Tíminn - 03.08.1975, Side 24

TÍMINN
Sunnudagur 3. ágúst 1975.
ÉG HÉLT AÐ
SVALBARÐSEYRI .
VÆRI DANMÖRK"
Tíminn ræðir við Eirík Brynjólfsson, róðsmann ó Kristneshæli,
ó sjötugsafmæli hans
Eflaust kannast margir við
Eirik G. Brynjólfsson ráðsmann I
Kristneshæli. Það eru ekki svo fá-
ir sjúklingar sem hafa verið þar á
stað I gegnum árin og kynnzt
þeim mannlsem hefur verið vak-
andi og sofandi yfir velferð og
velgengni staðarins alit frá stofn-
un til þessa dags. Tfminn ræddi
við Eirik fyrir skömmu og er eng-
an veginn hægt að sjá það að þar
fari sjötugur maður. Eiríkur er
kvæntur Kamillu Þorsteinsdóttur
og eiga þau fjögur uppkomin
börn.
Fluttíst níu ára
aö heiman
„Ég er fæddur að Breiðagerði i
Lýtingsstaðahreppi i Skagafirði,
þann þriðja ágúst 1905 og þar bjó
ég fram til fjögurra ára aldurs,
eöa þar til föður mlnum var sagt
upp jarðnæðinu og eftir það bjó ég
á ýmsum stöðum þar til haustið
1914 að fór ég alfarinn úr
Skagafiröi. Ég man að þegar við
feðgarnir, sem fórum gangandi
mestan hluta leiðarinnar til Eyja-
fjaröar, sáum Eyjafjörð og Sval-
barðseyri, þá spurði ég föður
minn hvort þarna væri Danmörk,
en það skal tekið fram að ég hafði
aldrei séð sjó áður, enda alinn
upp i sveit. Nú, I Eyjafirði elst ég
svo upp hjá frænku minni Guðríði
Brynjólfsdóttur og fóstra minum___
Einari Sigfússyni á Stokkahlöð-
um.
Heimavistarstjóri viö
Gagnf ræðaskólann á
Akureyri
Hjá fósturforeldrum minum
var ég þar til skólaganga hófst,
en vorið 1922 tók ég inntökupróf
viö Gagnfræðaskólann á Akur-
eyri. Haustið eftir settist ég á
skólabekk þá orðinn 17 ára og
lauk gagnfræðaprófi tveim árum
siðar. Hins vegar var ég viðloöa
framhaldsdeild i tvö ár, er
Sigurður Guðmundsson skóla-
meistari kom á fót og var visir
að menntaskóla, en þar heltist ég
úr lestinni, m.a. af þvi að
fóstri minn dó veturinn 1926. En
það varð ekki úr að ég gerðist
bóndi i hans stað, þvi skömmu
siðar veiktist ég af brjósthimnu-
bólgu og varð óvinnufær næsta
vetur. Þarna við Gagnfræðaskól-
ann gegndi ég svokölluðu starfi
heimavistarstjóra og mun senni-
lega vera sá siðasti er hlaut þá
stöðu jafnframt námi. Heima-
vistarstjóri var skipaður af skóla-
stjóra og var ég valinn i starfið,
en þvi gegndi ég þau ár, er ég var
i skólanum. Það var i þvi fólgið að
sjá um öll innkaup til heima-
vistarinnar, greiða þá reikninga
er til hennar bárust og gera upp
við nemendur, þannig að óneitan-
Kamiila Þorsteinsdóttir og Eirlkur Brynjólfsson
lega tók það mikinn tima frá
námi.
22 ára ráðinn sem
ráðsmaður að Kristnesi
Vegna brjósthimnubólgunnar
var ég ófær til að gérast bóndi
sem ég annars hefði vafalaust
orðið. Þvi varð úr að ég sótti um
stöðu ráðsmanns i Kristnesi og
fékk hana 1. október 1927 aöeins
22 ára gamall. Þar mun ugglaust
hafa ráðið miklu að ég haföi
starfað sem heimavistarstjóri, en
ekki hafa heldur meðmæli
Sigurðar Guðmundssonar spillt
fyrir. í Kristnesi hef ég slðan
starfað óslitið að undanteknu
rúmlega einu ári sem ég kenndi á
Akureyri i forföllum Þorsteins M.
Jónssonar. Fyrir uppsögnina
hafði ég gert kaupkröfur án þess
að fá viðunandi úrlausn, en þegar
ég er svo ráðinn aftur vorið 1932
þá hafði ég 300 krónur á mánuði,
og allt fritt, sem þótti mjög gott i
þá daga.
Mikiðstarf unnið
til að komast
fyrir berklana
Þegar Kristneshæli tók til
starfa voru berklar óskaplega al-
gengir og raunar mun algengari
en almenningur i dag getur gert
sér grein fyrir. Var Jónas Rafnar
yfirlæknir allt frá stofnun hælis-
ins 1927 til ársins 1955, og vann ó-
skaplega mikið starf, enda var
hann fyrstu árin eini læknirinn.
Og það veit ég,að sjúklingarnir
mátu hann lika mikils og báru
viröingu fyrir honum. Það er svo
ekki fyrr en að Sigurður Sigurðs-
son er ráðinn berklayfirlæknir
1935 að eitthvað fer að rofa til, en
það var meðal annars hans starf
að fara um landið og leita hrein-
lega eftir sjúklingum, enda fund-
ust þá oft smitberar, sem engum
manni hafði dottið i hug aö væru
sjúkir og allra sizt þeim sjálfum.
