Tíminn - 25.04.1976, Blaðsíða 15

Sunnudagur 25. apríl 1976
TÍMINN
15
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulitrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrímur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhús-
inu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur I
Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
iýsingasimi 19523. Verð i lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjald kr.lCOO.OO á mánuði. Blaðaprenth.f.
Húsgagnaiðnaðurinn
og húsgagnavikan
Húsgagnavika svonefnd hófst i Reykjavik á sum-
ardaginn fyrsta. Opnuðu þá þrjátiu islenzkir hús-
gagnaframleiðendur sýningu i sýningarhöllinni i
Laugardal.
Af þvi er skemmst að segja, að þetta er merkileg
sýning, er ber ótvirætt með sér, að miklar framfarir
hafa orðið i islenzkum húsgagnaiðnaði. íslenzkir
húsgagnasmiðir standa erlendum starfsbræðrum
sinum auðsjáanlega fyllilega á sporði.
Hitt verður að segja eins og er, að ekki hefur verið
sem bezt að innlendum húsgagnaiðnaði búið. Sam-
timis og hrúgað hefur verið hér á markað útlendum
húsgögnum, hefur innlendi húsgagnaiðnaðurinn bú-
ið við tollaákvæði, sem verið hafa honum næsta
þung i skauti. Nær það þó auðvitað ekki neinni átt,
að samkeppnisaðstaða útlendinga sé á þennan hátt
gerð betri en efni standa til, mitt i gjaldeyrisvand-
ræðum okkar, og væri sýnu nær, að einhverjar
skorður væru reistar við innflutningi húsgagna, svo
mikið fé sem kaup á útlendum húsgögnum geta
dregið úr landi, ef veruleg brögð eru að þeim.
Þrátt fyrir þessi vandkvæði, sem innlendur hús-
gagnaiðnaður á við að striða, gætu islenzkir hús-
gagnasmiðir ekki aðeins fullnægt öllum þörfum Is-
lendinga með prýði, heldur er innanlandsmarkaður
of þröngur til þess að taka á móti allri framleiðsl-
unni, ef vélar og vinnustofur og sérhæft vinnuafl er
fullnýtt.
Þetta kallar á það, að innlendur húsgagnaiðnaður
sitji að öllu leyti að innlendum markaði og auk þess
verði svo að þessari iðngrein búið, að hún geti hafið
samkeppni erlendis. Það ætti að takast, ef saman
getur farið sæmilega fjárhagsaðstaða þessarar at-
vinnugreinar, vönduð vinna á framleiðslunni og
fallegir gripir með islenzku yfirbragði, sem sker sig
úr þvi, er aðrir hafa á boðstólum.
Á villigötum
Það fer varla lengur milli mála, að við höfum
kallað yfir okkur mikla ógæfu, þar sem eru hin fjöl-
mörgu vinveitingahús með óteljandi börum.
Drykkjuskapur er orðinn svo hemjulaus, að engu
tali tekur, og i kjölfar hans koma svo slys og afbrot,
heimiliserjur og meiðingar og siaukinn fjöldi
drykkjusjúklinga, auk alls vinnutapsins, sem áreið-
anlega er jafnmikið eða meira en af öllum verkföll-
um og vinnudeilum, sem þó þykir þungt undir að
búa. Ekki má heldur gleyma stórauknum kostnaði
við löggæzlu, sem að langmestu leyti tengist
drykkjuskapnum, sjúkrahús, fangelsi og margs-
konar stofnanir.
Tæpast er of harkalega til orða tekið að kalla það
kraðak vinveitingabara, sem upp hefur verið kom-
ið, drykkjuskaparskóla, og við höfum þegar séð nóg
af hroðalegum dæmum um það, hvað það gildir að
stunda þá. Þótt þessum börum sé lokað á lögskipuð-
um tima, er haldið úr þeim af allt of mörgum á vit
hvers konar ógæfuverka, sem verða einstaklingum
og þjóðfélaginu i heild þyngri i skauti en tárum taki.
Þessi ofboðslegi drykkjuskapur er hvort tveggja i
senn, þjóðarböl og þjóðarsmán.
—JH.
