Fréttablaðið - 23.08.2005, Qupperneq 32

Þá er skólastarf hafið á nýjan
leik. Sumarleyfum er lokið og
fram undan er nám og starf í
skólunum fram á vor. Fyrstu
skóladögunum fylgir gleði,
eftirvænting, spenna, tilhlökk-
un og jafnvel kvíði. Fram undan
er mikilvægt verkefni, að fræð-
ast og þroskast í leik og í starfi.
Nám er ein af grunnþörfum
mannsins. Við höfum sífellda
þörf fyrir að læra eitthvað nýtt,
takast á við ný verkefni og
víkka sjóndeildarhring okkar.
Það er hins vegar misjafnt
hvernig til tekst. Á Íslandi telj-
um við það sjálfsagt að allir
læri að lesa og skrifa en svo er
ekki alls staðar í heiminum.
Börn sem ekki fá tækifæri til að
læra og mennta sig þrá fátt jafn
mikið enda vita þau sem er að
þekking er forsenda árangurs.
Þekking er víðtækt hugtak.
Það er okkur öllum nauðsynlegt
að kunna að næra okkur og
hirða og takast á við ólíkar að-
stæður. Kannski er það síðast-
nefnda enn mikilvægara á Ís-
landi en víða annars staðar. Við
búum við óblíð náttúruöfl. Yfir
okkur vofir ógn eldgosa, jarð-
skjálfta og flóða auk snjóflóða
og erfiðs veðurfars. Ef við
eigum að geta búið í þessu landi
óttalaus verðum við að kunna að
takast á við þær aðstæður sem
búast má við. Þess vegna er
kannski til dæmis mikilvægara
að íslensk börn læri jarðfræði
en jafnaldrar þeirra víða
annars staðar í heiminum.
Hekla gýs nokkuð reglulega og
Katla er vöktuð eins og kona
sem komin er með hríðir. Land
skelfur jafnt og þétt og talað er
um að búast megi við öðrum
Suðurlandsskjálfta, eldgosum á
Reykjanesi og svo mætti áfram
telja.
Það er löngu þekkt staðreynd
að vanþekking elur á ótta. Við
óttumst frekar það sem við
þekkjum ekki né skiljum en
síður það sem við þekkjum vel.
Ef við höfum lært um eðli eld-
fjalla, hvernig þau haga sér,
hvenær búast má við eldgosum,
hvað gerist í eldgosum og hvað
þarf að varast erum við reiðu-
búin þegar þar að kemur. Þá
vitum við að ekkert er að óttast,
við höfum tök á aðstæðum og
kunnum að bregðast við. Við
þurfum að kenna börnunum
okkar að skilja og þekkja landið
og náttúru þess, lifa með ógnum
hennar og nýta gæði hennar.
Vonandi hafa foreldrar haft
tækifæri til að vera á faralds-
fæti með börnum sínum um
landið í sumar, kenna þeim að
þekkja blóm og fugla og þessa
dagana er sjálfsagt að drífa sig
í berjamó. Allt er þetta hluti af
því að þekkja umhverfi sitt. Við
þurfum að kunna að klæða
okkur miðað við aðstæður, hafa
skjólgóðan fatnað og góða skó
og föt til skiptanna því á Íslandi
getur rigningin komið algjör-
lega að óvörum og rennbleytt
okkur á svipstundu. Við þurfum
að kunna að ganga í hrauni og
móum, vaða læki og ár og ganga
brattar brekkur, jafnt upp sem
niður. Þetta kann ekki sá sem
ekki fær tækifæri til að spreyta
sig. Sá sem aldrei hefur fengið
að sulla í á kann ekki að vaða
hana. Sá sem alltaf gengur á
malbiki er í stökum vandræðum
þegar út af því er komið.
Við þurfum að þjálfa börn
okkar í því að takast á við ólíkar
aðstæður, í byggð og í óbyggð-
um, á malbiki og öræfum. Við
þurfum að kenna þeim að rata
um landið, þekkja það og skilja
eðli náttúrunnar umhverfis
okkur. Aðeins þannig geta þau
notið þess að búa í þessu stór-
kostlega landi sem býður fjöl-
breyttari náttúru en flest ná-
grannalönd okkar og jafnvel
þótt víðar væri leitað. Þetta er
samstarfsverkefni heimila og
skóla eins og reyndar svo margt
sem lýtur að uppeldi barna.
