Tíminn - 05.10.1975, Blaðsíða 16

16
TÍMINN
Sunnudagur 5. október 1975
ÁSTAND OG
HORFUR í
EFNAHAGSMÁLUM
koma verfti svipuð eins og undan-
farin ár og betri en i fyrra, sem
var erfitt ár fyrir verzlun.
Meðalkauphækkun 27%
Verðhækkanir 48%
á þessu ári
Þegar veriö er aö tala um efna-
hagsmál, hugsanlegar
kauphækkanir og afkomu á næsta
ári, þá er auövitað eitt veigamik-
iö atriöi, og þaö er kaupiö. Og eins
og ég sagöi áöan, er þar allt i
óvissu um hvaö viö tekur um ára-
mót. Hins vegir eru fyrir hendi
nokkrar staöreyndir um þaö,
hvaö gerist á þessu ári. t pening-
um munu kauptaxtar allra laun-
þega hækka um 27% aö meöaltali
frá þvi á árinu 1974, en meöal-
talsveröhækkunin hefur hins
vegar oröiö 48%. Þetta sýnir aö
um verulega /kaupmáttarrýrnun
er aö ræöa á þessu sama tima-
bili, sennilega 13-14%.
Reiknað er meö því, að verö-
iagiö standi á rauða strikinu 1.
nóv., eöa 477 stig, og þeð gæti út af
fyrir sig sýnt, aö þaö hafi veriö
nokkuö raunsætt viöhorf, sem
lagt var til grundvallar i kaup-
samningunum i vor, og vonandi
aö þaö haldi áfram.
Hvað er til ráða?
Auðvitað er þetta heldur dökk
mynd, sem ég hei dregiö upp hér,
og það er eðlilegt aö menn spyrji
hvaö sé til ráða. Nú, það er eins
og fyrri daginn að úrræöi i þess-
um efnum liggja ekki á lausu. Ég
hef fyrir mitt leyti sagt, aö ég
teldi, aö skoöa þyrfti mjög vand-
lega svokallaða niöurfærsluleiö.
Augljóst er aö henni fylgja ýmsir
framkvæmdaerfiöleikar, og mörg
atriöi i þvi sambandi hafa ekki
verið athuguö, en þarf aö athuga
áöur en hún kæmi til greina. En
ég held, aö þaö gæti veriö mjög
nauösynlegt aö reyna aö feta sig
aöeins niöur þennan stiga sem. viö
höfum alltaf haldið upp til þessa.
En ekki I neinum stökkum — þaö
væri skaölegt — heldur yröi að
fara meö mikilli gát niður á viö og
taka litla áfanga.
Halda veröur áfram aö-
haldssemi i verölagsákvörðunum
og meiri aöhaldssemi á sumum
sviöum en gert hefur veriö, t.d. i
verölagningu opinberrar þjón-
ustu þá veröur aö sýna mikla aö-
haldssemi i fjármálum, bæöi i
opinberum framkvæmdum og
lánamálum og viö veröum aö
stefna aö þvi aö hætta aö lifa um
efni fram. — Þaö getum viö ekki
um ótakmarkaðan tima.
Ekki höft
Margir hafa þaö á oröi hvort
ekki væri hægt aö bæta gjald-
eyrisástandið meö þvi aö gripa til
innflutningstakmarkana. Ég held
að ekki veröi gripiö til
innflutningstakmarkana. Ég tel,
aö þaö sé yfirleitt óheilbrigö
stefna aö byggja á sliku. Viö höf-
um fengið aö kynnast þvi nú að
undanförnu, hvernig það er fyrir
okkur aö mæta sliku i þeim lönd-
um, sem viö þurfum aö selja til.
Viö erum nefnilega ekki einir um
þaö að vera illa staddir gjald-
eyrislega. Viö höfum mætt þvi,
bæöi á Spáni og i Brasiliu, aö þar
hefur verið gripiöitil aðgerða,
sem eiga aö bæta gjaldeyris-
ástandið og fólgnar eru i inn-
borgunargjöldum og óbeinum
innflutningstakmörkunum. Við
getum ekki ætlazt till þess að viö
einir komumst upp meö að gripa
til innflutningstakmarkana,
heldur mættum viö þá allt eins
búast viö þvi, að þvi yröi svarað i
svipaöri mynt. Ég held, aö frelsi i
viöskiptum sé almennt mikils
virði fyrir þjóð eins og okkur, sem
á svo mikiö undir utanrikisviö-
skiptum og þaö sé ákaflega hæpiö
fyrir okkur aö fylgja fram þeirri
stefnu, aö nota eigi takmarkanir
á innflutningi. Hins vegar veröur
auövitaö aö gæta vissrar hófsemi,
og fylgjast þarf meö i þeim efn-
um. Þaö hefur veriö gert og það
veröur gert. En til annarra og
róttækari ráöstafana veröur ekki
gripiö, nema eitthvað nýtt komi
fram og gerist i þessum efnum.
Ég tel, aö bezt sé aö sem mest
frelsi riki I þessum efnum. Hins
vegar veröur auðvitaö lika aö
hugsa til þess, að búa þarf þannig
um iðnað, sem fyrir er i landinu,
að hann geti mætt samkeppni viö
samsvarandi framleiöslu annars
staðar. Allir Islendingar eiga aö
hafa i huga að kaupa isl. vörur, en
ekki útlendar, þegar á milli er
hægt að velja. Og ekki er vafi á
þvi, aö meö sálfræðilegum áróðri
má ná verulegum árangri, og aö
þvi þurfum viö aö vinna.
