Fréttablaðið - 10.05.2006, Blaðsíða 44

MARKAÐURINN
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Hafliði Helgason RITSTJÓRN: Eggert Þór Aðalsteinsson, Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Jón Aðalsteinn Bergsveinsson, Óli Kristinn Ármannsson
AUGLÝSINGASTJÓRI: Jónína Pálsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@markadurinn.is og aug-
lysingar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Markaðinum er dreift
ókeypis með Fréttablaðinu á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Markaðurinn áskilur sér rétt til að
birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
eggert@markadurinn.is l haflidi@markadurinn.is l holmfridur@markadurinn.is l
jonab@markadurinn.is l olikr@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
10. MAÍ 2006 MIÐVIKUDAGUR16
S K O Ð U N
Staða efnahagsmála hefur verið í brennidepli að undanförnu.
Eins og við var að búast stöndum við frammi fyrir talsverðri
þenslu á næstunni.
Ákvarðanir í málefnum Íbúðalánasjóðs og tímasetning
skattalækkana reyndist, eins og margvarað var við, eldsneyti á
bjartsýniskast samfara mikilli erlendri fjárfestingu.
Þetta kom fáum á óvart. Hins vegar kom mörgum á óvart
að staða efnahagsmála skyldi vekja slíka athygli erlendis.
Afleiðingar þess voru afar neikvæð umræða sem ýtti af stað veik-
ingu krónunnar og falli á hlutabréfamarkaði. Ekki er ólíklegt að
þessir tveir markaðir verði viðkvæmir
á næstunni í kjölfar lækkunarinnar.
Að undanförnu hefur þó birt til.
Viðskiptaráð Íslands brást við með fag-
legum hætti og kallaði til virtan erlend-
an sérfræðing til að taka út áhættu
íslenska fjármálakerfisins. Skýrsla
þeirra Frederics Mishkin og Tryggva
Þórs Herbertssonar virðist hafa náð
eyrum þeirra sem fylgjast með efna-
hagsumræðu á Íslandi. Niðurstaða
skýrslunnar er í stórum dráttum sú að
grunnur hagkerfisins sé góður og lítil
hætta á fjármálakreppu.
Það eru góðar fréttir. Hins vegar er
það svo að það eru margar leiðir til að
búa til kreppu. Ein er neikvæð umræða.
Þess gætir í pólitískri umræðu að upp-
hrópanir um að hér sé allt að fara til
fjandans þyki tilhlýðilegar. Slíkar full-
yrðingar eru fjarri sanni og til þess eins
fallnar að skapa svartsýni sem getur
leitt af sér samdrátt.
Verðbólguvæntingar eru annað sem
huga þarf að. Seðlabankanum hefur
ekki tekist að skapa þá trú á markaði
að bankinn hyggist halda aftur af verðbólgu. Þrátt fyrir að hér
sé ekki dregið í efa að Seðlabankinn hyggist hvergi hvika virðist
sú skoðun nokkuð almenn að ekki verði aftur snúið. Verðbólgan
muni fara vel yfir markmið bankans.
Slíkt hugarfar ýtir undir að á markaði gefi menn eftir og
hækki vöruverð í stað þess að reyna að sporna á móti. Slíkt leiðir
svo af sér meiri verðbólgu en ella.
Eftir mikla veislu er einnig pressa í samfélaginu að leiðrétta
laun þeirra sem minnst hafa borið úr býtum og sinna störfum sem
þarf að sinna með sóma, sjálfsvirðingar okkar vegna sem þrosk-
aðs og mannúðlegs samfélags. Gegn slíku er erfitt að standa, en
verði kjörin bætt þarf að tryggja að hækkunin klifri ekki upp
launastigann.
Þegar svo vel gengur sem verið hefur þarf að gæta að sér. Laun
þeirra sem mest bera úr býtum hafa hækkað verulega. Slíkt ýtir
undir kröfur annarra um hærri laun. Víxlverkun hækkana launa
og verðlags er nokkuð sem verður að koma í veg fyrir. Slíkur
vítahringur byrjar oft í neðstu þrepum og klifrar upp. Hann getur
líka byrjað efst í launastiganum og fetað sig þaðan niður.
