Fréttablaðið - 08.08.2005, Blaðsíða 16

KVÖLDÞÁTTURINN
ALLA VIRKA DAGA
Stundum er þráttað um það hvor
hafi verið verri harðstjóri og af-
kastameiri fjöldamorðingi Hitler
eða Stalín – og upp á síðkastið er
Maó formaður oft nefndur, að
ógleymdum ódáminum Lenín.
Kannski er þetta ekki ýkja frjó um-
ræða. Öllum þessum mönnum
fylgdu vondir stjórnarhættir þar
sem fólskan var leitt til öndvegis og
morðæði var löghelgað.
En þótt ekki varði mestu hvort
það var milljóninni meira eða
minna sem fórst af völdum stjórn-
arhátta þeirra þá ber okkur að
muna þessa menn og alla þá mann-
fyrirlitningu sem þeir standa fyrir.
Við þurfum að gæta okkar á þeirri
hugmyndafræði sem þeir aðhylltust
allir hver með sínum hætti: að þeir
störfuðu í umboði hóps sem vegna
píslarvættis eða yfirburða ætti inni
drápskvóta og að því hefðu þeir
nokkurs konar sérleyfi til mann-
drápa; störfuðu á undanþágu frá
fimmta borðorðinu. Að þeir mættu
starfa handan góðs og ills vegna
sérstaks sögulegs hlutverks við að
leiða lýðinn til ódáinsakra. Þessir
harðstjórar og aðrir sem á eftir
komu vöndu sig á að drepa fólk með
því að gera óvin úr því með ímynd-
uðum sameinkennum, án andlits,
nafns eða mennsku. Í umræðu um
Víetnamstríðið átti Halldór Laxness
bestu afgreiðsluna á svona líkfram-
leiðslu: hann sagði eitthvað á þá leið
að enginn maður ætti að drepa fleiri
en hann gæti sjálfur borðað...
Í gær voru sextíu ár liðin frá að-
gerð sem löngum hefur verið rétt-
lætt með sérleyfi til manndrápa:
loftárás Bandaríkjamanna á Hiros-
hima sem varð um 240 þúsund
manns að bana. Engum dettum í
hug að Harry S. Truman hafi verið
skrímsli á borð við Maó eða Stalín –
þessi yfirkennaralegi maður úr
vinstri armi Demókrataflokksins
tók engu að síður ákvörðunina um
kaldrifjað fjöldamorð á óbreyttum
borgurum af meiri stærðargráðu en
áðurnefndir kandídatar um titilinn
versti maður 20. aldarinnar. Í nafni
lýðræðis og einstaklingsréttinda
okkar hér lét hann með einni
sprengingu drepa hátt á þriðja
hundrað þúsund manns – án þess að
séð verði að sú sprenging hafi gert
meira fyrir lýðræðið og einstak-
lingsréttindin hér en til dæmis inn-
rásin í Bagdad.
Stundum er því haldið fram að
sprenginguna hafi þurft til að
knýja Japana til uppgjafar en sam-
kvæmt því sem Dominick Jenkins
segir í grein í Guardian í gær hafa
nýlega birt skjöl frá Bandaríkjun-
um, Japan og Sovétríkjunum sál-
ugu leitt í ljós að þessi eyðing einn-
ar borgar skipti þar ekki sköpum,
enda bættist eyðing Hiroshima ein-
göngu í hóp sextíu og tveggja ann-
arra borga sem Bandaríkjamenn
voru þá búnir að leggja í rúst með
sprengjuregni. Korechika Anami,
hershöfðingi og þáverandi land-
varnaráðherra Japana, sagðist
reiðubúinn að berjast enn eftir
þessa árás – og átti nóg frammi af
fólki til að fórna. Það sem skipti
hér sköpum var annars vegar þátt-
taka Sovétmanna í Kyrrahafsstríð-
inu sem hófst þann 8. ágúst og hins
vegar sú ákvörðun Bandaríkja-
manna að þyrma keisaranum og
keisaradæminu.