Gengisfelling
ekki úrræði
Þaö veröa ekki settar neinar
nýjar hömlur. Þaö verður heldur
ekki gripið til gengisfellingar,
nema eitthvaö nýtt og óvænt ger-
ist. Margtber til þess. Þaö er búiö
aö þrautreyna gengisfellingu.
Það er búiö aö framkvæma
gengisfellingar hér oft, og þaö er
ómótmælanlegt, eins og ég hef
tekiö fram, aö gengisfellingarnar
hafa átt sinn rika þátt i þvi að
spenna upp verölagiö i landinu og
magna veröbólguna. Gengisfell-
ingar hafa aldrei boriö árangur
nema skamma hrið, nema þaö
hafi jafnframt gerzt, aö aörar
ástæöur hafi breytzt á þá lund, að
þær hafi snúizt meö þeim
straumi, sem gengisfellingunum
var ætlaö aö skapa. Þaö er heldur.
ekki ástæða til gengisfellingar út
af fyrir sig, vegna þess að gengiö
hefur i sjálfu sér verið tiltölulega
stööugt á þessu ári frá siöustu
breytingu. Gengið er að visu
sveigjanlegt, og breytist eftir þvi
sem gengi annarra mynta er-
lendra breytist. Þvi veröur auð-
vitaö að fylgja, og að sjálfsögöu
geta gengisbreytingar annars
staöar skapaö þaö ástand, að hér
verði aö gera gengisbreytingar.
Sannleikurinn er sá, aö erlendar
skuldir eru orönar svo háar, að
þaö er litill búhnykkur aö gripa til
gengisfellingar. Erlendur kostn-
aöur viö hin afkastamestu fram-
leiðslutæki er einnig svo mikill,
aö þaö er áhaflega hæpið af þeim
sökum að gripa til gengisfelling-
ar. Ég held, aö þaö megi
meö talsverðum rétti
segja, aö þessar að-
veröum rétti segja, aö þessar aö-
stæöur (erlendu skuldirnar), svo
gleöilegar sem þær nú annars
éru, og sá mikli hluti kostnaðar
við framleiöslutæki, sem kemur i
erlendri mynt, sé eins konar
öryggi gegn gengislækkun.
Annars er allt óvist, þar til séö
veröur, hvernig horfir i kjara-
málum og kaupsamningum og
ekki gott að meta úrræði og að-
geröir, fyrr en viðhorfin i þeim
efnum verða eitthvað ljósari. Ég
spyr hins vegar, hvaöa stjórn ætti
frekar aö geta ráöiö viö þau
vandamál, sem viö er aö etja,
önnur en núverandi stjórn, sam-
stjórn tveggja langstærstu þing-
flokkanna og með yfirgnæfandi
hluta þjóðarinnar aö baki sér.
Friöa þarf 50
milurnar fullkomlega
Auk efnahagsmálanna er land-
helgismáliö auövitaö þaö mál,
sem snertir stjórnmálaviöhorfiö
nú og langmest er rætt um, Þaö
mál hefur verið rætt svo rækilega
i fjölmiölum, aö ég tel ekki
ástæöu til aö fara um það mörg-
um oröum. Menn þekkja þær viö-
ræöur, sem fariö hafa fram viö
tvær þjóðir, Breta og Belga. Þær
hafa ekki borið neinn árangur. Ég
tel þessar viðræöur þó sitt með
hvorum hætti. Ég tel viðræðurnar
við Belga allt annars eðlis, og þau
boö, sem þeir hafa gert, allt
annarrar tegundar, heldur en
Bretanna, sem komu hingað meö
þær hugmyndir, að þvi er virtist,
að þeir gætu haldið áfram i
nokkurn veginn sama dúr og
áður. Bretarnir hafa fengið sinn
aðlögunartima — hæfilegan að-
lögunartima — og þess vegna
getur auðvitað aldrei oröið um
það að ræða, að þeir geti fengið
nokkuð, sem nálgast það, sem
þeir hafa haft. Og ég verð að
segja þaö, aö eins og horfir, þá tel
ég engar likur á þvi aö samning-
ar takist viö Breta um veiöar
innan 50 milnanna, og þá ekki
heldur innan 200 milnanna, fyrir
13. nóv. Þeir viröast svo langt frá
þvi að vilja samk'omulag. Ég tel,
aö okkur beri aö halda þannig á
málum, aö reynt veröi með öllum
tiltækum ráöum aö friöa 50 míl-
urnar fullkomlega. Ég hef hins
vegar verið þeirrar skoöunar, og
segi hana alveg hiklaust, aö viö
verðum að fylgja sömu stefnu
varöandi svæöið á milli 50 og 200
milna og viö fylgdum áður i sam-
bandi við 50 milurnar. Viö eigum
Ólafur Jóhannesson flytur ræöu sina á fundinum. (Timamynd Gunnar).
Kvennadeild Slysavarnafélags íslands í Reykjavík
HLUTAVELTA ARSINS
verður í Iðnaðarmannahúsinu að Hallveigarstíg 1, í dag, sunnudaginn 5. október kl. 2 eh.
FJÖLDI GÓÐRA MUNA — EKKERT HAPPDRÆTTI — ENGIN NÚLL
REYKVÍKINGAR: Styrkið slysavarna- og björgunarstarf SVFÍ. Stjórnin