Mikilvægt að allir leggist á eitt:
Hver axli sitt í bar-
áttu gegn verðbólgu
Hafliði Helgason
Viðskiptaráð
Íslands brást við
með faglegum hætti
og kallaði til virtan
erlendan sérfræð-
ing til að taka út
áhættu íslenska
fjármálakerfisins ...
Niðurstaða skýrsl-
unnar er í stórum
dráttum sú að
grunnur hagkerfis-
ins sé góður og lítil
hætta á fjármála-
kreppu.
Leikföng fyrir fullorðna
Economist | Breska viðskiptatímaritið Economist
gerir leikföng fyrir fullorðna að umfjöllunarefni
í nýjasta tölublaði sínu. Þar segir að leikfanga-
framleiðendur í Japan sjái hag sinn í því að setja
á markað
leikföng sem
höfði jafnt
til barna og
fullorðinna.
Telja þeir að
með þessu verði hægt að auka veltuna á innan-
landsmarkaði í Japan í 425 milljarða íslenskra
króna. Eitt af vinsælustu leikföngunum í Japan
er fjarstýrð vélmenni. 100 blaðsíðna leiðbein-
ingabæklingur fylgir vélmennunum, sem kostar
tæpar 80.000 krónur út úr búð. Það er sagt höfða
sérstaklega til karlmanna sem senn nálgast miðj-
an aldur og horfa til bernskunnar með glampa í
augum.
Verslanir út í kuldanum
Fortune | Smásöluverslun hefur sjaldan verið betri
á Indlandi. Í nýjasta tölublaði Fortune segir að
alþjóðlegar verslunarkeðjur á borð við Wal-Mart,
Tesco og Carrefour horfi löngunaraugum á ind-
verska smá-
sölumarkaðinn
og vilji sneið
af kökunni.
Eftir töluverðu
er að sækjast
því mannfjöldi
á Indlandi er kominn yfir milljarð. Þá hefur hagur
millistéttarinnar batnað töluvert. Takmarkanir
stjórnvalda á fjárfestingar erlendra aðila á
Indlandi koma hins vegar í veg fyrir að verslunar-
keðjurnar geti reist útibú í landinu. Litlar líkur eru
taldar á að úr rætist því tiltölulega lítill vilji þykir
vera fyrir hendi á Indlandi að fá erlenda aðila inn
á markaðinn.
U M V Í Ð A V E R Ö L D
Á þessum vetri hefur verið
töluverð umræða um upptöku
evru hérlendis. Umræðan hefur
líklega vaknað vegna hágeng-
is krónunnar framan af vetri
og síðan gengisfall á vordögum
sem mun án efa skila töluverðri
verðbólgu á þessu ári. Þetta
þarf kannski ekki að koma á
óvart. Þessi umræða var síð-
ast svo glaðvakandi á árunum
2000-2001 en þá lækkaði krónan
einnig snögglega og verðbólgu-
hraðinn var hársbreidd frá
10%. Þessi staðreynd, að gengið
skuli hafa fallið með verðbólgu-
skoti í tvígang eftir nútímaleg
peningamálastjórnun komst á
eftir 1998, hlýtur að vekja upp
ákveðnar spurningar um virkni
vaxtastjórnunar hérlendis
þegar verðstöðugleiki er ann-
ars vegar. En ekki aðeins það.
Þróun síðustu mánaða bendir
eindregið til þess að gengisór-
óinn og smæð myntsvæðisins
hafi fengið nýja þýðingu fyrir
fjármálastöðugleika sem vert
er að gefa gaum.
