Tíminn - 17.07.1977, Blaðsíða 29

Sunnudagur 17. jiill 1977
29
og er þá annaðhvort troðinn
undir eða hreinlega drekkt. Sá
nýjungagjarnasti af hvltu
hvolpunum þremur hefur
tvisvar særzt, i annað skiptið,
þegar hann var of æstur að
komast i vatnsbólið og var ýtt
harkalega til hliðar.
McBride-hjónin hafa lagt
mikiö á sig til að vernda hvitu
hvolpana. Eitt sinn, þegar þeir
eldri voru litið annað en bein og
stónn vegna fæðuskorts, skutu
þau dýr handa þeim og gáfu
þeim kjötið ásamt vatni. Annað
vandamál eru veiðiþjófar, þó að
minna sé um þá i Timbavatni en
viðast annars staðar vegna legu
svæðisins. En fyrir kemur að
veiðiþjófar hafa reynt að lokka
tilsin ljónin með þvi að setja ný-
dauðar skepnur rétt við giröing-
una. Ljónin gætu einnig fariö
yfir i þjóögaröinn og þá væru
þauþegar i bráðri lifshættu, þar
sem ljónaveiðar i garöinum
hafa farið mjög vaxandi undan-
farið.
Hvitt ómögulegur
veiðilitur
Tiðir frelsisbardagar i Afriku
eru einnig mikið vandamál.
Nýjar rannsóknir sýna, að þar
sem starfsemi skæruliða eykst,
rýrnar villidýrastofninn til
muna.
Kruger-þjóðgarðurinn er rétt
við landamæri Mósambik, og ef
skæruliðar hefja mikla liðs-
flutninga inn i Suður-Afriku,
fara þeir sennilega um þessi
aðseturssvæði villidýranna.
ChrisMcBridebendireinnig á
að það séu ungu karldýrin, sem
oftast séu gerð brottræk úr
flokknum og þannig neydd til að
flakka um og bjargast upp á
eigin spýtur. Að visu hendir
slikt einnig kvendýrin, en i mun
minna mæli.
En þegar fram i sækir, er
það hinn hviti litur ljónanna,
sem er versti óvinur þeirra.
Vegna litarins verða þau aldrei
góð veiðidýr og myndu þess
vegna að likindum svelta i hel.
McBride útskýrir það þannig:
— Ljónið er að mestu rándýr,
sem veiðir á nóttunni. Það
gengur rólega til verks og
ræðst yfirleitt ekki á bráð, sem
er fjær þvi en 500 metra. Það
þýðir að ljónið þarf aö komast
nálægt bráðinni og þá er gott aö
láta myrkrið skýla ser. Jafnvel
ádaginn felur guli liturinn, sem
venjulega er á ljónum, þau vel i
umhverfinu. En hvitt ljón sker
sig greinilega úr, bæði að nóttu
og degi. A veiðum i Afriku er
enginn litur óhentugri en hvitur.
Hvort hvitu ljónin getiekki aö
minnsta kosti bjargað sér aö
næturlagi? — Ja, við höfum
fylgzt með þeim og i myrkrinu
lita þau nánast út eins og vofur.
Venjulega er ekki hægt að koma
auga á ljón I 5 metra fjarlægð,
en hvitt ljón sést greinilega i 50
metra fjarlægð!
Þetta gerir það að verkum, aö
hvitu ljónin geta tæpast veitt
nokkra villidýrategund.
McBride telur að eina leiðin til
að bjarga lifi hvítu ljónanna og
varðveita þau sem siðar kunna
að koma út af þeim, sé að flytja
þau á öruggt svæði,
— Þau eldri eru þegar orðin 18
mánaða, segir hann, — A næsta
hálfa árinu verðum við að búast
viö að hin ljónin reki þau burt Ur
flokknum og neyöi þau þar með
til að bjarga sér sjálf.