Vonandi fá flest skólabörn tæki-
færi til útivistar í skólanum
sínum en það er þó enn brýnna
að þau fái tækifæri til slíks með
fjölskyldum sínum. Það er svo
óendanlega skemmtilegt að fara
í rannsóknarleiðangra úti í nátt-
úrunni, skoða blómin, rannsaka
hella, sulla í ám og lækjum, tína
ber og brölta í brekkum. Það er
síðan hlutverk skólanna að
kenna börnunum að þekkja eðli
náttúrunnar, skilja jarðfræði,
eðli jökla og fljóta og við hverju
má búast í umhverfi okkar – að
svo miklu leyti sem það er
hægt. ■
Þeim atvinnurekendum fer nú fjölgandi sem sækjast eftirvinnukrafti fólks sem komið er yfir miðjan aldur. Um fyrrihelgi auglýsti Húsasmiðjan eftir eldra fólki til afgreiðslu-
starfa og var sérstaklega vísað til þess að sóst væri eftir reynslu
þess. Á sunnudaginn síðasta var í auglýsingu frá Íþrótta- og tóm-
stundasviði Reykjavíkur spurt: „Ertu á besta aldri? Viltu miðla af
reynslu þinni til unga fólksins? Manstu gömlu góðu leikina eða
kanntu sniðugar sögur?“ Í boði eru störf á frístundaheimilum borg-
arinnar og sveigjanlegur vinnutími allt niður í nokkrar stundir á
viku. Einnig hafa bæði formaður menntaráðs og sviðstjóri Mennta-
sviðs borgarinnar látið hafa eftir sér að til greina komi að ráða
eldri borgara til starfa á leikskólum en þar er mikil mannekla eins
og títt er á haustin.
Eftirspurn eftir starfskröftum eldri borgara er ein birtingar-
mynd þeirrar þenslu sem ríkir á vinnumarkaði, mun fleiri störf
eru nú í boði en unnt virðist vera að manna með því vinnuafli sem
hefur verið virkt á markaðinum. En það er ekki bara þenslan sem
leiðir þetta af sér heldur ákveðin viðhorfsbreyting sem á sér ekki
bara stað hér á landi heldur einnig í löndum í kringum okkur. Sú
æskudýrkun sem lengi hefur loðað við vinnumarkaðinn virðist að
einhverju leyti vera á undanhaldi. Þegar kemur að störfum þar
sem reynsla og áhugi fyrir starfinu eru grundvallaratriði, frekar
en menntun, virðist í vaxandi mæli vera sóst eftir eldra fólki til
starfa, eða “gráa gullinu” eins og þessi hópur er stundum
kallaður. Vissulega eru ekki há laun í boði en í fréttaskýringu í
Fréttablaðinu í vikunni kom þó fram að hjá Húsasmiðjunni, þar
sem þegar hefur talsvert verið ráðið af eldri borgurum til
afgreiðslustarfa, eru þeim ekki greidd lágmarkslaun heldur
umfram þau.
Atvinnuþátttaka fólks sem komið er yfir miðjan aldur er ekki
bara mikilvægur valkostur fyrir hvern og einn sem í hlut á. Breið
aldursdreifing á vinnustöðum er yfirleitt til mikilla bóta. Starfs-
umhverfið verður fjölbreytilegra, meira krefjandi og skemmti-
legra en þar sem einsleitur aldurshópur starfar. Þetta ætti að skila
sér í betri starfsanda og um leið skilvirkari vinnu.
Mikilvægt er að eldri borgarar geti tekið þátt í atvinnulífinu. Því
þarf skatta-, eftirlauna- og lífeyrisumhverfið að vera þannig að
aðlaðandi sé fyrir þennan hóp að fara út á vinnumarkaðinn. Fram
kom í fréttum um daginn að Danir væru að laga sína löggjöf að
þessu breytta viðhorfi og það þarf einnig að gera hér. Gæta þarf
þess um leið að skerða á engan hátt grundvallarréttindi fólks til
lífeyris.