NAUÐARVAL Á MILLI VERÐBÓLGU
OG ATVINNULEYSIS
Í hagfræðikennslubókum er sá
einfaldi boðskapur boðaður að
virði þess að hafa sérstakan
gjaldmiðill og sjálfstæða pen-
ingamálastjórnun felist í þjóð-
hagslegum stöðugleika. Til að
mynda, að geta brugðist við
uppsveiflu hérlendis með vaxta-
aðhaldi í stað þess festa sig
við peningamálastefnu stærra
myntsvæðis sem miðast við
allt annan hagveiflutakt. Þetta
kann að vera rétt, en aðeins
að hluta. Raunar hefur hver
einasta uppsveifla á Íslandi
seinasta aldarfjórðung eða
svo endað með gengislækkun
og verðbólguskoti, hvort sem
um var að ræða gengisfelling-
ar eins og var á fyrri tíð eða
gengisfall á markaði sem nú
þekkist. Í öllum tilvikum hefur
gengislækkunin verið liður í
aðlögun íslenska hagkerfisins
eftir ofhitnun áranna á undan.
Lækkun krónunnar hefur
einnig skilað mjúkum lendingu
í þeim skilningi að landsfram-
leiðsla hefur ekki dregist veru-
lega saman né hefur atvinnu-
leysi látið á sér kræla. Aftur
á móti hafa aukaverkanirnar
lýst sér í verðbólgu. Það er
því með nokkrum rétti hægt að
segja að landsmenn geti valið á
milli þess að hafa krónu og látið
niðursveiflurnar koma fram í
verðbólgu eða hafa evru og láta
þær koma fram í atvinnuleysi.
Ástæðan fyrir þessu nauð-
arvali á milli verðbólgu og
atvinnuleysis er ekki sú að
Seðlabankinn hafi ekki sinnt
hlutverki sínu eftir að peninga-
málastjórnun komst í nútíma-
horf árið 1998. Þvert á móti.
Þess í stað virðast vera ákveðn-
ir meinbugir á því hvernig pen-
ingamálastefnan berst um hag-
kerfið. Það er töluvert þrauta-
verk að hafa áhrif á fjármagns-
markaðinn hérlendis, sem er
að mestu leyti verðtryggður til
langs tíma. Til þess að ná lang-
tímakröfunni upp þarf bankinn
að hækka nafnvexti mun hærra
en þekkist hjá öðrum vestræn-
um ríkjum. Slík vaxtahækkun
hlýtur hins vegar ávallt að ýta
gengi krónunnar upp. Sú geng-
ishækkun verður síðan til þess
að hvetja einkaneyslu áfram
þar sem innfluttar vörur lækka í
verði. Þannig eykst einkaneysla
fram úr hófi og viðskiptahalli
byggist upp sem fyrr eða síðar
hlýtur að þrýsta gengi krón-
unnar niður og kalla fram verð-
bólguskot. Þetta samspil hefur
nú sést tvisvar hérlendis, sem
virðist benda til þess að kerfis-
bundinn vandi sé til staðar. Það
sem virðist þó verra er að þessi
gamalgróni Akkilesarhæll gæti
einnig hafa fengið nýja þýðingu
fyrir fjármálastöðugleika.
KRÓNAN OG ALÞJÓÐLEG FJÁR-
MAGNSVIÐSKIPTI
Á síðustu árum hafa fjármagns-
viðskipti alþjóðavæðst hérlend-
is bæði með útrás í bankavið-
skiptum og fjölþjóðaþátttöku á
fjármálamarkaði. Eftir því sem
þessari samþættingu vindur
áfram verður smæð myntsvæð-
isins til meiri trafala. Í fyrsta
lagi hafa íslenskir bankar mjög
takmarkaðan stuðning lánveit-
enda til þrautavara sem getur
tryggt lausafjárstöðu þeirra
þegar um erlend bankaviðskipti
er að ræða. En áhyggjur af
lausafjárstöðu og fjármögnun
eru sá rauði þráður sem gengur
í gegnum allar erlendar grein-
ingar á íslenskum bönkum.
Þetta þrautavarahlutverk virð-
ist ekki hafa verið skilgreint
svo opinbert sé fyrir Seðlabanka
Íslands en ljóst er að ávallt
verður erfiðleikum bundið fyrir
SB að þjóna þessu hlutverki á
öðrum myntsvæðum þar sem
bankinn hefur aðeins einkarétt
á prentun á íslenskum krónum.
