Tíminn - 10.10.1976, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Sunnudagur 10. oktdber 1976
Reipi gert upp eftir notkun
Gömul eyfirzk hö
húsin voru bæöi i nánd viö bæ-
inn, og beitarhús um klukku-
stundargöngu frá bæ. Beitar-
húsin voru allmjög niöurgrafin
og þurfti aö venja ungfé á aö
stinga sér þar niöur, en sjaldan
fennti nokkuö aö ráöi inn i þau.
Enginn garöi var i beitarhús-
unum (er kölluö voru byrgin),
féö var rekiö út til gjafar á
gaddinn, ef meö þurfti, en beitin
var góö. Mold var borin i húsin
ef þar blotnaöi um of.
Leiöin til beitarhúsanna var
vel vöröuö, en þó stundum ófær
dögum saman i hörku-stór-
hrföum.
Á sumrin voru um 15 manns i
heimili, segir Ólafur en 11-12 á
vetrum. Kaupamaöur fékk þá 9-
12 krónur i kaup á viku. Gest-
kvæmt mjög var i Möörudal.
Póstur kom á þriggja vikna
fresti og gisti þar jafnan. Oft
var kalt á vetrum i óupp-
hituöum húsunum. Stefán bóndi
skrifaöi mörg bréf á kvöldin og
haföi þá jafnan langar hand-
stúkur.kallaöar smokka, úr þeli
og gengu þær alveg fram á
hendur. Slikar handstúkur voru
algengar og skjólgóöar i
bezta lagi. Stefán bóndi svaf
meö þær á vetrum.
Gamli torfbærinn mun hafa
veriö rifinn á árunum 1917-1918
og þá byggt steinhús. Timbur-
húsiö var rifiö siöar, haföi áöur
veriö numiö af enda þess.
Nýju kirkjuna i Möörudal
reisti Jón Stefánsson bóndi.
Hann málaöi lika altaristöfluna,
samdi sálmalög og lék á orgeliö
i kirkjunni. Stefán bóndi gaf sig
aftur á móti lítiö aö trúmálum,
lagöi stundum kapal i svefnhúsi
sinu, meöan kona hans,
Amfriöur Siguröardóttir, las
eöa lét lesa húslestur i miöbaö-
stofunni.
Möörudalur og Grimsstaöir
hafa öldum saman veriö
áfangastaöir á þjóöleiö yfir
Fjöllin.
Minnzt var á reipi og hér eru
myndir af þeim, bæöi lausum og
uppgeröum til aö halda á. Til
voru ólreipi (sjaldgæf), ullar-
reipi, krosshársreipi (al-
gengust) og kaölareipi. Ullar-
reipi voru mjúk i hönd, en vildu
togna. Hrosshársreipi snörp og
sterk. Vel man ég vinnubrögöin
þegar faöir minn spann hross-
hár á halasnældu i reipi og
smíöaöi hornhagldir. Horniö
var fyrst látiö liggja i sjóöandi
vatni unz þaö linaöist og varö
hæfilegt til tálgunar og beygju.
Enda horns, meö haki, var
smeygt i gegnum gat á hinum
endanum. Þá var búiö aö
„gifta” högldina. Algengast var
aö báöar hagldirnar á reipi
væru eins, þ.e. hornhagldir eöa
tréhagldir. Sili heitir bandiö
Möörudalur á Fjöllum um 1914
Möörudalur á Fjöllum hefur
löngum stórbýli veriö og kemur
viöa viö sögu. Myndin sem hér
er birt, mun tekin um 1914.
Lengst t.v. sést gamla kirkjan,
litil timburbygging meö krossi.
A árunum 1910-1916, er
heimildarmaöur minn ólafur
Tryggvason bókbindari átti þar
heima, var messaö um
fimmtándu og átjándu sumar-
helgi. Var venjulega fjölmennt ,
og sóttu menn þá þangaö til
messu úr Axarfiröi, Mývatns-
sveit og Jökuldal. Þáöu kirkju-
gestir siöan kaffi i stofu og á
eftir var gjarnan dansaö i kirkj-
unni. Þar var geymd þvegin ull
á vorin, en reipi og reiöingar á
veiurna. Ef margir næturgestir
komu rýmdu stundum sumir
he.milismenn út í kirkjuna.
Gamla timburhúsiö sneri fram-
hliö móti norövestri. Var bæjar-
dyrahuröin margföld og mjög
þung, enda eru norövesturveöur
oft hörö á þessum slóöum. Til
vinstri var gestaherbergi og
smiöahús, en stofa og svefnher-
bergi til hægri. A kvistinum
uppi bjuggu kaupamenn á
sumrin. Einn þeirra var Asgeir
Asgeirsson skólapiltur — siöar
forseti. Eldhús og búr voru i
kjallara undir stofu, en undir
smiöahúsi var mjólkurbú, er
sérstök mjólkurbústýra annaö-
ist. A búinu voru um 170 kviaær
svo m jólkin var mikil. Húsiö var
óupphitaö og æriö kalt á
vetrum.
Til hægri á myndinni sér á
gamla torfbæinn, er var stór og
traustlegur meö framþil og
metersþykka gafla úr torfi. 1
enda hans var stórt stúlknahús
— siöan miöbaöstofa, en svefn-
herbergi húsbónda t.h.
Sat fólkiö aöallega viö vinnu
sina i miöbaöstofunni, en lampi
hékk i dyrum hennar og
svefnherbergisins og lýsti
báðum. Kýr voru undir palli I
baöstofunni. Þaö var upphitun
þeirra tima allviöa.
Úr miöbaöstofunni lá hár stigi
upp á langan gang og inn i
svefnherbergi til hægri, en
geymsluherbergitil vinstri. Þar
uppi hékk belgur af uppáhalds-
reiöhryssu húsbóndans — Slettu
— meö haus, hófum og tagli. En
þá var bóndi Stefán Einarsson.
Bæjarlækur rann fast viö gamla
torfbæinn, leiddur um langan
veg úr uppsprettulind.
Kýr voru fáar i Möörudal —
oft 3-4, en hestar margir — 45
alls á árunum 1910-1912, aö
tryppum meötöldum. Þá voru 9
hestar bleikálóttir, þ.e. bleikir
meö svörtu tagli og faxi. Fjár-
milli þeirra og kom hann á
klakkinn, þegar baggi var látinn
á hest. Eftir notkun voru reipin
gerö upp, annaö hvort i högld,
sila eöa I tagl eins og sýnt er á
myndinni. Parið bundiö saman
og hengt á uglu eða stag til
vetrargeymslu. Nú eru reipi
fremur óviöa til, notkun hætt aö
mestu. Sumir hengdu reipin upp
i eldhúsin á haustin og létu _þau
hanga þar á veturna. Þóttu
reipin þá endast betur en ella,
vel reykt eins og hangikjötiö!
Reipi meö gömlum högldum
Ingólfur Davíðsson:
Byggt og búið
143 í gamla daga