Tíminn - 19.12.1976, Blaðsíða 25

Sunnudagur 19. desember 1976
25
"
Jón frá Ljárskógum
fólk í listum
V
Almenna bókafélagið
Ljóð Jóns frá
Ljárskógum.
Úrval.
Steinþór Gestsson
á Hæli valdi ljóðin.
M.A. kvartettinn
Enn er kominn vetur og
skáldin ganga meö nýjar bækur
inni á sér, sumir sina fyrstu bók,
og skelfingin umlykur þá ásamt
skammdegismyrkrinu, og þeir
sem eldri eru og reyndari, láta
sér fátt um finnast, og sýnast
óræðir á svip. Þeir vita sem er,
aö eitt vorið er þetta allt saman
gleymt, því svo ótrúlega fátt
skiptir i rauninni máli af þvi,
sem skrifaö er og lesið.
Reikningsmenn segja, að aöeins
einn tiundi hluti skipti máli, af
þvi sem skrifað er, en þaö er
viðlika hlutfall og stendur upp
úr sjó af fegursta sköpunarverki
guðs, borgarisjakanum. Allt
annað er hulið i djúpi gleymsk-
unnar.
Eitt þeirra skálda, sem virðist
ætla að auðnast að fljóta ofan á
gegnum tiöina, er Jón frá Ljár-
skógum,en um nafn hans stafar
einhver dularfullur ljómi frá
liðinni tið. Jón frá Ljárskógum
öðlaðist fyrst söngfrægð, siðan
skáldfrægð, en hann var I svo-
nefndum M.A. kvartett, ásamt
þeim bræðrunum Steinþóri og
Þorgeiri á Hæli og Jakobi Haf-
stein, en þeir sungu sig rækilega
inn I hjörtu þjóðarinnar á
kreppuárunum, og söngur
þeirra ómar eftir aö allir aðrir
kvartettar eru þagnaöir.
Jón frá Ljárskógum var kjöl-
festan i M.A., hafði djúpa og
fagra rödd.
Ljóðagerð Jóns frá
Ljárskógum
Siðari tima frægð Jóns frá
Ljárskógum er einkum bundin
ljóöagerð hans, a.m.k. ekki sið-
ur en söngnum. Hann byrjaði
snemma að yrkja og tók
snemma út þroska sem skáld og
listamaöur. I minningarorðum
við andlát Jóns, ritaði Sveinn
Bergsveinsson á þessa leið:
„Aöall Jóns frá Ljárskógum,
það sem setti mót sitt á
persónuleik hans og var
snarasti þáttur af sjálfum hon-
um, var fjölbreytt og rikt lista-
mannseðli. Allir þekktu söng-
hæfileika hans og söngnæmi.
Hann var lika lipurt skáld.
Ljóðabók hans „Syngiö streng-
ir”, sem kom út 1941 og var vel
tekiö, hefur veriö uppseld um
langan tima. Hann valdi og með
miklum smekk ljóöin I söngbók-
ina „Hörpuljóö”. Hitt mun þó
fáum kunnugt, öörum en hans
nánustu, að hann samdi lög,
bæði sjálfstæð og viö kvæði sin
og annarra. Þvi mun hann þó
aldrei hafa flikaö.”
Ef leitað er hliöstæöu við önn-
ur skáld hér á landi, virðist
mörgum Jón frá Ljárskógum
yrkja á svipaöri linu og Davið
Stefánsson og Tómas Guð-
mundsson. Yrkisefni þessara
skálda eru svipuð. Þetta getum
viö greint t.d. I kvæöi Jóns,
Parodia, en þar segir á þessa
leið I fyrstu visunni:
„í allan dag hefir sólskiniö sindrað um bæinn
og söngurinn ómað um bláheiðan, tæran geiminn
I allan dag hef ég raulaö léttustu ljóð min
og langaðmesttilaðfaðma aömér allanheiminn.”
„Sjá! riki hrynja, rofna heilög bönd,
hin rauöa elfur litar vog og strönd
— um álfur heims fer brún og blóðug hönd,
sem brýtur undir vald sitt fólk og lönd.”
KÖLSKI
merkir meö klóm sínum þá galdra-
menn, sem geröu viö hann samning.
Bletturinn (kennimark Kölska) var
talinn tilfinningalaus. Alurinn á
myndinni var notaður til að leita uppi
slíka bletti á líkömum manna, sem
ákærðir voru fyrir galdra.
Lýður Björnsson sá um útgáfu
Character Bestiæe — en það er höfuð-
rit um galdra á Islandi.
