Atuagagdliutit - 13.08.1986, Síða 5

NR. 33 1986
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
5
paasersunneruara inuit ulluinnarni
qanoq inuunersut, nunami aqagua-
guusaannaq tikeraagassanni. Iluat-
sitsillungalu Københavnimi naa-
pippakka kalaallit marluk, aappa
ukiut qulingiluat aappaalu ukiut
marluk Tanzaniamiissimasut. Al-
laatigisamilu tullermi tusassavavut
Kathrine Lehd Sisimiuneersoq kii-
salu Helga Ringe Jørgensen Narsa-
meersoq.
I vårs Silis.
Eertat katersat puuinit piiarneqartut. Tanzaniap inuisa 85 pct-ii naasoris-
saasuupput.
Høsten af bønner bælges. 85 pct. af befolkningen er bønder.
Illoqarfinnguarmiut katersuuffigisarpaat imermik maqitsisarfiit.
Tapstederne i landsbyerne er sociale mødesteder.
Tanzaniap ilaanipingasuniDANIDA ataatsikkutpingasunik imeqarfilior-
poq. Tassa qaqqaniit illoqarfinnguup tungaanut ruujorilersuisut.
DANIDA kører vandprojekter i tre regioner samtidigt. Rørene fører fra
bjergene gennem slangeterrain ned til landsbyen.
DANIDA Tanzaniami
Danskit nunanut allanut ikiuiniarfiat DANIDA 35-inik ingerlataqarpoq
Tanzaniaannarmi nunatta affaatut atsigisumi 20 milliuuninillu qernertuunerusunik
inulimmi.
All., ass.: Ivars Si lis
København, AG
Qaqortumi nakorsap akianut i-
ngikkama aatsaat paasillualerpara
nunarsuarmut takornartamut al-
laalluinnartumik silaannalimmut
■ngerlasussanngorlunga. Pingaar-
torsiunngivilluni nakorsap qutum-
■na ataagut kapisaqattaarpaanga,
akiuussutissanik kiattuni nappaati-
nut gul feberimut, koleramut tyfu-
simullu. Tassamiuna kiattunukar-
niartunga Afrikamut, DANIDAp
nunamik kinguarsimasunik ikiuini-
arnera malittariartorlugu. (DANI-
DA naalisaaneruvoq tuluttut o-
qaatsimik Danish International De-
velopment Agency, isumaqarporlu
naalagaaffiup siuarsaaniarluni Iki-
uiniarnera).
Akiuussutissamik kaportinnera
inaarneqarpoq Københavnimi Se-
rumlaboratoriami peqqaannagu
kapoorneqarlunga, tassanngaan-
niillu tuikka maaqanngivissut kis-
sarneqalaarlungalu ingerlavunga
Asiatisk Pladsimut, nunanut alla-
nut ministereqarfimmut, KGH-ip
qanga umiarsualivigisimasaata eq-
qannguaniittumut.
Inooqatigit qajannartut
Illorsuarsuup ornitama ilaani init
quleriit marluk DANIDA-p allaffe-
qarfigai. Sullorsuarni tassa allap-
palaarsuaq, ungasissorsuarnut nu-
nanut radiukkut oqaluusserpaluk,
aamakkulu nunani allani atorfe-
qarnikkut qaffariartortussat inuu-
suit atisarissaavissut.
Ikiuiniarfiup tusarliisarnikkut
Pisortaata utaqqivaanga naqitanil-
lu tunioraatigalunga oqaluttuul-
lunga angalanissama ingerlanissaa-
nik.
Qularisariaqarunanngilaq taa-
matut ikiunissaq pisariaqassasoq
silarsuup inuisa amerlanersaat nu-
nani kinguarsimasunik pisagaanni
nunaqarallartillugit. Inuiaqatigim-
mi taamaattut qajannartuupput,
nerisassaaleqillutik inuttullu atu-
garliorlutik, ajunaarnersuarnit ani-
ngaasarsiornikkullu ajutoornernit
assut eqqorneqartarlutik, nammin-
neerlutik iluarsisinnaanngisamin-
nik. Nuna kinguarsimasutut oqaa-
tigineqartarpoq nunap tamakkiisu-
mik nioqqutissiornera , atortussiat
Tusagassat
Tanzaniamit
Normorumi uani AG-imi aallar-
tinneqarput allaatigisat nange-
qattaartut danskit Afrikami iki-
uiniarnerat pillugu, nunatsinni
najugallip oqaluttuai. Allatigi-
sat suliarineqarlutillu assiliarta-
lersugaapput AG-ip tusagassi-
ortuanit, atuakkiortumit assilii-
sumillu ilisimaneqarluartumit I-
vars Silisimit.