Lyf voru þá ekki til, en reynt var
að hafa smitbera i sem allra
mestri einangrun. Þannig var
farið sérlega varlega með allan
úrgang og þeir urðu að spýta i
sérstakar skálar. En ég man
hversu átakanlegt þaö var að sjá
ungt og efnilegt fólk koma hingað
fársjúkt án þess að nokkur vissa
væri fyrir þvi að það læknaðist.
Kristneshæli mun hafa tekið um
60sjúklinga þegar I byrjun og var
það yfirfullt mörg fyrstu árin.
Þáttaskil meðtil-
komu lyfjanna
Það er svo ekki fyrr en árið 1952
að berklalyfin koma fram, en
með tilkomu þeirra verða þátta-
skil i bardaganum við berklana.
Þá læknuðust ákaflega margir og
einnig höfðu margir fengið bata
af að láta „höggva” sig, er Guð-
mundur Karl yfirlæknir á Akur-
eyri þótti sérstaklega fær við. Af
þeirri aðferð hlutust þó lýti, svo
þegar seinna var hægt að skera
hluta lungans i burtu i stað þess
var einnig um framför að ræða.
Og nú er svo komið eftir öll þessi
ár að sjúkdómurinn er hverfandi,
einstaka tilfelli gjósa upp með
löngu millibili, i dag eru einungis
þrir berklasjúklingar hér á Krist-
nesi af þeim 77, er dvelja á hæl-
inu.
Þá var hugmyndin að
gera Kristnes
að hóteli
Þegar svo var komið sögu að
tekizt hafði að vinna bug á
berklunum runnu á ráðamenn
tvær grimur hvað gera skyldi við
Kristnes. Þá kom meðal annars
sú hugmynd fram að þarna væri
um tilvalið hótel að ræða, en sem
betur fór varð ekkert af þvi. Þá
var ákveöið að nota húsnæðið
fyrir hjúkrunarsjúklinga sem
ekki geta^ verið á elliheimilum
vegna sjiikleika og hefur þaö
komið á daginn að full þörf var
fyrir stofnun sem þessa. En áður
en þessi stefna var tekin gátum
viö litið rótað okkur, en strax árið
1963 voru hafnar byggingafram-
kvæmdir á staðnum og er þeim
reyndar ekki lokið enn, þvi nú er
verið að vinna að viðbyggingu
sem I verður meðal annars lyfta,
bætt hreinlætisaðstaða og fleira.
Hins vegar hefur þörfin alltaf
verið meiri en fjárveitingin, og
fyrrgreind bygging er löngu á eft-
ir kröfum timans.
Hef alltaf haft
áhuga fyrir skógrækt
Við byrjuðum 1933 að planta
skógi fyrir sunnan aðalbygging-
una og var þar farið eftir teikn-
ingum Jóns Rögnvaldssonar
garðyrkjumanns, en hann var
okkur mjög hjálplegur við garð-
inn og útvegaði okkur plöntur og
þess háttar ef vantaði. Þetta var
allt i smáum stil til að byrja með,
en stöðugt var bætt við ár frá ári
og nú er svo komið að fyrir utan
heimalóðina er þetta samtals 27
hektarar. En nú siðustu ár hefur
litið bætzt við af trjám, og ég vildi
láta það koma fram að hér hefur
aldrei unnið garðyrkjumaður þó
svo full þörf væri á. Það verður
ekki og er ekki hægt að ætlast til
þess að of fámennt starfsliö sjái
um þetta, ef til vill i fristundum
sinum.
Kennsla og búskapur
1 gegnum árin hef ég haft mik-
inn áhuga á kennslu og skólamál-
um almennt, þannig sat ég um
hrið i skólanefnd hér, og eins og
ég gat um áðan þá kenndi ég fyrir
Þorstein M. Jónsson við Barna-
skóla Akureyrar um eins vetrar
skeið. En nokkru siðar eða
1939—40 kenndi ég við Gagn -
fræðaskólann á Akureyri hjá Þor-
steini, er var orðinn skólastjóri.
Nokkrum árum eftir það, tók ég
unglinga til kennslu hingað að
Kristnesi, en þvi fer fjarri að það
væri mikið eða markilegt,sem þar
fór fram, enda einungis um
undirbúning fyrir aðra skóla aö
ræða. Á þessum árum hef ég llka
dundað við búskap og á árunum
1930—35 rak ég búskap á Stokka-
hlöðum, en þá voru erfiðir timar
og illmögulegt að stunda búskap-
inn af einhverju viti, þannig að ég
lagði hann á hilluna. En við Skag-
firðinginn i mér hef ég hvorki
viljað né getað losnað og I hugan-
um tel ég mig alltaf með Lýting-
um þó að nú séu nærri 61 ár siðan
ég átti þar heima. Ég hef alltaf
haft gaman af hestum og mun það
vera arfur úr Skagafirði, einkum
úr móðurætt. Ég hef oft átt góða
hesta og mun minningin um þá
ylja mér það sem eftir er ævinn-
ar''sagði Eirikur Brynjólfsson að
lokum.

u. mum v in vummn ■<
!!i ii iiiinmimniiiíííiíii tumimtum timi! niiiiii
* ***-*■- »»•< M ___________________________,
Kristneshæli.