Tíminn - 30.04.1976, Blaðsíða 11

Fiistudagur :!0. april 1976
TÍMINN
11
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Augiýsingastjóri:
Steimgrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhús-
inu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur i
Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
Jýsingasimi 19523. Verð i lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjald kr. 1000.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.
Iðnaður og stjórnun
Hvert eitt starf við frumatvinnuvegi landsmanna,
sjávarútveg, landbúnað og iðnað, fæðir sjálfkrafa
af sér vinnu handa þremur öðrum. öll afkoma
þjóðarinnar byggist á þessum atvinnuvegum og úr-
vinnslugreinum þeim, sem eru I tengslum við þá.
Skýringin á þvi, að hver maður i Súðavik, Grims-
ey, Bakkafirði og Stöðvarfirði skilxr að meðaltali
tuttugu til þrjátiu sinnum meiri verðmætum i
þjóðarbúið en gerist á Reykjavikursvæðinu er ofur-
einföld: Úti um landið vinna langflestir, sums stað-
ar svo til allir, að framleiðslustörfum. Efnahags-
örðugleikar landsmanna eiga sér hliðstæða skýr-
ingu, að minnsta kosti að verulegu leyti: Þeim
fækkar hlutfallslega, er starfa i þágu frumatvinnu-
veganna og úrvinnslugreinanna, en hinum fjölgar
að sama skapi, er sinna milliliðastörfum og þjón-
ustustörfum af ýmsu tagi, og sá baggi er að verða of
þungur.
Nú er á hinn bóginn svo komið, að mikilvægustu
fiskstofnarnir eru i hættu sökum ofveiði og öðrum
verður ekki meira boðið en nú er gert. Sums staðar
á landinu er einnig svo margt beitarpenings, að
högum er ofgert á sumrin, þótt i öðrum landshlutum
séu þeir vannýttir. Þótt vissulega komi til greina
veiðar nýrra fiskstofna, betri vinnsla aflans og
skipulegri nýting lands til búskapar, er það samt
iðnaðurinn, sem við hljótum fyrst og fremst að
horfa vonaraugum til eins og ástatt er. Og raunar er
þar ekki i kot visað. Við eigum margt ágætra
iðnaðarmanna og iðnverkafólks og vélakost og
húsakost, sem nýta má miklu betur en gert er . Auk
þess æpir milljarðahalli i gjaldeyrisbúskapnum á
okkur að hagnýta mannaflann og tækjakostinn og
draga úr þarflausum innflutningi.
Nú vill svo til, að við gætum fyrirvaralitið beint
milljarðakaupum á iðnvarningi, sem nú er fenginn
frá öðrum löndum, til islenzkra aðila. Riki, sveitar-
félög, opinberar og hálfopinberar stofnanir standa
fyrir gifurlegum kaupum á efni og margvislegum
búnaði vegna framkvæmda sinna. Nú er sú kylfa oft
látin ráða kasti um uppruna og framleiðsluland
tækja og búnaðar við slik kaup, hverju einhverjum
arkitekt kann að hafa þóknazt að gera ráð fyrir á
teikningum sinum og negla þar fast með tilhögun
innréttinga, svo að brey tingum verði ekki við komið
eftir á. Enn hastarlegra er, ef það á við rök að styðj-
ast, er haldið var fram ómótmælt i ræðu á fjöl-
mennri samkomu i höfuðstaðnum nýlega, að dæmi
fyndust þess, að hinum annarlegustu og óviður-
kvæmilegustu sjónarmiðum væri teflt fram opin-
skátt við ákvarðanir um val tækja og búnaðar af
þeim, sem sizt skyldi.
Ef stjórnvöld skipuðu svo fyrir, að undantekn-
ingarlaust skuli fyrst leitað kaupa á innlendri fram-
leiðsluvöru i sambandi við opinberar og hálfopin-
berar framkvæmdir, og hún látin sitja i fyrirrúmi,
ef til væri, og verð og gæði mæltu með þvi, myndi i
senn hlaupa vaxtarkippur i innlendan iðnað og stór-
draga úr gjaldeyrishallanum. Þessi leið, eða hlið-
stæð, hefur verið farin i nágrannalöndum okkar, til
dæmis Noregi, og i Danmörku er þvi haldið fram, að
það borgi sig fyrir riki og þjóð að kaupa danskan
varning allt að þriðjungi dýrari en útlendan vegna
skatta og annars, sem með flýtur.
