Tíminn - 25.04.1976, Síða 23

Sunnudagur 25. apríl 1976
TÍMINN
23
KVIKMYNDIR — KVIKMYNDIR — KVIKMYNDIR — KVIKMYNDIR — KVIKMYNDIR —
Heiðarleg og skilmerkileg
úttekt á fortíðarskömm
Austurbæjarbió:
Mandingo.
Leikstjórn: Richard Fleischer.
Aðlahlutverk: James Mason.
Susan George. Perry King,
Richard Ward. Brenda Sykes,
Ken Noron, Lilian Hayman.
bað er einkennilegt hversu
mikla ánægju við höfum i dag af
þvi að virða fyrir okkur sora for-
tiðarinnar. Hvort heldur um er að
ræða gyðingaofsóknir þriðja
rikisins, nýlendukúgun Breta,
Frakka, eða annarra, eða þræla-
hald Bandarikjamanna. Við
veltum okkur i honum, notum
hann sem hvildarlyf frá
nútimanum og endurnærumst af
kvölum fyrri kynslóða.
Já, hvilika unaðs-hneykslunar-
grein mætti ekki um það skrifa.
Mandingo fjallar um þrælahald
Bandarikjamanna, þrælahald,
þrælarækt. þrælanot og annað
sem að þrælum og þrælaeign
lýtur. Myndin gerist að mestu
levti á búgarðinum Falconhurst
og fjallar um timabil i lifi þeirra
sem þar búa.
Búgarðurinn er i eigu tveggja
feðga, sem þar reka hefðbundinn
Suðurrikja-landbúnað. beir lifa
jafnframt hefðbúndnu Suðurrikja-
lifi og hafa hefðbundnar Suður-
rikja-skoðanir.
Faðirinn er kominn á efri ár,
giktveikur og nokkuð skapstiröur
á köflum. Sonurinn er ungur,
ógiftur i upphafi myndar.
bæklaður á fæti, nokkuð bitur, en
að flestu leyti hinn ágætasti
drengur.
Inn i söguþráö myndarinnar
fléttast svo margar aðrar per-
sónur, svo sem Blanche, sem
verður eiginkona sonarins, Ellen,
sem er ástmey hans, Mede, sem
er „vigaþræll” hans, fáeinir vinir
þeirra feðga og kunningjar og svo
að sjálfsögðu „húsdýr” þeirra i
mannsmynd.
Um söguþráð myndarinnar er
ekki vert að fara mörgum orðum
hér. Nægir þar að segja, að hann
er vel upp byggður, trúverðugur
og greinilega er forðast að flétta
inn i hann ..æsiatriði” að óþörfu
Hann er tiltölulega hreinn og
beinn og leiðir umhverfi sitt á
eðlilegan máta inn i einskonar
dramatiskan hápunkt (svo ég
ryðjist nú inn á svið leikhúsgagn-
rýnenda). Hann er semsé eðli-
legur og hnökralaus.
bað, sem vert er nánari
umfjöllunar. er meðferð efnisins.
sú afgreiðsla. sem þessi þáttur
sögu Bandarikjanna fær i
höndum kvikmyndagerðarmanna
að þessu sinni. bar ber nokkuð
við, sem að minnsta kosti ég hef
ekki séð fyrr, þvi i Mandingó er
gerð tilraun til að vega timabil
þetta og meta, án fyrirfram
ákveðinna siðaboöa.
Myndin sýnir jú timabil, sem -
Bandarikjamenn skammast sin
margir fyrir i dag. Aðrar kvik-
myndir hafa fjallað um svipað
efni, nánast sama, en þær hafa
ekki verið gæddar sama hispurs-
leysi og þessi. í henni kemur
fram. að i augum hvitra manna
voru svertingjar ekki þrælar, þvi
að, þeir voru einfaldlega ekki
menn. beir voru álitnir vinnudýr,
likt og hestar, kýr, múlasnar og
önnur dýr. beir voru tæki, sem
..maðurinn” notaði i glimu sinni
við veröldina.
Sem dæmi um þetta viðhorf má
benda á viðbrögð fyrri eiganda
Ellen, þegar Maxwell kaupir
hana. Hann selur hana umyrða-
laust, en hefur engu að siður
ánægju af að sjá hversu glöð hún
verður yfir húsbóndaskiptunum.
Viðhorf hans til kaupanna eru
viðhorf þess sem selt hefur
fallega og vel þjálfaða hryssu til
manns sem getur betur nýtt hana.
Hvergi örlar á grimmd,
meinfýsni, eða öðru þvi, sem
þrælaeigendum hefur oft verið
eignað af neikvæðum eigin-
leikum.
Sama er að segja um viðhorf
feðganna á Falconhurst. þvi að
þeir nota þræla sina sem hvern
annan búpening. hafa af þeim þau
not sem mögulegt er og eru stoltir
af þeim. Anægja þeirra yfir
nýfæddu barni svertingjakvenna
er su sama og islenzki bondinn
finnur l'yrir. þegar hann fær
íallegt ungviði undan fénaði
sinum. Að sjálfsögðu fylgir það
svo með. að ef heitsu þræla
hrakar þá er kallað á
dýralækninn. og ef veikindin
virðast alvarleg. eöa ef ellin
leggst á þá. er þeim einfaldlega
gefiö eitur. þeim er lógað likt og
hundum eða köttum.
bessi mynd viðhorfa er það.
sem öðru fremur gerir Mandingo
að athyglisverðri kvikmynd. Hún
er hlutlaus og heiðarleg.
bar með er ekki sagt að hún
réttlæti þrælahald — langt i frá.