Japan:
Rísandi iðnaðarveldi
lb Björnbak, þýtt og endursagt úr Kristeligt Dagblad
JAPAN, sem efnahagslegt
stórveldi og forystuland d
mörgum sviftum, er i sjálfu
sér flókin samsteypa, og er
komiö vel á veg meö aö valda
vestrænum iönaöarrikjum
miklum vanda. Vestrænu
löndin eiga enn erfitt meö að
venjast þeirri tilhugsun, að
þetta riki i Austurlöndum fjær
hefur haslað sér völl meö
hraðri tækniþróun og náö tök-
um viöa um heim. A sama
tima eru Japanir sjálfir að
gera sér grein fyrir aö þessi
hraöa þróun hlýtur aö hægja á
sér, að frekari framfarir nást
betur með samvinnu en meö
áframhaldandi einstefnu.
Japanir hafa vanizt þvi að
tileinka sér svo til eingöngu
tæknilega þekkingu annarra
þjóöa, aö sveigja hana til
japanskrar framleiöslu, og aö
geta selt þá framleiöslu hvar
sem er.
Erlendri framleiðslu hefur
verið haldið frá japanska^
markaönum meö innflutn-
ingshöftum, en á þvi sviði verða
breytingar nú einnig óhjá-'
kvæmilegar. Japanir verða aö
sætta sig viö erlenda sam-
keppni á heimamarkaöi, svo
sem á alþjóöamarkaöi, og til-
einka sér þar hugtakiö ,,Æ sér
gjöf til gjalda”.
JAPAN ER nú að veröa góð-
ur markaöur fyrir iönaö vest-
rænna landa, þvi vestrænar
vörur eru þar vinsælar vegna
gæða og útlits, Verölags vegna
eru þær einnig samkeppnis-
færar á sumum sviðum, meöal
annars á neyzluvörusviöinu að
hluta til, þvf Japanir hafa bæöi
vilja og getu til aö greiöa það
verð, sem sett er upp.
Að visu er gert ráö fyrir að
efnahagsþróun i Japan hægi
nokkuöá sér á komandi árum,
likt og annars staöar í heimin-
um, en engu aö siöur er taliö,
aö þjóðarframleiösla þeirra
aukist aö meðaltali um sex til
átta prósent á ári, og því ætti
aö vera mögulegt að auka inn-
flutning til muna, ekki siöur en
útflutning.
SKIPASMIÐ AIÐNAÐUR
Japana hefur oröið nokkuð
fyrir baröinu á samdrætti
undanfariö, en ekki svo, aö
breytt hafi hlut þeirra i heild-
artonnafjölda smiöaöra skipa
i heiminum. Þeir byggja enn
rúmlega helming allra skipa.
Megin orsök þessa er verð-
lag, þar sem Japanir hafa get-
aö smiðaö ódýr skip. Þeir hafa
jafnvel selt þau undir kostnað-
arveröi til aö halda sölu sinni,
en engu aö siöur hafa þeir að-
gang aö tiltölulega ódýru
hráefni og vinnuaf li, þannig aö
sala undir kostnaöi er ekki al-
geng.
Samdráttur efnahagsþróun-
arinnar hefur einnig haft áhrif
á atvinnumarkaöinn I Japan,
og þrátt fyrir aö gömul hefö
kemur i veg fyrir aö fastráönu
starfsfólki sé sagt upp störf-
um, eru nú rúmlega ellefu
milljónir manna atvinnulausir
I Japan. Hversu ótrúlega sem
það má hljóma, þá er þessi
samdráttur einnig kominn á
það stig, aö sum fyrirtæki eru
aö veröa gjaldþrota. Að mestu
leyti er um aö ræöa smáfyrir-
tæki, en þó hafa nokkur stærri
einnig lagt upp laupana. Hver
áhrif þetta kann aö hafa á jap-
anska efnahagskerfiö i heild,
launþega og sterk sambönd
þeirra viö þau fyrirtæki sem
þeir starfa viö, er ekki gott aö
segja. Einsog er viröist tengsl
milli launþega og vinnuveit-
enda halda fast heföbundnu
formi sinu, en ekki er gott að
segja hvað veröur.
UM ÝMS atriöi i sambandi
við rekstur fyrirtækja i Japan

Japanskur þungaiönaöur er grundvöllurinn aö efnahags-
legri veigengni iandsins. Hann skapar þó einnig vandamál.
er mikiö deilt, þar á meðal
vinnuafl og virkni þess. Flest-
ir halda þvi fram, aö Japanir
vinni ákaflega vel i hópum, og
það út af fyrir sig gæti verið
orsök þess aö efnahagslif
landsins gengur svo til
hnökralaust enn, þrátt fyrir
allt.