Þetta væri þeim mun auðveldara i framkvæmd
hér, að við höfum samstarfsnefnd um opinberar
framkvæmdir, er gæti gert það skilyrði fyrir sam-
þykki sinu, að teikningar allar gerðu ráð fyrir inn-
lendum búnaði i hús og stofnanir, að svo miklu leyti
sem islenzkir framleiðendur gætu látið hann i té.
— JH
Vestrænir kommúnistaflokkar:
Áhyggjur austan
tjalds og vestan
vegna fylgisaukningar þeirra og fráhvarfs frá
sovézkri leiðsögu
Enrico Berlinguer.
Henry Kissinger, utanrikis-
ráðherra Bandarikjanna, hef-
ur undanfarnar vikur látið i
ljós sivaxandi áhyggjur vegna
aukins fylgis kommúnista-
flokka i Vestur-Evrópulönd
um. Einkum er þaf
kom múnistaflokkur ttaliu
sem staðið hefur ráðherranum
fyrir svefni, enda virðist fyrir-
sjáanlegt. að flokkur Ber-
linguers hafi tryggt stöðu sina
svo. að erfitt reynist að ganga
fram hjá honum við stjórnar-
myndun. Fram undan virðasl
nú óhjákvæmilega vera kosn
ingar á ítaliu. þar sem valda-
staða kommúnista getur ráð-
izt. og þar með hvort áhyggjur
Kissingers hafi verið á rökum
reistar.
Þetta ukna fylgi kommún
ista i Vestur-Evrópu, ekki að-
eins á ttaliu. heldur einnig i
Frakklandi. Portúgal og við-
ar, hefur vakið með Banda-
rikjamönnum ugg um öryggi
NATO. Telja þeir, að aðild
kommúnista að rikisstjórnum
NATO-rikja geti valdið röskun
á starfsháttum, bæði vfir-
stjórnar og öryggisstjórnar
bandalagsins. og þar með á
valdajafnva'gi i Evrópu. Þvi
hafa þeir, með Kissinger i
fararbroddi, beitt sér fyrir þvi
að viðkomandi riki fái við-
varanir um. að aðild komm-
unista að rikisstjórn ga'ti
hugsanlega breytt stöðu
þeirra innan NATO. Greini-
lega er þarna um lítt duldar
hótanir að ræða og jafnvel
skýlaus brot á öllum sáttmál-
um um afskiptaleysi af innan-
rikismálum. En i baráttu sinni
við kommúnisma láta
Kissinger og félagar hans sig
slikt litlu varða.
ÞEIR ERU þó ekki einir um
að hafa vaxandi áhyggjur af
uppgangi kommúnistaflokk-
anna i Vestur-Evrópulöndum.
þvi leið sú, er viðkomandi
flokkar hafa valið sér til
fylgisaukningar, veldur nú si-
vaxandi ugg meðal forystu-
manna innan Sovét-blokkar-
innar.
Kommúnistaflokkurinn á
ítaliu veldur ef til vill mestum
áhyggjum, en er alls ekki sá
eini, sem og hefur byrst sig i
samskiptum við kommúnista-
flokka i Austur-Evrópu
undanfarið.
Til þess að auka fylgi sitt
meðal alþýðunnar á Italiu hef-
ur kommúnistaflokkurinn þar,
undir forystu Berlinguers,
nánast hafið á loft merki
demókrata og telur sig nú
vera eiginlega fallinn frá
kommúnisma i þeirri mynd,
sem hann var fyrir nokkrum
árum. Leiðtogár flokksins
segja nú, að hann viðhaldi
nafninu kommúnistaflokkur
einvörðungu vegna þess, að
hann er verkalýðsflokkur, en
ekki vegna stefnumiða. Þessa
mynd tók flokkurinn á sig
fljótlega eftir siðari heims-
styrjöld. og siðan hefur hann
óneitanlega á margan hátt
starfað sem lýðræðisflokkur.
Eitthvað er þó stefna þessi
blandin. þar sem innan flokks-
ins sjálfs rikir enn kommún-
ismi. Agi hans er að fyrir-
mynd kommúnista. og ef
stefna hans er lesin niður i
kjölinn. sjást þar ýmis merki
þess. að hann stefni ekki að
demókratiskum markmiðum,
heldur að hagnýtingu demó;
kratiskra sjónarmiða- á leið
sinni til kommúnisma.
Engu að siður hefur þessi
breyting á flokknum oröið til
þess að minnka til muna sam-
band hans við Sovétrikin, þótt
þvi hali engan veginn verið
slitið að fullu. Allt frá árunum
upp úr 1960 hefur italski
kommúnistaflokkurinn öðru
hvoru gagnrýnt bræður sina i
Sovétrikjunum og stjórnvöld
þar. Einkum var gagnrýni
þessi hörð eltir innrás Sovét-
rikjanna i Tékkóslóvakiu árið
1968. Siðan þá hefur gagnrýnin
verið misjafnlega mikil og
hörð, en oftast nær einhver.
