Fréttablaðið - 16.07.2005, Blaðsíða 12

Þær kannanir um fjölmiðlaneyslu
sem birtust í vikunni draga ágæt-
lega fram þær miklu breytingar
sem orðið hafa á fjölmiðlamarkaði
á undanförnum misserum og
árum. Okkur er tamt að meta vægi
og gildi fjölmiðla – eins og reyndar
flest fyrirbrigði önnur – á söguleg-
um forsendum og það getur tekið
langan tíma fyrir okkur að laga
hugmyndir okkar að raunveru-
legri stöðu. Ég efast til dæmis um
að margir átti sig á því að fleiri
landsmenn á aldrinum 18 til 49 ára
– fullorðið fólk undir fimmtugu –
hlusti á samtengdar hádegisfréttir
Bylgjunnar og Talstöðvarinnar
klukkan 12 á virkum dögum en
hlýði á samtengdar fréttir Rásar 1
og Rásar 2 klukkan 12.20. Við
erum alin upp við fullyrðingar um
mikilvægi Ríkisútvarpsins og
traust og tryggð þjóðarinnar við
fréttastofu hljóðvarpsins. Við vit-
um líka að hádegisfréttir eru
flaggskip þessarar lofuðu frétta-
stofu. Það er því nokkur biti að
kyngja að átta sig á því að þetta á
alls ekki við fólk undir fimmtugu.
Þetta er raunveruleiki sem átti við
á árum áður, augljóslega að líða
hjá og kemur aldrei aftur. Ef ein-
hver telur það léttvægt að taka
mið af fólki undir fimmtugu þá
minni ég á að helmingur Íslend-
inga er yngri en 34 ára og aðeins 25
prósent þeirra eru eldri en 50 ára.
Það verður síðan enn augljós-
ara hversu lítið vægi Ríkisútvarps-
ins er í rauninni þegar við skoðum
hlustun á alla dagskrá útvarps-
stöðvanna en stöldrum ekki aðeins
við hápunkt Ríkisútvarpsins í há-
deginu. Ef við skoðum höfuðborg-
arsvæðið þá stillir flest fólk undir
fimmtugu á Bylgjuna – eða 63 pró-
sent. Næst kemur Rás 2 með 49
prósent, þá FM957 með 43 prósent
og síðan Létt FM með 35 prósent
fólks undir fimmtugu. Þetta eru
fjórar stærstu stöðvarnar hjá fólki
undir fimmtugu á höfuðborgar-
svæðinu. Og skiljanlega hlýtur að
vera erfitt fyrir þetta fólk að
kyngja því að um 1.000 milljónir af
almannafé sé notaður til reksturs
tveggja útvarpsstöðva á vegum
ríkisins. Það eru miklir peningar
fyrir þjónustu handa einhverju allt
öðru fólki.
Og auðvitað er það svo að þær
2.500 milljónir sem almenningur
er skyldaður til að leggja til Rík-
isútvarpsins er menningarleg
mismunun. Ríkisútvarpið heldur
úti fjölmiðlun sem fellur að
smekk tiltekins hóps, sem vegna
stöðu sinnar hefur tekist að láta
alla aðra taka þátt í kostnaðinum
við að fóðra þennan smekk. Þeg-
ar við skoðum hlustun kvenna á
höfuðborgarsvæðinu kemur í ljós
að 68 prósent kvenna undir
fimmtugu stillir á Bylgjuna, 50
prósent á Létt FM, rúm 42
prósent á FM957 og tæplega 42
prósent á Rás 2. Þetta eru fjórar
vinsælustu stöðvarnar hjá kon-
um undir fimmtugu á höfuðborg-
arsvæðinu.
Ætli það heyrðist ekki hljóð úr
horni ef ríkisvaldið myndi ákveða
að taka styrkinn frá almenningi af
Rás 2 og flytja hann yfir á FM957?
Mörgum fyndist það án efa vitlaus
tillaga – en er hún nokkuð vitlaus-
ari en núverandi kerfi þar sem
smekkur tiltekins hóps er hafinn
upp yfir smekk annarra? Þegar
hlustun á útvarpsstöðvar er skoð-
uð má glögglega sjá útlínur þessa
útvalda hóps – innan hans eru
fleiri karlar en konur og fleiri
gamlir en ungir. Þarna eru saman-
komnir gömlu karlarnir sem hafa
komið sér svo vel fyrir í samfélag-
inu; karlarnir sem hafa hæstu
launin, sitja í feitustu embættun-
um – og karlarnir sem stjórna Rík-
isútvarpinu. Og rökin fyrir þessari
mismunun eru kunnugleg: Ungt
fólk og konur eru jaðarverur í
samfélaginu og við skulum ekki
dvelja um of við væntingar þeirra
og vilja. Menning okkar er menn-
ing sigurvegaranna: Gamalla
karla.
