Tíminn - 04.01.1976, Page 13

Sunnudagur 4. janúar 1976.
TÍMINN
13
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
í>órárinn Þórarinsson <ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu viö Lindargötif,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aöalstræti 7, simi 26500
— afgreiöslusimi 12323 — auglýsingaslmi, 19523. Verö I
lausasölu tr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuöi.
BlaöaprentfT.fí
Aldarfar
Á undanförnum árum hafa sifellt blasað við aug-
um og klingt i eyrum fréttir af þvi tagi, sem kennt
er við Watergate: Fregnir um óhugnanlegt ráða-
brugg og samsæri æðstu manna innan vaídastofn-
ana, sem teygja anga sina vitt um heim, og hin
verstu myrkraverk, sem þangað eiga rætur sinar að
rekja. Samtimis hafa margs konar ofbeldisverk,
sprengjutilræði, flugvélarán og mannrán skipu-
lagðra hópa, fámennra eða fjölmennra, legið eins
og martröð á mörgum löndum. Loks hafa grófir
glæpir einstaklinga færzt svo i aukana á seinni ár-
um viða um lönd, að það þykir frásagnarvert bata-
merki, ef einhverjir þættir þess háttar verknaðar
aukast ekki nema um tiu eða tuttugu af hundraði
eitt árið i stað þrjátiu eða fjörutiu af hundraði næsta
ár á undan.
Nú er bezt að kannast við þá staðreynd, að menn-
irnir hafa aldrei neinir englar verið. Samt verður
tæpast fram hjá þvi horft, að við lifum á sjúkri öld.
Það eru sjúkdómseinkennin, sem tæpt var á hér að
ofan, en sjálfur sjúkdómurinn á sér vafalaust mikl-
ar og marggreindar rætur, sem örðugt mun reynast
að skilgreina.
Oft er talað um vegavilltan æskulýð, og satt er
það, að firrur og furður eiga greiða leið inn i hug-
skot margrá ungmenna og viða leitað athvarfs, þar
sem litil von er til að hitta hamingjuna fyrir. En
ekkert gerist að orsakalausu, og það er flótti i
skálkaskjól, ef og þegar eldri kynslóðin býsnast yfir
viðhorfum og tiltektum þeirra, sem enn eru ungir
að árum. Það er sem sé hún sjálf, sem tilreitt hefur
þann heim og það þjóðlif, þar sem sambúð manna
fer úr böndunum á þann hátt, er dæmin sanna.
Vafalitið er, að sú kynslóð, sem nú er á miðjum
aldri og mestu ræður i veröldinni, hefur beðið mikið
og varanlegt tjón á sálu sinni i heimsstyrjöldinni, og
langvinnar styrjaldir, sem fylgdu á eftir og torvelt
er að réttlæta, hafa dregið á eftir sér langan hala
andlegs ófarnaðar. óttinn við kjarnorkusprengjuna
grúfði árum saman eins og þrumuský yfir mann-
kyninu og hélzt i hendur við ofstækið á kaldastriðs-
árunum. Á seinni árum hefur kenningin um sifelld-
an hagvöxt fætt af sér vanmat á flestu, sem ekki
gefur af sér peninga, og magnað kapphlaup um sér-
hverja gróðavon og alið á fölskum og óraunveruleg-
um þörfum i þeim þjóðfélögum, þar sem fólk hefur
fjárráð, unz það horfist nú i augu við svo stórfellda
mengun, að hún hefur sums staðar orðið banvæn. í
þokkabót er svo sú vitneskja, að auðlindir jarðar
geta gengið til þurrðar á næstu öld. Mitt i öllu þessu
hvilir svo sá syndabaggi á herðum rikra þjoða, að
hungur og hörgulsjúkdómar kvista niður fólk i lönd-
um, sem þær hafa til skamms tima mergsogið — og
gera raunar enn.
Þetta og margt annað hefur dregið sinn dilk á eft-
ir sér.