Kjarnorkusprengjan á Hiro-
shima var dýrslegt siguröskur og
henni fylgdi hrun þeirrar sjálfs-
myndar sem margir Vesturlanda-
menn höfðu haft: að þeir væru sið-
menntað fólk. Sprengjan þjónaði
þeim tilgangi fyrst að refsa
grimmilega þeirri þjóð sem hafði
vogað sér að ráðast á Bandaríkin í
fyrsta sinn frá stofnun þeirra og
síðan að sýna umheiminum – og þá
einkum hinum stóru öpunum í
skóginum – fram á mátt og megin
Bandaríkjanna. Þessi sprenging
mótaði kalda stríðið ekkert síður
en framganga Stalíns og eftir-
manna hans – sprengjan grúfði yfir
vestrænni menningu með tilheyr-
andi ótta og andlegri kröm, hræsn-
in sem fjöldamorðin í Hiroshima
og seinna Víetnam leiddi í ljós og
köld og sínálæg ógnin frá
bombunni átti mestan þátt í að
skapa þá kaldhæðni og upplausn
meðal ungs fólks sem einkenndi 7.
og áttunda áratug 20. aldarinnar –
frá 68 kynslóð til svartklæddra
pönkara – og hrekja fákæna
krakka í faðm alls konar rugludalla
sem höfðu sumir það eitt sér til
ágætis að vera á móti „kerfinu“ og
draga í efa siðmenningu vestur-
landa. Og enn skynjum við þessa
ógn streyma frá Sprengjunni...
Hin viðurstyggilega fjölda-
slátrun sem átti sér stað í Hiro-
shima fyrir 60 árum verður að
geymast í minni okkar ekkert síð-
ur en ódæði kommúnista og nas-
ista því að hún er vitnisburður um
það hvílík regingeggjun stríð er
ævinlega og hversu tryllingslegar
ákvarðanir hversdagsgæfir og
„réttkjörnir“ ráðamenn í lýðræð-
isríki geta tekið við slíkar aðstæð-
ur, þegar þeir fara að ímynda sér
að þeir hafi sérleyfi til mann-
drápa og að einhverjir hlutar
mannkynsins séu réttdræpari en
aðrir, sökum búsetu sinnar, litar-
háttar, trúarbragða, stéttarstöðu,
kynhegðunar eða þaðan af
langsóttari einkenna.
Steingrímur J. Sigfússon, formaður Vinstri grænna, er ánefa öflugasti málsvari stjórnarandstæðinga á Alþingi.Hann er ekki aðeins mælskur og þróttmikill, heldur ber
málflutningur hans með sér að hann trúir á það sem hann segir.
Þetta er ekki nefnt hér til að skjalla hann í tilefni af fimmtugs-
afmælinu í vikunni sem leið, heldur frekar til að velta upp
þeirri spurningu, af hverju maður eins og Steingrímur, sem
talar fyrir skoðunum sem eru, og verða áreiðanlega áfram, í
minnihluta með þjóðinni, hefur skapað sér svo sterka stöðu í al-
menningsálitinu. Af hverju dettur fólki ekki frekar í hug Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir, formaður Samfylkingarinnar, þegar
spurt er um atkvæðamesta leiðtoga stjórnarandstöðunnar?
Persónulegir eiginleikar Steingríms J., eins og orðlögð
snerpa hans, hafa vafalaust sitt að segja í þessu efni. En líka
spilar inn í ákveðin einsýni í stjórnmálatrú hans og boðskap.
Menn geta verið snöggir og ákveðnir þegar þeir eru vel forrit-
aðir. Ingibjörg Sólrún hefur sýnt að hún getur verið fljót að
bregðast við, talað afdráttarlaust og fengið fólk á sitt band. En
henni hættir oft til að tala, og enn frekar að skrifa, eins og pró-
fessor. Hún og menntafólkið í kringum hana virðast ekki átta
sig nægilega vel á því að málfar og rökfræði stjórnmálanna
verður að taka mið af þjóðfélaginu í heild. Það er ekki nóg að ná
sambandi við háskólasamfélagið.
Mörgum finnst að þeir viti hreinlega ekki fyrir hvað Ingi-
björg Sólrún stendur. Einn daginn talar hún um að hún vilji gera
Samfylkinguna að flokki viðskiptalífsins, hinn daginn líkir hún
einkavæðingunni við sölu á ættarsilfrinu. Hún þarf að gera upp
við sig, hvort hún er með eða á móti sölu ríkisfyrirtækja.
Vandamálin eru fleiri. Svo virtist um tíma sem Ingibjörg Sólrún
ætlaði að beita framtíðarhóp Samfylkingarinnar, sem hún
stýrði, til að kynna og afla fylgis við djarfar og nútímalegar til-
lögur í stjórnmálum. Ýmsar hugmyndir komu fram, en koðnuðu
síðan niður og enginn veit hvað um þær varð. Verst er að eng-
inn veit með vissu hvar í hugmyndaflórunni formaðurinn ætl-
aði að taka sér stöðu. Við slíkar aðstæður tapa samherjar flug-
inu og kjósendur áttum.