Ollu nær væri að segja. að hún
visaði hneykslun okkar á þræla-
eigendum fyrri tima heim til
föðurhúsa og segði þannig: —
Maður. littu þér littu þér nær."
bað er þvi ekki annað hægt en
að gefa mynd þessari nokkuð góð
meðmæli, jafnvel þótt hún sé ef til
vill ofurlitið efnisrýr framan af.
Jafnframt þvi að fjalla um
þrælahald á þennan máta gripur
myndin einnig inn i önnur mál,
sem ekki reynast óskyld þegar að
er gáð. Til dæmis má þar tiltaka
samband hjónanna, Maxwell og
Blanche, sem sýnir greinilega að
konan er eign mannsins, ekki
siður en þrællinn. Brjóti hún af
sér gagnvar honum, biða hennar
sömu örlög og þrælsins sem hefur
óhlýðnast.
begar allt er tint til er þvi
óhjákvæmilegt að með Mandingo
verði mælt. þarna er á ferðinni
hin ágætasta mynd.
Maxwell færir konu sinni eitur á sængina. Yfir henni var
felldur einfaldur dómur, sem á ekkert skylt við grimmd eða aðra
neikvæða eiginleika dómarans.
HITTIR EKKI
VEL í MARK
Nýja Bió:
Gammurinn á flótta.
Leikstjóri: Sidney Pollack
Aðalhlutverk: Robert Redford,
Fay Donaway, Cliff Robertson,
Max von Sydow, John House-
man, Addison Powell.
Að yfirskyni fjallar mynd
þessi um átök innan CIA, eða
bandarisku leyniþjónustunnar,
með Turner nokkurn i broddi
fylkingar. Turner sleppur
nauml. frá byssukúlum morð-
ingja sem drepa allt starfsfólk
deildar innan CIA, sem sér um
lestur bóka og rita og söfnun
upplýsinga úr þeim. Hann
hefur rannsókn á eigin spýtur og
upplýsir að lokum málið.
Setja má að hugmyndin bak
við sögu þessa sé nokkuð góð,
þvi hún byggir ekki á átökum
milli tveggja þjóða, og ekki
heldur á átökum lága við lög-
leysingja. Hún byggir einfald-
lega á þvi sem gerist, ef einhver
áhrifamaður innan leyniþjón-
ustubáknsins fer að taka sjálfan
sig og starf sitt of alvarlega.
bvi miður glatast þessi þráð-
ur nokkuð i misheppnuðum til-
raunum til spennumyndunar,
svo og vegna þess að inn i hann
blandast önnur atvik i ævi
Turners, sem verða á köflum
mun veigameiri en
barátta hans. bannig verður
myndin jafnvel meir skýrgrein-
andi á sambandi Turners (Red-
ford) við Katy (Dunaway),
heldur en á baráttu hans við
CIA. Sepnnan gloprast niður við
þetta og gerir myndina jafnvel
ofurlitið hjákátlega á köflum.
bá er einnig nokkuð um að
kenna þvi, að Redford virðist
ekki kunna verulega vel við sig i
hlutverkinu. Leikur hans er
undir marki mest alla myndina,
og sums staðar flatur.
bó koma fram i þræðinum
góðir punktar, sem vert er að
veita fulla athygli. Má þar til
nefna hlutverk leigumorðingj-
ans, sem hefur fundið hæli sitt i
þvi að drápin séu einföld
viðskiptamál, en á engan hátt
tengd siðfræði, vináttu, óvin-
áttu, hatri eða öðrum mannleg-
um tilhneigingum og tilfinning-
um. Hann gengur óskiptur að
verki og er engan veginn hik-
andi við að gefa Turner góð ráð
að lokum, þrátt fyrir að hafa
fyrr reynt sitt ýtrasta til að
koma honum i gröfina. Málið
var einfalt: Turner var kominn
út af fórnarlambaskránni, þar
sem drápspöntunin hafði verið
afturkölluð, og þvi var hægt að
sýna mannleg viðbrögð gagn-
vart honum, og jafnvel velvilja.
bá má einnig nefna skilgrein-
ingu CIA-yfirmannsins i lok
myndarinnar, þegar hann lýsir
starfi sinu sem leik og
gefur i skyn, að það eina sem
ekki megi. sé aö taka leikinn
alvarlega. Sá hinn sami klykkir
svo út með æði athyglisverðri
athugasemd um eðli þjóðfé-
lagsins.'
bað er þvi alls ekki hægt að
segja að kvikmyndin sé léleg,
þvi ihenni felst nægilega margt
til að hún sé miðans og timans
virði. Hún er þó misheppnuð að
nokkru leyti og hittir ekki alveg
i mark.
Eins og fyrr segir leikur Red-
ford undir marki, en Dunaway
stendur fyllilega fyrir sinu, svo
og Svdow og Robertson.
✓
KVIKMYNDIR — KVIKMYNDIR — KVlKMYNDIR — KVIKMYNDIR — KVIKMYNDIR