Fréttablaðið - 29.09.2005, Qupperneq 24

Ekkert undir sólinni er alveg nýtt.
Það rifjast upp fyrir mér orð og
nú í nýrri merkingu. Þetta orð er
að vísu til í Orðabók Háskólans og
tengist þar múrverki í öllum
dæmum nema einu, sem er sótt í
kvæði Matthíasar Johannessen,
fyrrverandi ritstjóra Morgun-
blaðsins, og þar segir: „Ég opna
hjarta mitt, þetta innmúraða búr
ljóða minna“ (Fagur er dalur,
1966). Hins vegar minnist ég þess
ekki fyrir mína parta að hafa
heyrt þetta lýsingarorð áður
nema einu sinni, og það var þegar
Jimmy Hoffa, verklýðsforinginn,
var fyrir mörgum árum múraður
inn í brúarstólpa einhvers staðar
meðfram New Jersey Turnpike,
eða svo er sagt. Lík hans er ófund-
ið enn, enda innmúrað.
Nú hefur Styrmir Gunnarsson,
ritstjóri Morgunblaðsins, svipt
hulunni af Baugsmálinu og eigin-
lega gert að engu háværar og
harkalegar andbárur nokkurra
sjálfstæðismanna og Jóns Ger-
alds Sullenberger gegn grun-
semdum um pólitísk upptök máls-
ins. Nú virðist Morgunblaðsrit-
stjórinn hafa tekið af allan vafa
um tildrög málsins með því að
upplýsa, óvart að því er virðist, að
hann hafi ásamt Kjartani Gunn-
arssyni, framkvæmdastjóra Sjálf-
stæðisflokksins, og Jónínu Bene-
diktsdóttur, frambjóðanda sama
flokks, átt aðild eða jafnvel frum-
kvæði að lögsókninni á hendur
Baugsfeðgum og fjórum mönnum
öðrum – lögsókn, sem héraðsdóm-
ur taldi ófullnægjandi þrátt fyrir
þriggja ára undirbúning og vísaði
frá dómi. Vert er að staldra m.a.
við þessi ummæli ritstjórans: „En
það er alveg sama hvaða menn
Jón Steinar þekkir. Tryggð hans
við ónefndan mann er innmúruð
og ófrávíkjanleg og þess vegna
þurfið þið Jón Gerald ekki að hafa
nokkrar áhyggjur.“
Við ónefndan mann? Hvern?
Fídel Kastró? Kim Il Sung? Hver
er svo hátt settur á ritstjórnar-
skrifstofum Morgunblaðsins, að
það er ekki þorandi að nefna hann
á nafn í skeyti, þar sem sjálfur
gullkistuvörður Sjálfstæðis-
flokksins er nafngreindur vafn-
ingalaust?
Hér er mikið í húfi. Fólkið í
landinu hlýtur að þurfa að fá að
vita, hverjum Jón Steinar Gunn-
laugsson, nýskipaður hæstaréttar-
dómari, hefur að dómi Morgun-
blaðsritstjórans svarið innmúrað-
an og ófrávíkjanlegan hollustueið.
Lög um dómstóla frá 1998 kveða á
um, að dómarar séu „sjálfstæðir í
dómstörfum.“ Í lögunum segir
ennfremur: „Við úrlausn máls fara
þeir eingöngu eftir lögum og lúta
þar aldrei boðvaldi annarra.“
Hvernig getur nokkur maður setið
deginum lengur á dómarastóli í
Hæstarétti, ef „tryggð hans við
ónefndan mann er innmúruð og
ófrávíkjanleg“? Og hafi innmúruð
og ófrávíkjanleg tryggð verið for-
senda skipunar Jóns Steinars
Gunnlaugssonar í dómarastarf í
Hæstarétti, þá hlýtur sú spurning
að vakna, hvort aðrir embættis-
menn í dómskerfinu hafi þá einnig
þurft að sverja innmúraðan og
ófrávíkjanlegan hollustueið „við
ónefndan mann“?
Ýmsar aðrar spurningar vakna
við þessar óvæntu uppljóstranir.
Hvað ætli eigendum Landsbank-
ans finnist um það, að Kjartan
Gunnarsson bankaráðsmaður sitji
á fundi á ritstjórn Morgunblaðs-
ins, þar sem verið er að skipu-
leggja lögsókn gegn fyrirtæki,
sem varð skömmu síðar einn
helzti viðskiptavinur bankans?