Frelsið til að velja er mikilvægt. Það skiptir miklu fyrir sjálfs-
mynd fólks sem vill vinna að fá að vinna. Ekki má þó heldur gleyma
því að fjölmargir sem unnið hafa mislanga starfsævi hafa enga
þörf fyrir að taka þátt í atvinnulífinu eftir að eftirlaunaldri er náð
og eiga sinn rétt til að taka sín eftirlaun og lífeyri án þess að
samfélagið geri kröfu um atvinnuþátttöku þess. Mæta þarf þörfum
beggja þessara hópa.
23. ágúst 2005 ÞRIÐJUDAGUR
SJÓNARMIÐ
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR
Sóst er eftir vinnukrafti eldri borgara bæði í
einkageiranum og þeim opinbera.
Frelsi til a› velja
FRÁ DEGI TIL DAGS
Atvinnuflátttaka fólks sem komi› er yfir mi›jan aldur er ekki
bara mikilvægur valkostur fyrir hvern og einn sem í hlut á. Brei›
aldursdreifing á vinnustö›um er yfirleitt til mikilla bóta.
Lofthitinn eykst
„Veðurfarsbreytingar síðari ára hafa sýnt
að lofthitinn hefur farið vaxandi á öllu
meginlandi jarðar... Mest hefur hita-
aukningin orðið í nyrstu löndum Evrópu
og á pólarsvæðinu. ... Sá hluti
golfstraumsins sem fellur milli Noregs
og [Svalbarða] inn í íshafið hefur veru-
lega hlýnað á sama tíma. Rannsóknir á
yfirborði Ermarsunds, Norðursjávarins
og írska hafsins hafa og sýnt svipaða
niðurstöðu. Það er því staðreynd að
golfstraumurinn hefur flutt með sér
meiri hita á seinustu
árum en áður
og þess vegna
hefur vetrarveðr-
áttan hlýnað í
Norður-Evrópu.“
Margvísleg áhrif
Ofangreint eru glefsur úr athyglisverðri
grein sem ber yfirskriftina „Loftslags-
breyting síðari ára og áhrif hennar“.
Enn skal vitnað í greinina: „Hitaaukn-
ingin í loftinu og sjónum hefur marg-
vísleg áhrif, einkum í íshafslöndunum.
Jöklarnir minnka og rekísinn berst
skemmra suður. Firði og ár brýtur upp
fyrr á vorin og leggur síðar á haustin.
... Fuglarnir byrja að verpa fyrr á vorin
og sumir þeirra sem fóru til suðlægari
landa á haustin dvelja nú allan ársins
hring á norðurslóðum. Ýmis dýr sem
ekki hafa getað hafst við í íshafslönd-
unum hafa þrifist þar á síðari árum. ...
Grasvöxtur byrjar fyrr en áður, skóg-
gróðurinn hefur færst norðar og korn
er nú ræktað á ýmsum stöðum þar
sem ekki var viðlit að rækta það
áður“.
Mesta breytingin
Höfundur greinarinnar segir að fullyrða
megi að aukning lofthitans síðari árin
sé mesta loftslagsbreytingin sem
dæmi séu til um síðan veðurfarsrann-
sóknir hófust og að hún hafi mjög
þýðingarmiklar afleiðingar fyrir at-
vinnulífið, fiskveiðar, dýraveiðar, land-
búnað og skógarhögg. Eitthvað hljóm-
ar þetta nú allt kunnuglega. Er þetta
kannski tilvitnun í Fréttablaðið í gær?
Ekki er það nú. Þetta er forsíðufrétt
sem birtist í Tímanum fyrir sextíu og
sex árum, 29. apríl árið 1939. Ekkert er
nýtt undir sólinni.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550
5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprent-
smiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum
verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
LESTU GREININA Á VISIR.IS
OG SEGÐU SKOÐUN ÞÍNA
Í DAG
SKÓLINN BYRJAR
INGA RÓSA
ÞÓRÐARDÓTTIR
Vi› flurfum a› kunna a›
ganga í hrauni og móum,
va›a læki og ár og ganga
brattar brekkur, jafnt upp
sem ni›ur. fietta kann
ekki sá sem ekki fær tæki-
færi til a› spreyta sig. Sá
sem aldrei hefur fengi›
a› sulla í á kann ekki a›
va›a hana. Sá sem alltaf
gengur á malbiki er í
stökum vandræ›um fleg-
ar út af flví er komi›.
Í skólanum er skemmtilegt a› vera