Annars er undarlegt hvernig
Ríkisútvarpinu hefur tekist að fá
alla þessa peninga frá almenningi
án þess að rökin fyrir því séu sýni-
leg. Gömlu karlarnir verja vígi sitt
með því að vísa til mikilvægis Rík-
isútvarpsins fyrir íslenska menn-
ingu. Þegar ég renndi yfir viku-
skammt af sjónvarpsdagská í
Birtu, sem kom út í gær, dró ég
eftirfarandi saman: Ríkissjónvarp-
ið sendir út á einni viku 9 klukku-
stundir og 45 mínútur af fréttum
og fréttatengdu efni á meðan Stöð
2 sendir út 18 klukkustundir og 5
mínútur af sambærilegu efni. Rík-
issjónvarpið er með 25 mínútur af
innlendu skemmtilefni (Út & suð-
ur) en Stöð 2 tvo tíma og 45 mínút-
ur (Það var lagið, Stuðmenn í Al-
bert Hall og Kóngur um stund).
Ríkissjónvarpið er með 3 tíma af
innlendu íþróttaefni en Sýn 7 tíma
og 25 mínútur. Ef við bætum við 5
tímum og 15 mínútum af innlendu
efni á Sirkus þá senda sjónvarps-
stöðvar 365 út 33 og hálfan tíma af
innlendu efni þessa viku á móti 13
tímum og tíu mínútum hjá Ríkis-
sjónvarpinu. Gæti þá einhver
spurt hvað verði um þær 1.500
milljónir sem almenningur leggur
til sjónvarps ríkisins.
Dæmið af sjónvarpinu sýnir að
Ríkisútvarpið hefur í rauninni
svikið samning sinn við al-
menning. Fyrirtækið skilar lakari
þjónustu við innlenda menningu
en þeir sem ekki fá 2.500 milljónir
í styrk frá almenningi. Styrkurinn
virðist fremur draga úr getunni til
að sinna þessu hlutverki en efla
hana. Og dæmið af útvarpinu sýnir
að Ríkisútvarpið fjarlægist þjóð-
ina, það er að eldast með þeim kyn-
slóðum sem ólust ekki upp við að
hafa val og deyr með þeim. Þegar
við áttum okkur á þessu tvennu
getum við loks nýtt þessar 2.500
milljónir til betri verka. ■
Þ að var ekki aðeins á Bretlandseyjum sem menn þögðu í tværmínútur á hádegi á fimmtudag til að sýna fórnarlömbumhryðjuverkaárásanna á Lundúnir hluttekningu sína. Víða um
Evrópu og í Bandaríkjunum gerðu menn hlé á störfum sínum og
lutu höfði um stund til að minnast þessa ógæfuverks sem nokkur
ungmenni frá Jórvíkurskíri stóðu að, fjarstýrð af hatri brjálaðra
höfuðpaura sem efalítið leika lausum hala um ókomin ár.
Ugglaust verður engin minningarstund haldin næstkomandi mið-
vikudag í þessum sömu ríkjum Vesturlanda þegar vika verður liðin
frá barnaslátruninni í Bagdad að morgni 13. júlí síðastliðins. Þar var
þó engu minna fólskuverk unnið gegn saklausu fólki en í borginni á
bökkum Thames, sex dögum áður; jafnvel sýnu ógeðslegra enda
lágu þar tuttugu og fjögur börn á aldrinum tíu til þrettán ára í valn-
um eftir viðbjóðslega og óvenju kaldrifjaða sjálfsmorðsárás. Helsta
skotmark árásarmannsins voru bandarískir hermenn sem áttu leið
um eitt fátæktarhverfa borgarinnar og dreifðu þar súkkulaði og
vatni til barna sem söfnuðust saman við herjeppa þeirra. Einn
bandarískur hermaður lést og að minnsta kosti sjötíu manns særð-
ust, þar af tuttugu börn til viðbótar þeim sem létust.
Í föstudagsblaði Fréttablaðsins fyrir viku var ellefu fréttasíðum
varið undir umfjöllun um hryðjuverkaárásina í Lundúnum þar sem
um fimmtíu saklausir borgarar týndu lífi. Morgunblaðið lagði álíka
mikið hlutfall af blaðinu undir umfjöllun sína um þessi sömu voða-
verk. Fréttaumfjöllun þessara tveggja útbreiddustu dagblaða Ís-
lands af barnaslátruninni í Bagdad var tvenns konar; í Fréttablað-
inu var frá henni greint í stuttri myndlausri frétt á blaðsíðu 2, í
Morgunblaðinu var ívið lengri frétt um sama efni á blaðsíðu 15 með
einni ljósmynd. Samanlagt örfáir sentimetrar af lesmáli um eitt
mesta hrottaverk sem framið hefur verið í Írak frá því Saddam
Hussein var hrakinn frá völdum – og er þar þó af nógu að taka.
