Fréttablaðið - 30.12.2005, Qupperneq 18

30. desember 2005 FÖSTUDAGUR18
UPPÁHALDSBJÓR MARGRA KYNSLÓÐA
Tíu sinnum
lengur í bruggun
Hinn margverðlaunaði
Budweiser Budvar
er heimsþekktur
fyrir gæði og natni
í framleiðslu.
Budweiser Budvar er
bruggaður í 100 daga.
Það er tíu sinnum
lengri tími en flestir
lagerbjórar!
LÉ
TT
Ö
L
HELSTU FRÉTTIR ÁRSINS > 2005
Atvinnulíf á Íslandi á árinu
einkenndist af gríðarlegri
þörf fyrir vinnuafl og litlu
atvinnuleysi. Má segja að
smjör hafi dropið af hverju
strái. Vinnumarkaðurinn
var í brennidepli og þá
sérstaklega barátta verka-
lýðshreyfingarinnar gegn
félagslegum undirboðum
íslenskra fyrirtækja.
Mörg fyrirtæki hafa fengið erlenda
starfsmenn í gegnum erlendar
eða íslenskar starfsmannaleigur
á kjörum sem gilda í heimalandi
þeirra. Margir hafa einnig komið
á þjónustusamningum þar sem
vara er keypt að utan og gerður
samningur um að starfsmenn
fylgi til að setja hana upp.
Holskeflan reið yfir
Erlendum ríkisborgurum fjölg-
aði verulega hér á landi á árinu,
sérstaklega í byggingariðnaði. Í
langflestum tilvikum hafa þeir
komið með löglegum hætti til
landsins og lagt eðlilegan skerf
til samfélagsins en í undantekn-
ingartilfellum hafa þeir komið
ólöglega og vinnuveitendur borg-
að þeim laun undir taxta, stund-
um jafnvel seint og illa og veitt
þeim slæman aðbúnað og hús-
næði.
Erlendir starfsmenn eru taldir
tapa um einum milljarði í tekjum
á ársgrundvelli á þessu fyrir-
komulagi, að mati ASÍ. Þá er talið
að skattsvikin geti numið hálfum
milljarði króna. Er þá miðað við
500 erlenda starfsmenn á höfuð-
borgarsvæðinu en búast má við
að tekjutapið og skattsvikin séu
mun meiri því að ASÍ hefur talið
að erlendir starfsmenn séu allt að
1.000 á höfuðborgarsvæðinu einu
saman en félagsleg undirboð eru
stunduð um allt land.
Í tengslum við framkvæmd-
irnar á Kárahnjúkum fór að bera
á því að portúgalskir starfsmenn
kæmu hingað til lands á vegum
starfsmannaleiga í heimalandinu
á ráðningakjörum sem þar gilda.
Eftir miklar viðræður og átök við
forsvarsmenn aðalverktakans,
Impregilo, hefur náðst sátt um
framkvæmd mála þar. Fljótlega
reið holskeflan yfir.
Einn réttur - ekkert svindl
Þegar leið á árið fór að bera á
starfsmönnum frá Eystrasalts-
ríkjunum sem voru ráðnir hingað
á allt öðrum kjörum en hér gilda.
Einnig komu margir í gegnum
svokallaða þjónustusamninga,
bæði á höfuðborgarsvæðinu og
um allt land. Vara var þá keypt
frá erlendri verksmiðju og
starfsmennirnir fylgdu til að setja
hana upp. Mikil umræða var um
það hvort kjarasamningar væru
brotnir á erlendum starfsmönnum
og þegar síga fór á veturinn og
komið var fram á vorið fóru ýmis
mál að koma í dagsljósið.
Erlendir starfsmenn frá voru
sakfelldir á Selfossi í vetur enda
játuðu þeir, meðal annars að hafa
ekki leyfi til starfa hér. Í maí
voru Lettar, sem komu hingað
til að aka rútu fyrir verktaka-
fyrirtæki samkvæmt þjónustu-
samningi, sýknaðir í Héraðsdómi
Austurlands. Gagnrýnisraddir
sögðu dóminn ekki hafa tekið á
því hvort lög hefðu verið brotin,
aðeins því hvort Lettarnir hefðu
rétt til að vinna hér á landi eða
ekki.
Í kjölfarið á umræðunni um
ólöglegt erlent vinnuafl hér á
landi ákvað verkalýðshreyfing-
in að fara í átakið Einn réttur
- ekkert svindl og hófst það 1.
maí. Gefið var út kynningarefni
um réttarstöðu og kjarasamn-
inga á ýmsum tungumálum og
stofnaður var tveggja manna
vinnuhópur til að vinna í mál-
efnum erlendra starfsmanna.
Þessi vinnuhópur hefur tekið við
ábendingum um kjarasamnings-
brot, rannsakað þau og liðsinnt
erlendum starfsmönnum við að
leita réttar síns.