Ivars Silis aaqqissuisoqarfim-
mut nalunaarummini siullermi
ilaatigut ima allappoq:
»Tanzaniami kiattut seqiner-
suata ataaniikkaluarlunga eq-
qaasinneqartuartarpunga silar-
suarmi nunat inuillu imannarsu-
aq assigiinngissuteqanngitsut.
Assigiinngissummi ima atsi-
ginngilaq kiattorsuarmiut issit-
tormiullu imminnut ilinniarfi-
geqatigiissinnaanatik. Uagut
tanzaniamiut ilinniarfigisinnaa-
vaatigut, soormilu aamma ua-
gut taakku ilinniarfigisinnaas-
sanngilavut?«
nalingat ilanngaatigalugu, inum-
mut ataatsimut agguaqatigiissillu-
gu ukiumut 600 US-dollarsit ataas-
simagaangagit, tassa 5.000 kruunit.
Kalaallit Nunaanni taamatut
naatsorsueriaaseq, taaneqartartoq
bruttonationalprodukt inummut a-
taatsimut naatsorsuullUgu 76.000
kruuniuvoq 1983-imi, tassa Dan-
markimit 2.000 kruuninik appasin-
neruinnarluni.
Tapissutisiatta tallimariaataat
Nunat pisuut amerlanerit piitsunut
ikiuukkumasarput. Sunali pissuti-
galugu? Qularnanngilaq ikiuukku-
sunnerinnaq piitsunillu nalligusun-
neq pissutigiinnanngikkaluarlugit.
Nunat tamalaat akornanni pisus-
saaffiit soorlu FN-imut EF-imullu
ilaasortaaneq sunniuteqarsinnaap-
put, immaqali aamma isumalluar-
neq nammineq nioqqusiat nutaanik
tunitsivissaqalernissaannik innar-
litsaalineqarnissakkullu nunat
suullunniit kisimiissinnannginne-
rannut tunngasut. Tamakkuuku a-
taatsimut kattutaarlugit danskit
nunanut kinguarsimasunut ikiuini-
arnerat ilusilersorneqarlunilu i-
ngerlanneqartoq.
DANIDA ukiumut ikiuuteqar-
tarpoq 5 milliarder kruuninik tassa
5000 mili. kruuninik, imaluunnit
Kalaallit Nunannut tapiissutaasar-
tut tallimariaataannik. Apeqqutaa-
vallaanngilarlu taakku ilaat qanoq
amerlatigisut Danmarkimut uteq-
qittarnersut, ikiuutimmi ersitsor-
taat nunani ikiukkaniittarmata,
nunat tamalaat akornanni akiusut
malillugit naleqarlutik. Danskit nu-
nanut allanut ikiuiniarnerat Dan-
markip inuinut naleqqiullugu silar-
suarmi angumaneqanngilaq, tassa
bruttonationalproduktip 0,82 pro-
centerigamiuk, taannalu 1992-ip
tungaanut qaffariartuaartussaa-
voq 1 procent tikillugu.
Ikiuutit taakku affangajaat FN
aamma EF aqqutigalugit ikiuu-
taapput. Sinneri tassalu amerlaner-
paartaat ikiuutaapput nunat ikior-
neqartussat nammineq kissaatigi-
saat pisariaqartitsinerallu najoqqu-
taralugit. Ikiuutit assigiinngitsor-
passuupput politikkikkut tama-
laarpassuarnik siunertallit, tamak-
kulu tamarmik sunnersimaneqar-
put Folketingimit naalakkersuisu-
nillu.
Immimut ikiulernissamut
Tamatumani tunngaviusoq tassa
immut ikiulernisaq isumagalugu i-
kiuineq, taamaassimavorlu aallaq-
qaataaniit. Ikiuineqarpormi siuar-
saaniarneq eqqarsaatigalugu. Piis-
suussuseq najoqqutaralugu ikiui-
neqarpoq, tassa pissarliornerit siul-
liullugit, annermillu arnat, kingu-
arsimasuni suusupagineqarlutillu
ingasattumik kiffarineqartartut,
soorunalumi aamma siunertaavoq
naatitanik nioqqutissiornerup siu-
arsarnissaa, tamakkuninnga im-
mut pilersulernissaq anguniarlugu.