Hvaða hagsmuni ætli Kjartan hafi
verið að verja á þeim fundi? Orð
Styrmis Gunnarssonar bregða
einnig birtu á það mál. Í ritgerð
sinni um formann Sjálfstæðis-
flokksins í bókinni Forsætisráð-
herrar Íslands (2004) setur Styrm-
ir fram þá tilgátu, „ ... að Davíð
hafi verið ljóst að áhrifamenn í
Framsóknarflokknum, sem jafn-
framt stjórna S-hópnum, stefndu
leynt og ljóst að því að ná yfirráð-
um yfir Búnaðarbankanum (þótt
áhugi þeirra hafi í upphafi beinst
að Landsbankanum) og að hann
mundi ekki geta staðið gegn því
og þess vegna talið nauðsynlegt
að Landsbankinn kæmist í hendur
manna sem Sjálfstæðisflokkurinn
hefði a.m.k. talsamband við.“
Þetta getur varla skýrara verið.
Í ljósi þeirra upplýsinga, sem
liggja nú fyrir og verða ekki ve-
fengdar, virðist erfitt að verjast
þeirri ályktun, að ritstjóri Morg-
unblaðsins hafi ásamt fram-
kvæmdastjóra Sjálfstæðisflokks-
ins og þáverandi lögmanni blaðs-
ins og núverandi hæstaréttardóm-
ara – í krafti innmúraðrar og ófrá-
víkjanlegrar tryggðar við ónefnd-
an mann! – átt aðild eða jafnvel
frumkvæði að lögsókninni gegn
Baugi. Á þessu stigi er ekki gott
að vita, hvernig málinu lýkur.
Mætti kannski bjóða Þórólfi Árna-
syni að segja af sér? Það gafst vel
síðast. ■
Þegar þrír dagar voru liðnir frá uppljóstrun Fréttablaðsins á
laugardaginn, sem margir telja að setji Baugsmálið allt í nýtt ljós,
óháð stöðu þess í réttarsölunum, mátti greina það á umræðum
manna á meðal að þjóðin væri orðin þreytt á hamaganginum og
orðasennunum og þyldi vart fleiri fréttir í þessum dúr. Einn helsti
álitsgjafi landsmanna andvarpaði og skrifaði í pistli á netinu að
málið liti út eins og „léleg sápa“. Samt var það grafalvarlegt og
fréttirnar í rauninni ískyggilegar. Úti um allan bæ sögðu menn:
„Getum við ekki talað um eitthvað annað?“
Við Íslendingar erum að ýmsu leyti einstök þjóð. Það vita eng-
ir betur en við sjálfir. Við erum eins og ein stór fjölskylda. Við
erum ríkastir og hamingjusamastir allra manna, búum að ein-
stæðum menningararfi, tölum merkilegasta tungumálið, eigum
sterkasta karlinn og fegurstu konuna, víkingasveitir kaupsýslu-
manna okkar hafa gert rómuð strandhögg utan landsteinanna og
ekki er útilokað að við eigum með réttu skilið að vera kölluð gáf-
aðasta og skemmtilegasta þjóð veraldar. Um þetta allt getum við
lesið í greinum í erlendum blöðum og tímaritum sem stöðugt eru
þýddar á okkar ástkæra, ylhýra mál. Það hafa meira að segja ver-
ið gerðir um okkur sjónvarpsþættir í útlöndum.
Einn skugga ber þó á. Sálfræðingar sem horfa á íslenskt þjóð-
félag utan frá þykjast geta merkt í fari okkar algeng fjölskyldu-
einkenni sem þeir kenna við óheilbrigði. Þeir kalla þetta „með-
virkni“. Við erum svo fámenn og svo nátengd hvert öðru að við
höfum tilhneigingu til að skoða öll málefni í persónulegu ljósi
frændsemi eða kunningsskapar. Í flestum fjölskyldum eru ein-
hverjir brestir sem fólki gengur misjafnlega vel að takast á við;
áráttuhegðun, drykkjuskapur, framhjáhald, óyndi, skapbrestir
eða eitthvað í þeim dúr. En eitt er flestum slíkum viðureignum
sameiginlegt; viðleitnin til að „halda andlitinu“, loka dyrum og
gluggum svo nágranninn heyri ekki rifrildið, frétti ekki af
hneykslinu, og þráin eftir friði og sáttum eftir erfiðar uppákom-
ur. Þetta hvort tveggja, feluleikurinn og sáttarþráin, er svo sterkt
og inngróið að oftar en ekki leiðir það til bælingar og kemur í veg
fyrir að vandamálin, sem nauðsynlega þarfnast úrlausnar, rati í
réttan farveg.