Við íslendingar höfum ekki farið varhluta af
þessu fremur en aðrir. Bæði er það, að sá faraldur,
er birtist i þeim myndum, sem lýst var i upphafi,
virðist likt og sóttnæmur, og svo höfum við óneitan-
lega dansað með á okkar smáu fótum. Þess vegna
er það aðgæzluvert, að sú sýking hugarfarsins, sem
er undanfari óhæfuverka, fái ekki að grafa um sig,
án þess að við sé spyrnt fótum, og helzt af öllu leit-
azt við að uppræta þá þætti sem liklegastir eru til
skaðvænlegra áhirfa og á okkar valdi er að vinna
bug á. Þar má nefna dýrkun ofbeldis i máli og
myndum, gælur við fégræðgi og vanmat á likam-
legri vinnu. —JH
ERLENT YFIRLIT
Norðmenn fá nýjan
forsætisráðherra
Odvar Nordli tekur við stjórnarforustunni
Odvar Nordli
ÞEGAR norska þingið hefur
störf sin eftir áramótin, verð-
ur ný stjórn komin þar til
valda. Trygve Bratteli hefur
þá látið af stjórnarforustunni
og við henni tekið nýr maður,
Odvar Nordli. Stjórnin mun
verða áfram minnihlutastjórn
Alþýðuflokksins, en sennilega
verða einhver frekari manna-
skipti en þau, að skipt hafi
verið um forsætisráðherra.
Það mun mál margra, að
Bratteli láti óþarflega fljótt af
stjórnarforustunni. Hann
verður ekki nema 65 ára 11.
þ.m. og virðist enn i fullu fjöri.
Þótt Bratteli verði ekki talinn
vinsæll stjórnmálamaður, er
hann i miklu áliti sem ábyrgur
og heiðarlegur stjórnmálafor-
ingi. Brottför hans á rætur að
rekja til þess, að hann lét Al-
þýðuflokkinn taka eindregna
afstöðu með aðild Noregs að
Efnahagsbandalaginu fyrir
þjóðaratkvæðagreiðsluna
1971, en henni var hafnað með
miklum atkvæðamun. betta
leiddi til mikils klofnings i
Verkamannaflokknum, eins
og kom i ljós i þingkosningun-
um 1973, en þá beið flokkurinn
mikinn ósigur, en norska Al-
þýðubandalagið efldist að
sama skapi. Bratteli myndaði
þó minnihlutastjórn að þeim
kosningum loknum og hefur
haft stjó.rnarforustuna siðan.
Samkvænát skoðanakönnun
hefur flok'kurinn verið að
vinna á að nýju, en Alþýðu-
bandalagið taphí) að sama
skapi. Bratteli hafði lýst yfir
þvi fyrir flokksþing Alþýðu-
flokksins, sem haldið var i
aprilmánuði siðastliðnum, að
hann myndi þá hætta flokks-
forustunni, en hann hafði ekki
birt neina yfirlýsingu um hve-
nær hann hætti flokksforust-
unni, en það hefur iðulega
gerzt i Noregi, að flokksfor-
usta og stjórnarforusta fari
ekki saman. Vegna mikils á-
greinings um eftirmann
Brattelis sem formanns Al-
þýðuflokksins, náðist sam-
komulag um, að Reiulv Steen
yrði kjörinn formaður flokks-
ins, en Odvar Nordli yrði for-
sætisráðherra, þegar Bratteli
léti af þvi starfi. bað fylgdi
þessu samkomulagi, að Bratt-
eli léti fljótlega af stjórnarfor-
ustunni. 1 fyrstu var talað um,
að Bratteli léti af stjórnarfor-
ustunni, þegar þingið kæmi
saman i október, en niðurstað-
an varð sú, að stjórnarskipt-
unum var frestað þangað til
það kæmi saman að loknu
jólaleyfi i ársbyrjun 1976. Rétt
mun hafa þótt, að stjórnar-
skiptin drægjust ekki lengur,
þar sem nýi forsætisráðherr-
ann þyrfti nokkurn tima til að
kynna sig og stefnu sina fyrir
þingkosningarnar, sem eiga
að fara fram haustið 1977.