Lög taka gildi
Stjórnkerfið hefur verið seint
að fara í gang, að mati verkal
ýðshreyfingarinnar. Fyrirtæki
komast enn upp með að nota
erlenda starfsmenn og greiða
þeim lægri laun en markaðurinn
segir til um. Að því leyti stendur
vinnumarkaðurinn enn í sömu
sporum nú í lok árs og í upphafi
þess. Samkomulag náðist þó
við Samtök atvinnulífsins um
upplýsingaskyldu fyrirtækja.
Sú framför hefur þó átt sér
stað að átak verkalýðshreyfing-
arinnar er farið að skila sér í
auknum upplýsingum til fyrir-
tækja og erlendra starfsmanna.
Verkalýðshreyfingin telur að
ólöglegum starfsmönnum sé
hótað með að vera sendir úr landi
ef þeir leiti réttar síns en segir
um leið að þeir séu sér betur
meðvitaðir um réttarstöðu sína
og treysti verkalýðshreyfing-
unni betur.
Samstarfsnefnd ASÍ og SA
hefur tekið til starfa þó hún hafi
litlu skilað og mörg mál eru í
gangi. Enginn hefur yfirsýn yfir
stöðuna á vinnumarkaði í dag en
það horfir til bóta. Nýtt frumvarp
tekur væntanlega gildi í upphafi
næsta árs og verða starfsmanna-
leigur þá að skrá sig og starfs-
menn sína hjá Vinnumálastofnun.
ghs@frettabladid.is
Í HÉRAÐSDÓMI AUSTURLANDS Dómur féll í
Héraðsdómi Austurlands í máli bílstjóra frá
Eystrasaltslöndunum. Þeir komu hingað á
þjónustusamningi og verkalýðshreyfingin
taldi um ráðningarsamband að ræða, ekki
viðskipti með þjónustu. Vildu sumir meina
að dómurinn hefði ekki tekið á því máli.
FORYSTA ASÍ Verkalýðshreyfingin barðist
vasklega á árinu fyrir kjörum erlendra
verkamanna.
Ár erlenda verkamannsins
ERLENDIR VERKAMENN Mikill fjöldi erlendra verkamanna setti svip sinn á íslenskan vinnumarkað á árinu. Fjölmörg tilvik komu upp þar
sem grunur lék á að kjör og aðbúnaður þessara manna væri ekki eins og íslensk lög kveða á um.
GYLFI ARNBJÖRNSSON Þegar líða fór
á veturinn komu ýmis mál í dagsljósið
sem verkalýðsforystan taldi sig þurfa
að taka á, ekki síst til að verja kjör og
réttindi í landinu. Gylfi Arnbjörnsson,
framkvæmdastjóri ASÍ, var þar framarlega
í flokki.
Rithöfundurinn Sigurjón Birgir
Sigurðsson, öllu þekktari undir
nafninu Sjón, hlaut bókmennta-
verðlaun Norðurlandaráðs á
árinu. Var það í fimmta sinn sem
Íslendingi hlotnast þessi heiður
frá því byrjað var að veita þessi
verðlaun 1962.
Verðlaunin hlaut Sjón fyrir
bókina Skugga-Baldur en í rök-
stuðningi sínum sagði dóm-
nefndin: „Skugga-Baldur er verk
sem er jafnt ljóð og skáldsaga. Í
sögunni eru ofin saman minni úr
íslenskum þjóðsögum, rómant-
ískri frásagnarlist og heillandi
sögu þar sem leitað er svara við
áleitnum siðferðisspurningum
sem eiga erindi við samtímann.“
Sjón var að sjálfsögðu hæst-
ánægður með verðlaunin. „Þetta
er mér mikill heiður og ánægja.
Ég þóttist vera kominn í góðan
félagsskap með tilnefningunni,
en nú er félagsskapurinn orð-
inn enn betri,“ sagði skáldið
skömmu eftir að tilkynnt
var að það hlyti bók-
menntaverðlaun Norð-
urlandaráðs.
Verðlaunin, sem nema
350 þúsund dönskum krón-
um, um það bil 3,8 milljón-
um íslenskra króna, voru
afhent í Reykjavík 26. október,
strax að loknum fundi Norð-
urlandaráðs. Við það tækifæri
sagði skáldið: „Það er náttúrlega
fyrst og fremst mikill heiður að
fá verðlaun af þessu tagi. Þetta
eru stærstu bókmenntaverðlaun
á Norðurlöndum og maður finn-
ur að víða er borin mikil virðing
fyrir þeim. Það hefur þau áhrif
að fleiri veita bókinni athygli
og það er nokkuð sem skiptir
gríðarlegu máli fyrir höfunda á
þessu litla málsvæði. Fyrir mig,
sem er búinn að vera skrifandi í
öll þessi ár, er þetta líka ákveð-
in viðurkenning á því að öll sú
vinna hafi verið þess virði. Það
er alltaf erfitt að skrifa og það er
erfitt að vera rithöfundur vegna
þess að maður er í rauninni allt-
af að vinna í fagi þar sem manni
mistekst jafn mikið og manni
tekst. Um leið og maður
fær bók úr prentun
þá sér maður
eitthvað sem
hefði mátt fara
betur. Eina
leiðin til að
bjarga því er að
reyna að gera
betur næst.“
- ssal
Heiður og ánægja