Það er ekki svo að okkur sé sama um voðaverkin sem unnin eru
daglega í Bagdad og víðar um velli Íraks. En við kippum okkur ekk-
ert upp við þessa atburði – ekki lengur, ekki frekar en sjálfs-
morðsárásirnar í Ísrael – og kannski eru menn líka búnir að gleyma
andvaraleysi hinna mjög svo upplýstu Evrópuþjóða þegar þúsundir
karlmanna voru leiddir til slátrunar í Srebrenitca fyrir réttum ára-
tug, framhjá varðmönnum Sameinuðu þjóðanna.
Hluttekning okkar er heimakær.
Hluttekning okkar er værukær.
Barnaslátrun í Bagdad er bara enn ein blóðsúthellingin; í raun-
inni smámál miðað við það ef svipaður fjöldi krakka væri drepinn í
einhverju hverfa Bandaríkjanna eða Evrópu.
Samt lesum við um það í Fréttablaðinu og Morgunblaðinu að
hundruð foreldra hafi safnast saman á Kindi-sjúkrahúsinu í Bagdad
stuttu eftir barnaslátrunina í borginni og hafi ætt þar um blóði-
drifna gangana, hrópandi og grátandi og öskrandi í leit að börnum
sínum. Samt ættum við að geta séð okkur sjálf við sömu aðstæður;
örvingluð af sorg og angist. Samt ættum við að geta lotið höfði ein-
hvern dagpart til að hugsa um hlutskipti þessa fólks.
En kannski er sorg okkar takmörkuð við vestræn gildi. Kannski
er heimur okkar jafn tvískiptur og margir heittrúarmenn múslima
vilja vera láta.
Tuttugu og fjögur börn drepin. Fátækir sakleysingjar að ná sér í
nammi.
Það er okkar smáfrétt.
16. júlí 2005 LAUGARDAGUR
SJÓNARMIÐ
SIGMUNDUR ERNIR RÚNARSSON
Kannski er heimur okkar jafn tvískiptur og margir
heittrúarmenn múslima vilja vera láta.
Gleymdu börnin
í Bagdadborg
FRÁ DEGI TIL DAGS
Ofmeti› vægi Ríkisútvarpsins
Glöggt er gests augað
Þeirri skoðun vex fylgi innan Samfylk-
ingarinnar að slíta beri Reykjavíkurlista-
samstarfinu. Einn þeirra sem hefur
miklar efasemdir um R-listann er for-
maður Samfylkingarinnar á Akureyri,
Jón Ingi Cesarsson. Skrifar hann um
málið á vef flokksins fyrir norðan, en
pistill hans var í gær endurbirtur á vef-
síðu Össurar Skarphéðinssonar undir
fyrirsögninni „Glöggt er gests augað“.
Ekki þarf að hafa mörg orð um það
hvaða skilaboð
fyrrverandi for-
maður Samfylk-
ingarinnar er að
senda með þessu,
enda segir
sagan að
„ráðhúsklíkan“ svonefnda gnísti tönn-
um við það eitt að heyra nafn hans
nefnt.
Framsókn vill halda áfram
Jón Ingi segir um viðræður R-lista
flokkanna: „Það er augljóst leikmönn-
um sem horfa á þessar uppákomur úr
fjarlægð að R-listabandalagið er orðið
ákaflega götótt og þreytt. Framsóknar-
menn með oddvita sinn í broddi fylk-
ingar hafa hátt og ungliðar þeirra hnýta
í Samfylkinguna fyrir að lítilsvirða hina
flokkana. Það er auðséð og heyrt að
framsóknarmönnum er mjög í mun að
halda þessu bandalagi áfram enda
bendir flest til að sá flokkur eigi allt
eins von á að fá engan borgarfulltrúa í
sérframboði.“
Gömul, götótt brók
Þá segir Jón Ingi: „Sjálfstæðismenn
fengu loksins hagstæða könnun og hafa
farið mikinn síðan. Hvort þessi könnun
er að hrekja R-listaflokkana í samstarf á
ný skal ósagt látið. Það væri verra að R-
listinn færi að fá yfirbragð hræðslu-
bandalags sem hefði þann tilgang einan
að halda Sjálfstæðiflokknum frá völdum.
Þá væri slíkt ömurleg niðurstaða. R-list-
inn er að mörgu leyti orðinn eins og
gömul, götótt brók sem lokið hefur hlut-
verki sínu. Það væri gott ef flokkunum
tækist að blása lífi í þetta samstarf og
endurheimta ferskleikann. Ég hef miklar
efasemdir um að það takist og R-lista-
samstarfið fari að líkjast gamla þreytta
Sjálfstæðisflokknum sem var við völd í
60 ár mörgum til armæðu.“
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
LESTU GREININA Á VISIR.IS
OG SEGÐU SKOÐUN ÞÍNA
GUNNAR SMÁRI
EGILSSON
Í DAG
BREYTINGAR Á
FJÖLMIÐLAMARKAÐI