Hinir mörgu þættir Baugsmálsins og ýmissa annarra stórmála
á undanförnum árum sýna að þó að íslenskt samfélag kunni að
vera nútíminn holdi klæddur í okkar eigin augum fer því fjarri að
við séum nútímaleg eða upplýst í daglegri glímu okkar við
breyskleikana í hinu opinbera lífi þjóðarinnar. Í stað þess að
horfast í augu við vandamálin og takast á við þau af þekkingu og
hugrekki hneigjumst við til að sópa þeim undir teppi, loka dyrum
og gluggum og sussa á aðra í fjölskyldunni. Þessi hneigð er svo
rótgróin í fjölskyldusál þjóðarinnar að við gerum okkur sjaldnast
grein fyrir því í hvaða fari við erum föst, hvað þá að við áttum
okkur á að meðvirkni er óheilbrigt ástand. En út úr þessum víta-
hring verðum við að brjótast ef við viljum raunverulega ganga
nútímanum á hönd.
29. september 2005 FIMMTUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Náin tengsl í þjóðarfjölskyldunni eru okkur erfið.
Me›virkt fljó›félag
FRÁ DEGI TIL DAGS
Hinir mörgu flættir Baugsmálsins og ‡missa annarra stórmála á
undanförnum árum s‡na a› fló a› íslenskt samfélag kunni a›
vera nútíminn holdi klæddur í okkar eigin augum fer flví fjarri
a› vi› séum nútímaleg e›a uppl‡st í daglegri glímu okkar vi›
breyskleikana í hinu opinbera lífi fljó›arinnar. Í sta› fless a›
horfast í augu vi› vandamálin og takast á vi› vi› flau af flekk-
ingu og hugrekki hneigjumst vi› til a› sópa fleim undir teppi,
loka dyrum og gluggum og sussa á a›ra í fjölskyldunni.
Í DAG
MEÐVIRKIR
MÁTTARSTÓLPAR
ÞORVALDUR
GYLFASON
Í ljósi fleirra uppl‡singa, sem
liggja nú fyrir og ver›a ekki ve-
fengdar, vir›ist erfitt a› verjast
fleirri ályktun, a› ritstjóri
Morgunbla›sins hafi ásamt
framkvæmdastjóra Sjálfstæ›is-
flokksins og fláverandi lög-
manni bla›sins og núverandi
hæstaréttardómara – í krafti
innmúra›rar og ófrávíkjan-
legrar trygg›ar vi› ónefndan
mann! – átt a›ild e›a jafnvel
frumkvæ›i a› lögsókninni gegn
Baugi.
Innmúru› og ófrávíkjanleg trygg›
Næsti Bjarni geimfari?
Stefán Pálsson, hinn vaski sagnfræðing-
ur og bloggari í flokki vinstri grænna,
hefur nýverið gert stórmerka uppgötvun
og ritað um hana á netið. Stefán komst
að því að helsti leiðtogi stuðnings-
manna Íraksstríðsins meðal almennings
í Bandaríkjunum, Kristinn
nokkur Taylor, er af ís-
lenskum ættum. Ekki
nema von að Stefán
velti fyrir sér hvort
þessi maður eigi
eftir að verða
þjóðhetja á Ís-
landi og spyrji:
„Er hann
næsti Bjarni
geimfari?“
Þögli meirihlutinn
Stefán skrifar á blogg sitt: „Um helgina
voru fjölmennar aðgerðir andstæðinga
Íraksstríðsins í Washington. Sannar það
nokkuð þótt 200 þúsund hafi mótmælt
– kynni einhver að spyrja – hvað með
þá sem heima sátu, er ekki hinn þögli
meirihluti hlynntur stríðinu og situr því
heima? Hugmyndin um að þeir sem
ekki taki þátt í andófi hljóti að tilheyra
þöglum meirihluta sem sé á öndverðri
skoðun, er auðveld og þægileg leið til
að loka augunum fyrir mótmælum af
öllu tagi. Stundum gerist það hins vegar
að menn trúa eigin áróðri og hyggjast
móbilisera þennan þögla meirihluta. Þá
getur niðurstaðan orðið áhugaverð. Um
helgina ákváðu stuðningsmenn stríðsins
í Írak að sýna klærnar. Þeir boðuðu til
aðgerða þar sem lýst var stuðningi við
stríðið og mótmælafundi gegn mótmæl-
endum.“
Tólf manns mættu
En aðgerðirnar „floppuðu illilega“. Stefán
skrifar: „Tólf manns í Washington mættu
á fund stríðssinna – sem þó hafði verið
kynntur í mörgum stórum fjölmiðlum í
tengslum við umfjöllun um aðgerðir frið-
arsinna. – Pínlegt.“ Um Íslendinginn segir
hann: „Kristinn Taylor er að mér sýnist
varaformaður þessara samtaka, sem
einkum virðast beina spjótum sínum að
Sindy Sheehan (mömmunni sem mót-
mælir Bush og stríðinu) en hins vegar
samsæri homma og lesbía í Bandaríkjun-
um.“ Hvort þetta nægir til frægðar heima
á Íslandi skal ósagt látið.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550
5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprent-
smiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum
verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871