Fjölskylda með
ljónadellu
McBride segir, að þeta með
hvitu ljónin sé eins og hver
önnur „hundaheppni”. Um er
að ræða dulda eiginleika i
litningum gamla karlljónsins,
sem McBride var svo heppinn
að sjá para sig með móður f yrri
........... é \
Fjölskyldulif á hinu afskekkta og heilladni Timbavati-svæði, sem beitir eftir „ánni, sem aldrei þornar.
hvitu ljónshvolpanna. Einnig er
ástæða til að ætla að gamla
ljónið sé faðir þriðja hvolpsins,
sem í aðra móður. Báðar ljón-
ynjurnar hljóta að vera
afkvæmi gamla ljónsins lika, i
annan eða þriðja lið og þessar
tengdir munu hafa orðið til að
styrkja litningana með hinu
óvenjulega litarefni.
Af vanefnum og með aðstoð
nær aflóga jeppa og gamallar
myndavélar, hefur McBride
rannsakað hvitu ljónin og
skrifað dagbók um hætti þeirra
allt síðan þau fæddust.
I athugasemdunum, sem nú
eru komnar út i bókarformi,
skýrir hann frá þroska þeirra
hvers fyrir sig. Eitt þeirra er til
dæmins feimnara og ófram-
færnara og virðist veik-
byggðara. Annað er afskaplega
forvitið og nýjungagjarnt og
fullorðnu ljónin eru sifellt að
setja ofan i við það með
hrindingum og pústrum.
— Það er ákaflega lærdóms-
rikt að sjá hvitu ljónin leika sér,
segir McBride. — Maður getur
setið timunum saman og fylgzt
með þeim. Þau hoppa og
stökkva og glefsa hvert i annaö
eins og kettlingar. Eftirlætis-
leikur þeirra er hinn sami og
allra annarra ljónhvolpa — að
læðast um og ráðast siðan
skyndilega hvert á annað, alveg
eins og foreldrarnir gera, þegar
þeir veiða, og ekki ósvipað þvi
þegar mannanna börn eru i
kúreka- og indjánaleikjum.
Chris McBride brosir: —
Sumir segja, aö við séum komin
með ólæknandj ljónadellu og
séum orðin skrýtin af að búa úti
i skógi meö ljónunum. En satt
að segja, kýs ég heldur að eiga
heima I frumskógum Timba-
vatns en Jóhannesarborg. Ef
við teljum með allt sem við
höfum upplifað við að fylgjast
með hvitu ljónunum, held ég að
engum getiliðið betur en okkur.
Ljónarannsóknir með
fingurinn á gikknum
Chris McBride vissi að það
var mjög nauðsynlegt að hafa
stöðugar gætur á fyrstu hvltu
ljónunum, sem kunn eru I heim-
inum. Til þess lagði hann
sjálfan sig i mikla hættu og þar
með einnig dýrin, sem hann
annars vildi verja. Mitóð af
þessu starfi verður að vinna
gangandi, einkum þegar ljónin
hafa setzt að i umhverfi, sem
ekki er akfært. — Það er bezt að
hafa auga með þeim úr bilnum,
segir hann. — Einhvern veginn
hafa þau tekið það I sig að bilar
séu hættulausir og láta yfirleitt
sem þau sjái þtf ektó. Þau eru
svo bilvön, að við getum dcið
alveg að þeim án þess að þau
verði óróleg.
En um leið og maður stigur út
úr bilnum, eru þau á verði.
Venjulega hlaupa þau burtu, en
fyrir kemur að þau gera árás. I
þeirra augum er þetta hávaxna,
tvífætta dýr hættulegt. En
McBride hefur sjaldan reynt
nokkuð æsandi i samskiptum
sinum við ljóni, þegar hann
hefur verið fótgangandi.
— Ljónynja með hvolpa er
mjög hættuleg. Við minnstu
grunsamlega hreyfingu telur
hún afkvæmi sin I hættu. t
slikum tilfellum hefði ég þurft
að skjóta hana, en þá á maður
lika á hættu að missa hvolpana.
McBride hefur oftsinnis orðið
fyrir þvi, að móðir hvitu ljóns-
hvolpana tveggja hefur urrað að
honum og sperrt eyrun og
aðstoðarmanni hans, Jack
Mathebula, og haft vakandi
auga með felustað þeirra.