Ilefur flokkur Berlinguers
fjarlægzt æ meira Sovétblokk-
ina og enda þótt i alþjóðamál-
um haldi hann enn við viður-
kenndar Sovétskoðanir að
mestu, hefur breytingin orðið
svo mikil og greinileg, að ítal-
ir telja sovézka kommúnista-
flokkinn ekki lengur gegna
hlutverki móðurflokks
kommúnista.
Þetta fráhvarf kommúnista,
bæði á Italiu og i öðrum Vest-
ur-Evrópulöndum, hefur vald-
ið stjórnvöldum i Austur-
Evrópu áhyggjum, og þær
eiga vafalitið eftir að aukast.
Einkum eru það stjórnvöld i
Tékkóslóvakiu, sem sýna ótta-
merki, enda von, þar sem vigi
kommúnismans þar hefur áð-
ur látið á sjá.
Tékknesk yfirvöld halda þvi
nú fram, að andófsöflin i land-
inu séu fámenn og litt til þess
fallin að valda hræringum.
Þessi opinbera afstaða þeirra
brýtur þó nokkuð i bága við
þekktar staðreyndir, bæði um
fjölda andófsmanna i landinu,
svo og við þær aðgerðir st jórn-
valda gegn andófsmönnum.
sem af fréttist.
Undanfarin sjö ár hefur hálf
milljón manna yfirgefið
kom múnistaflokk Tékkó-
slóvakiu, ýmist af sjálfsdáð-
um. eða verið reknir úr hon-
um. Af þessum hópi hafa að-
eins fáir gengið i flokkinn á ný
og reikna má fastlega með. að
nokkur hluti þeirra, sem enn
eru utan hans séu i dag virkir
andófsnienn að einhverju
leyti. Fyrirsjáanlegir erfið-
leikar i efnahagslifi landsins á
komandi árum munu vafa-
laust bæta við þann hóp.
Aðgerðir stjórnvalda sjálfra
brjóta einnig nokkuð i bága
við hina opinberu skoðun, þar
á meðal handtökur lista-
manna og beinar ofsóknir
gegn hópum þeirra, sem ekki
hlýðnast að fullu fyrirmælum
ylirboðara.
Þvi er það. að stjórnvöld i
Tékkóslóvakiu lita með ugg til
þessarar stefnubreytingar
vestrænna kommúnistaflokka.
og samvinnuslita við sovézka
flokkinn. Þeim þykir hætta á.
að þessi sjálfstæðishrevfing og
afneitun á skýlausu og endan-
legu valdi Sovétmanna geti
. dregið dilk á eftir sér innan
Sovétblokkarinnar og orðið til
þess að blása nýju lifi i glæður
andófshreyfinga þar. Hefur
verið reynt að spyrna nokkuð
gegn þessum óæskilegu áhrif-
um. meðal annars með þvi að
takmarka mjög þátttöku er-
lendra fulltrúa á þingi
kom múnistaflokks Tékkó-
slóvakiu. A þingi þessu voru
italskir kommúnistar til
dæmis aðeins áhevrnarfull-
trúar og virðist það bera
merki um að vfirvöld telji boð-
skap þeirra hættulegan og að
hann gæti hleypt nýju lifi i þau
andófsöfl, sem með öðru móti
má halda niðri i landinu.
Þessi afstaða stjórnvalda i
Austur-Evrópu fellur og að
þeim skoðunum. sem Banda-
rikjamenn hafa látið i Ijósi um
nauðsvn þess að halda rikj-
andi jafnvægi i Evrópu og
jaínvel trevsta það. Að mati
Kissingers og ráðgjafa hans
ber að stefna að þvi, að
treysta yfirráö Sovétmanna i
Austur-Evrópu. með aðstoð
við mvndun eðlilegri við-
skiptasambanda, eins og það
er orðað. Þvi valda vestrænir
kommúnistaflokkar Banda-
rikjamönnum einnig ugg á
fleiri en einu sviði, þvi að vin-
slit þeirra og Sovétrikjanna
hefurekki aðeins i för með sér
ha'ttu á röskun innan NATO.
heldur gæti hún einnig raskað
völdum innan Varsjár-banda-
lagsins. sem ekki væri siður
sla'mt. að þeirra dómi.
Það er þvi von aö spurt sé.
hver vinnur fyrir hvern og
hvar eru lýðræðisfrömuðirn-
ir?