pigssarsisinauvoK.
tupigingitsugagssåungilaK måna påsi-
neKarmat teriarssuit „mérautitdlutik"
perdlimorsimassut teriarssuaKåming-
nit nerissarigsårtuarsimassunit mar-
dloriåumik sivisunerussumik uma-
ssartut. ilamingnitdle mardloriåumik
sivisunerussumik umassartut saorne
Kajangnartussarput; tamåssa tamatu-
ma ajøKutå.
Stenværktøj — Økser — Hamre — Hakker
Stengrebe — Skovle — Spader
ujarKerissut såkutait — ulimautit — kåutat — ikugtautit — ujarxanut
tigoncautit, ajagssautaussarssuit — nivåutat — nivåutat ivssorsiutit
Et prima fabrikat — Leverandør til Grønlandske Handel
DANSK STAAL INDUSTRI A/s af 1933
Grejsdalen, pr. Vejle.
for gode sjøegenskaper
Årets »With«-nyheder:
13' speedbåd model „Vitsi“
15’ speedbåd model „Vital" de Luxe
16’ jolle model „450 special"
21’ cabin-cruiser model „Vitus"
Rekvirer GRATIS specialbruchure og prisliste.
Import og forhandling:
Trans-arctic marine
K’UTDLIGSSAT Telegramadresse: TRANSARCO
nalivtine nuna sajusagaluarpat
inuit millionit ajunårsinåuput
ukiune aggersune nunap sajugtarnerisigut ajunårujugssuartar-
nigssat suniutigssait migdlilerniardlugit ilisimatut sulinerat
inuiaKatigit peKatigit ilaleråt
silarssuarme tamarme inuit amerdliartuinarnerisa inuitdlo millioniligpagssuit
nundiname najugaKaraluartut igdlOKarfigssuamut ingassagtunik inoKarérsunut
nagtertuarnerisa nalane nuna sajusagaluarpat inungnik aitsåt taima amerdlati-
dissunik ajunårtoKarsinaunera ilimanarsiartorpoK. KularutigissariaKangilaK ig-
MoKarfigssuit ilåt nunap sajungneranit erKorneKaraluarpat silamiut OKdlugtua-
rissauneråne perndumik inuit millioninik amerdldssusigdlit ajunårumårtut.
29