— I sllkum tilfellum er gott að
hafa skotvopn við höndina, en
maður biður þess alltaf i hljóöi
þurfa ekki að gripa tilþess. Ein
af ástæðunum til þess að ég er
alltaf með þungt skotvopn er sú,
að mér finnst ég nógu öruggur
til að þurfa ekki að beita þvi fyrr
en á siðustu stundu, þegar það
er alveg nauðsynlegt.
Jack hefur kennt mér þá
mikilvægustu lexíu, sem ég hef
nokkru sinni lært: Ljónynja i
árásarhug snýr sér i flestum til-
fellum við aftur, ef þú stendur
alveg kyrr. Ég hef reynt það og
það er rétt, en tekur aö vísu
afskaplega á taugarnar.
Auðvitað er sá möguleiki til,
að hún stanzi ekki og þá
neyðistu til að skjóta. Þar
kemur byssan til sögunnar. Þótt
ljónynjan standi beint fyrir
framan þig, er ekki bara um að
ræða að drepa hana, heldur
steindrepa hana I fyrsta
skotinu, segir McBride.
Hægt er að likja honum við
yngri útgáfu af Abraham
Lincoln, skeggjaður og alvar-
legur sem hann er, þegar hann
ræðir þessi vandamál. Ahættan
við starf hans er orðin aö vana
og möguleikarnir á aö týna lífi
eru fyrir hann álika miklir og
fyrir borgarbúa að verða undir
bll.
Varð af tilviljun
vitni
Honum finnst sjálfum að hann
hafi fengið erfiði sitt rikulega
launað ogsegist aldrei munu
gleyma þyi er hann horföi á
pörunina ljónanna, sem urðu
foreldrar fyrstu hvitu ljónanna.
Það var algjör tilviljun, aðhann
fékk að vera vitni að krafta-
vertónu allt frá upphafi. Hann
segir frá:
— Ég var fótgangandi þá og
fylgdi slóð. Þó aö ég hefði þegar
kynnztljónum allvel, var þetta i
fyrsta skiptiá ævinni, sem ég sá
þau para sig. f Austur-Afriku,
þar sem meira er um sléttu-
gróður og minna um tré, er
betra tækifæri til að sjá slikt, en
hérna eru svo margir leyndir
staöir, að sú sjón er afar sjald-
gæf.
Hann segist hafa skriðið eins
varlega og hann gat burt frá
ljónunum til að trufla þau ekki.
Siðan kom hann aftur i jepp-
anum ásamt konu sinni og litlu
dóttur. Þau óku afar varlega að
ljónunum og sátu siðan og
fylgdust með þeim i fimm
klukkustundir.
011 fjölskyldan er álika hrifin
af þessu starfi og Chris og liður
vel I frumskóginum. McBride
viðurkennir, að það sé konu
hans að þakka að miklu leyti að
hann hefur getað haldið sig svo
vel að efninu þarna úti.
Meðan hann dvaldi við nám I
Kaliforniu, hjálpaði hún honum
fjárhagslega til að ljúka þvi, og
þegar komið var aftur til
Timbavati, vann hún úti hluta
úr deginum til að fjármagna
rannsóknarstarfið.
Tabitha litla, sem er fimm
ára, hefur alizt upp viö störf for-
eldra sinna I frumskóginum, og
Robert litli, tveggja mánaða,
hefur tekið þátt i rannsóknar-
ferðalögum hálfa ævina. Fá
ungbörn hafa sofnað við ljóns-
öskur, en Robert er alvanur þvi,
þar sem hann kúrir aftur i jepp-
Frh. á bls. 39
Ljónamanna með hvltu hvolpana slna tvo, sem eru illa I stakk búnir frá náttúrunnar hendi til að bjarga sér. Þeir bókstaflega lýsa I myrkri
og eiga þvl erfitt með veiðar.
rinn er kominn. Ef til vill er hann leifar
kemur nú fram í dg dagsljósið í Afríku
jónunum í Timbavati síðan þau fæddust