Þegar Geir H. Haarde, sem þekktur er fyrir hófsaman mál-
flutning, tekur við sem formaður Sjálfstæðisflokksins á flokk-
urinn möguleika á því að styrkja sig enn frekar í sessi meðal
hins breiða hóps kjósenda á miðjunni. Það eru þeir kjósendur
sem Samfylkingin þarf að ná til. Það mun ekki gerast nema
Ingibjörg Sólrún taki sér ærlegt tak. Ætli hún sér raunverulega
í stól forsætisráðherra eftir næstu þingkosningar verður hún
að reka af sér slyðruorðið. Hún verður að sýna og sanna á
næstu vikum og mánuðum að hún eigi erindi í stólinn og valdi
þessu stóra hlutverki.
8. ágúst 2005 MÁNUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir þarf að
reka af sér slyðruorðið.
Nú er a› s‡na
sig og sanna
FRÁ DEGI TIL DAGS
Mörgum finnst a› fleir viti hreinlega ekki fyrir hva› Ingibjörg
Sólrún stendur. Einn daginn talar hún um a› hún vilji gera Sam-
fylkinguna a› flokki vi›skiptalífsins, hinn daginn líkir hún einka-
væ›ingunni vi› sölu á ættarsilfrinu.
Sérleyfi til manndrápa
Í útrýmingarhættu
Í forvitnilegri grein hér í Fréttablaðinu á
fimmtudaginn gerði Þorvaldur Gylfason
prófessor fílinn og sögu hans að umtals-
efni. Benti hann á að fíllinn ætti nú í vök
að verjast. Á Indlandi hefði fílastofninn
talið 1,3 milljónir dýra árið 1977, en tutt-
ugu árum síðar hefði stofninn minnkað
niður í 600 þúsund dýr. Þessi
fækkun stafaði m.a. af
rányrkju, sem illa hefði tekist
að hemja, og árekstrum milli
manna og fíla. Einn af lesend-
um þessa dálks taldi að prófess-
ornum hefði skotist yfir megin-
skýringuna á því að fílar væru í út-
rýmingarhættu. Það væri vegna
þess að eignarrétt skorti á fílastofn-
inum.
Skortir eignarrétt
Lesandinn sagði að hagfræðingar hefðu á
undanförnum árum talsvert skrifað um
þessi efni. Niðurstaða þeirra væri sú að fíl-
um fækkaði í heiminum vegna þess að
þeir væru almenningseign, en ekki eign
einstakra manna. Lesandinn tók til sam-
anburðar dæmi af kindum á Íslandi. Hvers
vegna eru kindur ekki í útrýming-
arhættu eins og fílarnir í Afr-
íku og Asíu? Svarið væri að
kindur hefðu eigendur, sem
merktu þær, girtu þær af frá
kindum annarra, önnuðust
um þær og hirtu afraksturinn af
þeim. Þar sem allir ættu fílana hirti
enginn um þá. Fílabeinið væri
hins vegar verðmætt, og þess
vegna væru fílar veiddir.
48% nefndu Gísla
Þeir sem stóðu að umtalaðri könnun
um fylgi frambjóðenda sjálfstæðis-
manna til borgarstjórnar segja í tölvu-
pósti, sem þessum dálki barst um helg-
ina í tilefni af skrifum hér í blaðinu, að
48% þátttakenda í könnuninni, sem
sögðust ætla að kjósa Sjálfstæðisflokk-
inn, hefðu talið Gísla Martein Baldurs-
son líklegastan til að velta R-listanum
úr sessi. Vilhjálm Þ. Vilhjálmsson hafi
44% sjálfstæðismanna nefnt, og 8%
hvorugan þeirra. Meðal kjósenda R-list-
ans hafi 45% nefnt Gísla Martein en
34% Vilhjálm. Álitamál er þó hvort
þessar tölur séu marktækar, þar sem
úrtakið er orðið mjög lítið.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 –
prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
60 ÁR FRÁ HIROSHIMA
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
Engum dettum í hug a› Harry
S. Truman hafi veri› skrímsli á
bor› vi› Maó e›a Stalín – flessi
yfirkennaralegi ma›ur úr
vinstri armi Demókrataflokks-
ins tók engu a› sí›ur ákvör›un-
ina um kaldrifja› fjöldamor› á
óbreyttum borgurum af meiri
stær›argrá›u en á›urnefndir
kandídatar um titilinn versti
ma›ur 20. aldarinnar.