Tamakku saniatigut sanaarto-
riikkat aserfallatsaalinissaat isu-
mannaarniarneqarpoq ikiugaq ani-
ngaasatigut nanertornaveersaarni-
arlugu sanaassanullu nutaanut a-
sattuunniarlugu. Nunanut allanut
ministerip isertuutinngikkaluarpaa
ikiugassaq ikiuisussarlu politikkik-
kut akerleriissuteqannginnissaat
pingaartitaasoq, taamaakkaluar-
torli saqqumisumik oqallinneqar-
tarpoq suliniutit assigiinngitsut pil-
lugit.
Isiginnaaginnarniarneqanngilaq
ikiukkap aningaasatigut ajutoor-
nissaa ikiuiniarnerugaluallu sun-
niutaarulluinnarnissaa. — Ikiuini-
arneq ineriartortitsinerlu aaliange-
riikkamik aqqutissaqartitaanngil-
lat, iluasitsisoqartarporli sivisuu-
mik allanngortiteriuarnikkut.
Tuluit illersugarisimasaat
DANIDA siuarsaaniarnermut
tunngasunik 200-inik ingerlataqar-
poq, taakkunanngalu 35-it suliari-
neqarput annerpaamik ikiorsiiffi-
gineqartumi, tassalu Tanzaniami
Afrikap kangiani.
Aallaqqaammut pissanganera
milliimeriarmat, tusatsiartakkakka
apeqquterpassuillu niaqqunni i-
maaginnalivipput.
Tanzaniami pillugu ilisimasakka
suuppat? Ila ingasanngeqaat! Tu-
saamavara qanga Zanzibarimi i-
nussianik nioqquteqartoqarsima-
soq, taamanilu aamma ilisimasas-
sarsiortut Livingstone aamma
Stanley imminnut ujaatigalutik
kuussuup Nilip aallaavianik ujar-
lersimasut. Tusarsimagujarattaaq
Tanzania qatsissuujusoq, nunaleri-
nermik inuutissarsiuteqarfik, sior-
nagut tuluit illersugarisimasaraluat
1961-imi namminersortunngortoq
Nyerere præsidenteralugu. Taanna
ilinniartitsisoq nuimanianngitsoq i-
maannaasimanngeqaaq, siulersor-
taasut sakkutuut naalagarsuisut a-
tukkersorlutik qivingataartut akor-
nanni anguniagaqarnerpaasimaga-
luaq.
Julius Nyerere siumut isigisuu-
voq, 1960-kunni nunat killiit inuu-
suttaasa nuannaartorisaat. Siuner-
tarisimagaluarpaa Afrikami nunat
naalagaaffeqatigiinngussasut, eq-
qarsaalli tamanna piviusunngun-
ngitsoorpoq pissutsit iluarsiumi-
naatsut pissutigalugit. Nyerere
præsidentiunerminit siorna tunuar-
poq nammineq piumassutsiminik,
tamatumalu nalaani Tanzania a-
kiitsorpassuaqarpoq bruttonatio-
nalprodukt inummut ataatsimut
naatsorsuullugu 270 dollarsit ataas-
simallugu. Tunuaraluarami naa-
lakkersuisuni akuerisatuaasuni siu-
littaasuuginnarpoq.
Kalaallit Tanzaniami
Tanzania pillugu paasissutissani pi-
sanni atuarpara nuna angissuseqar-
toq 1 mili. kvadratkilomterinik ,
tassa Kalaallit Nunaata affaa missi-
liorlugu, taamaattorli annerulluni
nunat uku: Frankrig, Tyskland kil-
leq aamma Holland Belgialu ataat-
simu katikkaluaraanniluunniit.
Inui eqimanngillat 20 milliuuniul-
lutik, annermik qernertut. Tanza-
niamiut upperisarsiornikkut inga-
saassiniartunngillat. Naggueqati-
giit akaareqatigiillutik inuupput, a-
taasiusunik oqaaseqarallartillutik
swahilimik pisagaannik, aammami
naggueqatigiikkuutaat inuiassuun-
nginnamik. Taamaalillutik afrika-
miut ajoqussuat tassalu naggueqa-
tigiit pinnaaterusaarnersuat pin-
ngitsoortissinnaasimavaat. Ataat-
simut misigisimaneq tamanna Nye-
rerip silatoqaluni illersorsimavaa,
ataqqinaatissaraattaaq atuarsin-
naanngitsut allassinnaanngitsullu
nungungajassimammata inuillu
peqqinnerulersimaqalutik.
Tamakku tamarmik tusarlugit a-
junngikkaluaqaat, taammaattorli