Þar á móti segja Evrópu-
menn, sem unnið hafa með
Japönum, að þeir eigi erfitt
meö aö stilla vinnu sinni upp I
mikilvægisröö, aö þeir nöldri
og hafi tilhneigingu til aö láta
vínnu sina lita út fyrir að vera
mikilvægari en hún er. Þá er
þvi einnig haldiö fram aö til
dæmis á skrifstofum sé mann-
fjöldi mun meiri en álitiö sé
nauðsynlegt i Evrópu.
Hvaö sem rétt er i þessu til-
liti, breytir það engu um það,
að Japan er aö verða áhrifa-
riki meðal stærstu iönaöar-
landa heimsins.
ÞRATT FYRIR sterk per-
sónuleg tengsl launþega við
fyrirtæki þaö sem þeir starfa
viö og gagnkvæm sterk tengsl
fyrirtækisins viö launþega
sina, eru engu aö siöur tvær
launabaráttuhreyfingar starf-
andi I Japan. önnur þeirra,
Komei, er tengd japanska
sóslal-demókrataflokknum,
en hin, Sohyo, er sérstaklega
fyrir rikisstarfsmenn.
Þrátt fyrir þaö heföbundna
kerfi, sem gerir þaö aö verk-
um aö launþegar eru nánast
giftir fyrirtækjunum,og vinna
yfirleitt á sama stað allt sitt
lif, kemur stöku sinnum til
verkfalla I Japan. Þaö á jafnt
viö um opinbera starfsmenn
og aðra, og er oftast i tengsl-
um viö bónusgreiöslur.
Launakerfiö er byggt á
greiöslu mánaðarlauna, en
siöan bætist viö bónus, en
hann er nokkuð breytilegur.
Fá nokkrir sem svarar tveim
mánaðarlaunum i bónus yfir
áriö, aörir nokkru minna, og
til eru þeir, sem hafa allt aö
tvöföld laun allt áriö.
Nú hefur mikiö verið talaö
um niöurskurö launa i Japan
og hefur þaö valdiö miklum
óróa. Hann er raunar hafinn
aö nokkru leyti, og til dæmis
halda verkamenn I skipa-
smiöastöð einni þvi fram, aö
laun þeirra hafi lækkað um
20%. Þetta er þó erfitt að
meta, þvi hin föstu laun
minnka ekkert, heldur bónus-
inn.
Opinberir starfsmenn hafa
ekki verkfallsheimildir, en
efna engu aö síöur til vinnu-
stöðvana. Til dæmis hafa
járnbrautarstarfsmenn gert
það, og valdið meö þvi alveg
ótrúlegum vandræöum Þvi
eru verkföll ákaflega sterkt
vopn i höndum launþega.
STÚDENTAR i Japan eru
meöal þeirra róttækustu i
heiminum og hvergi voru ó-
eirðir námsmanna jafn haröar
og þar, en óróinn meðal ung-
menna er þó minni þar en var
fyrir fáum árum siöan. Eink-
um stafar þaö af betri liðs-
styrk lögreglu, sem fengiö
hefur sveitir sérvalinna og
sérþjálfaöra manna, sem þyk-
ir ekki fýsilegt að mæta i ó-
eiröum. Er nú svo komiö aö
viö flestar mótmælagöngur og
fundi eru sveitir lögreglu-
manna, sem eru vel vopnum
búnar, allt aö þvi jafn fjöl-
mennar og göngumenn. Hefur
þaö reynzt áhrifarikt i tilraun-
um til aö stilla til friöar.
Þaö eru mest stjórnmála-
fundir og göngur, sem þessar
sérsveitir hafa gæzlu við, og
þá fundir og göngur kommún-
ista. Stúdentaóróinn kristall-
ast nú i innbyröis baráttu
tveggja Marxista-hópa, sem
beita sér einkum fyrir
skömmum og illyrðakasti
hvor á annan. Þó gripa þeir
einnig til annarra vopia I bar-
áttunni, til dæmis stálröra.
Það sem mestu skiptir þó ef
til vill er sú venja stúdenta, aö
sleppa pólitikinni þegar prófin
nálgast. An tillits til þess
flokks sem þeir fylgja eru þeir
allir háðir þeirri heföbundnu
kröfu aö prófin verða aö vera
góð, ef þjóöfélagsstaöan á ekki
aö glatast. Jafnvel i enn rikari
mæli en annars staðar i heim-
inum munu þvi stúdentarnir
róttæku i Japan leggja kapi-
taliska kerfinu þar lið i
framtiöinni, og ekki er annaö
fyrirsjáanlegt en aö það haldi
áfram aö ráöa feröinni, þótt
hún hægist ef til vill nokkuö