I itarlegum formála að ljóð-
um Jóns frá Ljárskógum, segir
Steinþór Gestsson á Hæli meðal
annars á þessa leið:
„Þegar Jón kom frá stúdents-
prófi, settist hann i Háskóla Is-
lands og innritaðist I guðfræöi-
deild. Hann mun aldrei hafa
veriö fyllilega sáttur við það
nám, enda lauk hann aldrei
prófi þaðan. Það uröu honum
nokkur vonbrigði að finna ekki
þar það sem hann vænti af
deildinni og kennurum hennar,
og kenndi sviða i þvl sári um
tima. En um þessar mundir
kynntist hann ungri stúlku, Jón-
inu Kristjánsdóttur frá ísafiröi,
og kvæntist henni. Þau brugðu á
það ráð að flytjast vestur á tsa-
fjörð, þar sem Jón fékk kenn-
arastarf viö gagnfræðaskólann.
Sá timi er I hönd fór var Jóni
einn þeirra, „sem færir oss vor
með geislum hlýjum”, eins og
áðan var vitnað til. Og þegar
hann sat viö vöggu sonarins
unga vestur þar, er hugurinn I
jafnvægi og ljóðiö speglar
innstu hræringar hans, sem
annars var venja Jóns að flika
ekki:
Blitt og rótt
breiöir nótt
blæju um fjöll og voga.
Augun þín,
ástin min,
eins og stjörnur loga.
Sonur kær,
svefninn vær
sígur brátt á hvarma.
En Jón frá Ljárskógum á lika
sinn eigin tón, angurværan og
bliðan, sem birtist t.d. i Nætur-
ljóði, sem M.A. kvartettinn
syngur:
„Kom, vornótt og syng þitt barn I blund!
Hve blítt þitt vögguljóð og hlý þln mund
— ég þrái þig,
breið þú húmsins mjúku verndarvængi,
væra nótt, yfir mig.
Draumljúfa nótt, fær mér þinn friö,
firr þú mig dagins háreysti og klið,
ó, kom þú fljótt!
Elfur timans áfram rennur,
ennþá hjartasárið brennur,
— skapanorn, ó, gef mér stundargrið!
Kom, ljúfa nótt,
sigra sorg og harm,
svæf mig við þinn barm,
— svæf glaumsins klið
og gef mér frið,
góða nótt.”
Sofðu rótt
— sumarnótt
svæfir dagsins harma.”
Skömm skáldaævi
Jón frá Ljárskógum var fædd-
ur 28. marz árið 1914 að Ljár-
skógum og ólst upp á heimili
foreldra sinna og systkina, en
heimilið var annálað fyrir rausn
og ást á fögrum listum.
Arið 1929 innritaöist Jón I
Menntaskólann á Akureyri, sem
þá var undir stjórn eins áhrifa-
mesta bókmennta- og skóla-
manns þessarar aldar, sem var
Sigurður Guömundsson, skóla-
meistari. Sigurður gekk hart
eftir góðum málsmekk og rit-
leikni nemenda sinna, auk ann-
ars. Jón lauk stúdentsprófi árið
1935 og hóf siðan guðfræðinám
við Háskóla tslands sem áður
sagöi.
Jón frá Ljárskógum lézt hinn
7. október árið 1945, aöeins 31
árs aö aldri, og þótti harmdauöi.
Það er auövelt aö gera sér þaö
I hugarlund, aö Jón hefði náð
lengra á skáldbrautinni ef hann
hefði fengiöað lifa lengur i þess-
um heimi. Um þær mundir, sem
hann fellur frá, eru einmitt að
koma fram nýjar hugmyndir I
ljóöagerð og ný viöfangsefni
fyrirskáldin. Viö greinum þessi
viðhorf reyndar þegar I sumum
þeim ljóöum, er Jón frá
Ljárskógum sendi frá sér, t.d. I
Hið nýja tákn, en þar segir I
fyrstu visunni:
Þetta úrval á ljóðum Jóns frá
Ljárskógum verður vafalaust
vel þegið af ljóöavinum og eins
hinn vel ritaði formáli Steinþórs
Gestssonar á Hæli, sem þekkti
hann bezt.
Við lestur bókarinnar kemst
maður að raun um það, að sum
kvæðanna hljóta óhjákvæmi-
lega aö skipa Jóni I varanlegt
sæti á skáldabekk með þjóðinni
og öll geyma þau einhvern sér-
stakan yl og minningu um skap-
höfn og listamannsins eðli.
Jónas Guðmundsson.
Jón frá Ljárskógum.
Isafoldarbók vr góð bók
( Verzlun & Þjdnusta )
íJ/Æ/Æ/Æ/ÆÆ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/ÆÆ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/^
LOFTPRESSUR OG SPRENGINGAR i
Tökum aö okkur alla loftpressuvinnu, 2 ^
borun og sprengingar. Fleygun, múr- ^ ^
brot og röralagnir.
Þóröur Sigurðsson — Sími 5-38-71
m/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/^
w/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/æ/a.
Ingibjartur Þorsteinsson
pípulagningameistari
Símar 4-40-94 & 2-67-48
Nýlagnir — Breytingar
Viögerðir
3 é
S \
\ V
3
Wr/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/ÆJ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/ÆÆ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ ^/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/J/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ
é Blómaskáli
? é MICHELSEN
^ ^ Hveragerði • Sími 99*4225
r/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/Æ/A