Meðan þetta ástand varir munu
íslenskir bankar – líkt og allir
bankar sem hafa ekki stuðning
af lánveitenda til þrautavara
– verða viðkvæmir fyrir umtali
og grunsemdum af öllu tagi.
Þeir munu einnig þurfa að borga
fyrir þetta stuðningsleysi með
hærra áhættuálagi í fjármögnun
sinni í framtíðinni, sem er beinn
kostnaður þess að hafa vaxið
upp úr íslenska fjármagnsmark-
aðinum. Í öðru lagi hafa íslensk-
ir markaðir – þar með talinn
gjaldeyrismarkaðurinn – orðið
að athafnasvæði fyrir erlenda
fjárfesta. Þetta er í sjálfu sér
gleðileg þróun, en ekki áhættu-
laus. Fjármálamarkaðirnir hér
eru svo grunnir að tiltölulega
litlar breytingar í fjármagns-
flæði geta haft stór áhrif og
líkurnar á öfgahreyfingum með
tilheyrandi óstöðugleika hafa
vaxið töluvert. Til að tryggja
stöðugleika undir þessum
kringumstæðum þarf gríðar-
lega stóran gjaldeyrisvarasjóð
og líklega markaðsinngrip af
hálfu Seðlabankans í framtíð-
inni til þess að viðhalda stöðug-
leika. Þetta bendir sterklega til
þess að kostnaðurinn við sjálf-
stæða mynt muni fara vaxandi
á næstu árum.
AF HVERJU SJÁLFSTÆÐ MYNT?
Ástæðan fyrir því að viðhalda
sjálfstæðri mynt hlýtur að vera
tvíþætt. A) Að ábatinn við sjálf-
stæða peningamálastjórnun sé
stærri en velferðartapið sem
myntin veldur. B) Að sá kost-
ur að taka upp aðra mynt sé í
raun ekki til staðar nema með
töluvert miklum tilfæringum
sem snúast um allt aðra hluti
en efnahagsmál. Flest bendir
nú til þess að seinni liðurinn sé
hin raunverulega ástæða fyrir
því að Íslendingar eru nú með
sjálfstæða mynt. Krónan er að
valda töluverðum velferðar-
kostnaði með háu vaxtastigi og
óstöðugleika sem er aðeins að
litlu leyti réttlætanlegur með
þeim ábata sem sjálfstæð pen-
ingamálastjórnun skapar. Það
myndi aftur á móti gera lítið
gagn að taka upp evruna ein-
hliða og fá ekki aðild að þeim
stofnanaramma sem umlyk-
ur evrópska myntsvæðið. Sú
ráðstöfun ein og sér að fórna
Seðlabanka Íslands án þess
að fá Evrópska seðlabankann
sem lánveitanda til þrautavara
myndi einungis gera illt verra.
Upptaka evrunnar hlýtur
ávallt að koma samhliða aðild
að Evrópusambandinu, sem er
mjög stórt pólitískt mál sem
snýst um mun fleiri hluti en
peningamál.
Af hverju ekki evra?
Ásgeir Jónsson
Hagfræðingur
O R Ð Í B E L G
VR og fleiri stéttarfélög styrkja þátttöku félagsmanna sinna á námskeiðinu.
“...hvergi áður náð jafn hárri ávöxtun á
tímasparnað ...”
Fylkir Sævarsson, 39 ára Iðnfræðingur.
“Í þessu er fólginn mikill tímasparnaður.”
Ester Ýr Jónsdóttir, kennari
“Hreinn tímaþjófur að láta það fram hjá sér fara.”
Rut Skúladóttir, 20 ára nemi.
Meiri tími – Aukið forskot – Sterkari sérstaða
Hvað segja nemendur okkar um námskeiðið:
Frábært, markvisst, hnitmiðað, krefjandi, mikil aðstoð, árangursríkt, góð þjónusta.
3. vikna hraðnámskeið 13. júní
Akureyri 3. vikna hraðnámkeið 17. maí
Náðu árangri með okkur í sumar og skráðu þig á
sumarnámskeið Hraðlestrarskólans.
Gerum föst verðtilboð í fyrirtækjanámskeið
Betri leið til
að vinna á
tímaskorti