DEILAN milli þeirra Steens
og Nordlis spratt af þvi, að
vinstri menn i flokknum vildu
fá Sten sem formann, en hinir,
sem taldir eru meira hægfara,
vildu fá Nordli. Ef dæma ætti
eftir ýmsu þvi, sem Nordli
hefur sagt siðan ljóst varð, að
hann tæki við stjórnarforust-
unni i ársbvrjun ’76, má helzt
ætla, að hann muni miða
stefnu sina og stjórnarathafn-
ir við það, að vinna aftur það
fylgi, sem Alþýðuflokkurinn
missti til Hægri flokksins og
miðflokkanna i þingkosning-
unum 1973. Hitt mun þykja lik-
legra að það fylgi, sem Al-
þýðuflokkurinn missti til Al-
þýðubandalagsins, muni skila
sér aftur af sjálfu sér, enda
benda skoðanakannanir til
þess. Nordli hefur gefið til
kynna, að hann sé reiðubúinn
til ýmissrar samvinnu við
miðflokkana, þ.e. Kristilega
flokkinn og Miðflokkinn, en
það sé svo þeirra mál, hvort
þeir kjósi heldur samvinnu við
Hægri flöKkinn. Nordli gerir
sér að sjálfsögðu ljóst, að
skoðanir eru skiptar um þetta
i miðflokkunum, einkum með-
al yngri manna. bannig hafa
æskulýðssamtök Kristilega
flokksins, Miðflokksins og
Vinstri flokksins gamla, ný-
lega birt yfirlýsingu, þar sem
þau reyna að gera grein fyrir
þeim mun, sem er á stefnu
þeirra og Hægri flokksins i
ýmsum málum. bað bætir
ekki heldur úr skák i þessum
efnum, að samkvæmt skoð-
anakönnunum gera miðflokk-
arnir ekki betur en að standa i
stað, meðan Hægri flokkurinn
virðist vera að auka fylgi sitt
verulega.
ODVAR Nordli, sem er i
þann veginn að taka við
stjórnarforustunni i Noregi, er
fæddur 3. nóvember 1927.
Hann er kominn af bændaætt-
um og þykir bera þess merki á
ýmsan hátt. Hann þykir
glöggur vel, athugull og gæt-
inn og þéttur fyrir, þegar á þvi
þarf að halda. Eftir að hafa
lokið verzlunarskólanámi,
gerðist hann endurskoðandi og
stundaði endurskoðun um
nokkurt skeið. Hann hóf ungur
þátttöku i æskulýðssamtökum
Alþýðuflokksins og hlaut þar
mörg trúnaðarstörf. beir
Steen unnu talsvert saman á
þeim árum og var samvinna
þeirra þá góð, og er reyndar
talin það enn, þótt þeir yrðu
keppinautar um flokksforust-
una. Nordli varð snemma for-
ustumaður flokks sins i
heimahögum sinum á sviði
sveitarstjórnarmála og vann
sér gott orð á þeim vettvangi.
Hann komst á þing 1961 og
hefur átt þar sæti siðan. fyrst
sem varamaður og siðar sem
aðalmaður. Árið 1971—1972
var hann félagsmálaráðherra
i fyrri stjórn Brattelis og þótti
standa sig allvel. begar Bratt-
eli myndaði svo siðar stjórn
sina 1973, var Nordli ekki með
i henni, heldur tók hann við
starfi Brattelis sem formaður
þingflokksiris. bað þótti merki
þess, að Bratteli ætlaði honunr
meira verkefni siðar en venju-
legt ráðherrastarf. Nordli
þótti lika reynast vel sem for-
maður þingflokksins og vann
sér mikið traust þingmanna.
Yfirleitt er talið. að það hafi
riðið baggamuninn. þegar þeir
Steen kepptu um flokksfor-
mennskuna. Mikill meirihluti
þingmanna hafi lagt áherzlu
á, að Nordli tæki við af Bratt-
eli sem forsætisráðherra. Á
þingi hefur Nordli látið
sveitarstjórnarmál og skatta-
mál einkum til sin taka. Hann
þykir glöggur ræðumaður,
sem skýrir mál sitt vel og
fylgir þvi vel eftir. Nordli hef-
ur átt sæti i Norðurlandaráði
siðan 1969 og á nú sæti i stjórn
þess.
Fyrst eftir að störfum var
skipt milli þeirra Steens og
Nordlis. eins og að framan
segir, spáðu margir illa fvrir
þvi. betta hefur þó heldur
breytzt i seinni tið. Takist
þeim samstarfið vel. getur
það reynzt heppileg verka-
skipting, að annar sinni aðal-
lega stjórnarforustunni. en
hinn flokksforustunni. Gangi
flokknum ekki nógu vel i kosn-
ingunum 1967, er þó liklegt. að
þetta fyrirkomulag verði tekið
til enriurskoðunar.
Þ.Þ.