Tíminn - 13.09.1977, Blaðsíða 11

Þriöjudagur 13. september 1977.
11
ÍlliWMW
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfuiltrúi: Jón Sigur&sson. Auglýsingastjóri: Stein-
grímur Gfslason. Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmda-
stjórn og auglýsingar Siöumúla 15. Simi 86300. Verö I
lausasölu kr. 80.00. Áskriftargjald kr. 1.500 á mánuöi.
Blaöaprent h.f.
Nýr vísitölu-
grundvöllur
Margt er nú að vonum rætt um efnahagsvandann,
sem fengizt er við um þessar mundir, og m.a. birtist
i rekstrarerfiðleikum frystihúsanna og launavið-
ræðunum milli rikisins og opinberra starfsmanna.
Slikir erfiðleikar eru þó engan veginn islenzkt fyrir-
brigði um þessar mundir. í nær öllum löndum hins
vestræna heims, sem býr við svonefnt frjálst
markaðskerfi, er glimt við hliðstæðan vanda. Þar
verða rikisstjórnirnar að gera nýjar og nýjar efna-
hagsráðstafanir, sem aldrei reynast varanlegar,
heldur leysa vandann aðeins til bráðabirgða. Þann-
ig gerðu Danir sérstakar efnahagsráðstafanir i
ágústmánuði i fyrra, sem dugðu ekki lengur en
framyfir áramótin, en þá varð að efna til þingkosn-
inga, þvi að samkomulag náðist þá ekki um nýjar
ráðstafanir, sem þóttu nauðsynlegar. Eftir kosn-
ingarnar náðist svo samkomulag, sem entist ekki
nema fram á sumarið. Fyrir nokkrum dögum var
danska þingið að samþykkja nýjar efnahagsráð-
stafanir, sem eiga að nafni til að gilda til þriggja
ára, en flestum kemur þó saman um, að ekki muni
duga nema fram á næsta vetur. 1 Sviþjóð er búið að
tvifella gengi krónunnar á þessu ári, og þykir þó
fjarri þvi, að efnahagsvandi Svia sé leystur. í
Noregi hefur vandinn verið leystur að undanförnu
með miklum halla á rikisrekstrinum og sivaxandi
viðskiptahalla i trú á að væntanlegur oliugróði geri
kleift að greiða skuldirnar.
Þannig er ástatt hjá hinum norrænu frændþjóðum
okkar, en viðast i vestrænum löndum er ástandið þó
verra. Margir kenna hinu frjálsa markaðskerfi um
þetta, en ekki myndi þó taka betra við, ef horfið yrði
að hinu sósialiska hagkerfi i Austur-Evrópu. Þar
eru lifskjörin á flestan hátt verri, að ógleymdu
ófrelsinu.
Ef litið er á stöðu islenzka þjóðarbúsins um þess-
ar mundir, er hún engan veginn slæm. Framleiðsl-
an hefur farið vaxandi og útflutningsverð fremur
hækkandi. Þjóðin hefur sjaldan haft meiri tekjur til
ráðstöfunar. Það, sem mest er að, er skortur á
heildarsamkomulagi um skiptingu þjóðarteknanna
milli stétta og atvinnugreina. Það er hægara sagt en
gert að ná sliku samkomulagi, þótt aðeins sé i
höfuðdráttum, en meðan það næst ekki, og stéttirn-
ar og atvinnuvegimir glima um tekjuskiptinguna,
mun svipaður efnahagsvandi og nú er fengizt við,
alltaf vera fyrir hendi.
Það, sem bezt gæti leyst vandann, væri sam-
komulag i grundvallaratriðum um tekjuskipting-
una og nýr visitölugrundvöllur kaupgjalds og verð-
lags, sem miðaðist við þjóðartekjur hverju sinni.
Menn eiga að fá kjörin bætt, þegar vel gengur, en
verða lika að taka á sig meiri byrðar, þegar illa ár-
ar. Af hálfu Framsóknarflokksins hefur oft verið
bent á þetta, en það ekki fengið nægan hljómgrunn.
Meðan svo er, mun efnahagsvandinn stöðugt fylgja
okkur og vera varanlegt viðfangsefni.
Enn spáir Jónas
Enn heldur Jónas Kristjánsson snillingur áfram
spádómum sinum, enda ekki óeðlilegt þótt hann
færðist i aukana eftir að Þjóðviljinn gerði þá að eins
konar átrúnaði sinum. Siðasti spádómur Jónasar
birtist i niðurlagi forustugreinar um Evrópu-
kommúnismann, sem birtist i Dagblaðinu 6. þ.m.
Hann hljóðaði á þessa leið:
„Kannske við eigum eftir að sjá Ragnar Arnalds
og Lúðvik Jósefsson vitna á fundum Natovina um
ágæti Atlantshafsbandalagsins. Það væri sannar-
lega timanna tákn.”
Hvað segir Þjóðviljinn um þennan spádóm Jónas-
ar? Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Kyprianou tekur
við af Makaríosi
Fráfall Makaríosar eykur vandann á Kýpur
NO um mánaðamótin tóknýr
maður formlega við forseta-
embættinu á Kýpur og mun
gegnaþvi þann tima,sem eftir
er af kjörtimabili Makariosar
erkibiskups, sem lézt snögg-
lega i sumar. Hinn nýi forseti
er Spyros Achilles Kyprianou,
sem var forseti þingsins og tók
samkvæmt þvi viö forsetaem-
bættinu til bráðabirgöa, þegar
Makarios lézt. Þá kom til
mála að efna til kosninga á
forseta til næstu fimm ára, en
niðurstaða flokkanna varð sú,
að betraværiað þessu sinni að
kjósa forseta sem gegndi em-
bættinu út kjörtimabil
Makariosar, en kjósa þá for-
seta tilfimm ára. Kjörtimabili
Makariosar átti að ljúka i
febrúar 1978 og mun hinn nýi
forseti gegna embættinu
þangað til. 1 febrúar fara svo
fram kosningar á forseta
næsta kjörtimabil.
Hinn nýi forseti varð sjálf-
kjörinn. Enginn bauö sig fram
gegn honum. Hann hafði
stuðning bandalags vinstri
flokka sem vann mikinn sigur
i þingkosningunum 1976.
Bandalag þetta var myndað til
stuðnings við Makarios og
stefnu hans. Kommúnista-
flokkurinn var stærstiflokkur-
inn i bandalaginu, en hanri er
stærsti flokkurinn meðal Kýp-
ur-Grikkja, og studdi jafnan
Makarios. Aðalkeppinautur
vinstra bandalagsins i
kosningunum 1976, var hægri
sinnaður miðflokkur undir
forustu Glafkosar Cleridesar,
sem áður hafði verið nánasti
samstarfsmaður Makariosar
og var forseti þingsins, þegar
griska herforingjastjórnin
steypti Makariosi af stóli
sumariö 1974 og gegndi
Clerides þvi forsetaembættinu
i fjarveru Makariosar. Siðar
reis ósætti milli þeirra, eins og
greint verður frá hér á eftir.
Clerides vildi helzt nú, að for-
seti yrði kjörinn til fimm ára,
og mun griska stjórnin einnig
hafa hallazt að þvi. Vinstra
bandalagið var þvi hins vegar
andvigt. Clerides vildi þá ekki
efna til deilna um þetta og
sætti sig við það aö Kyprianou
yröi sjálfkjörinn til að gegna
forsetaembættinu þangað til
reglulegt forsetakjör fer fram
i febrúar 1978.
HINN nýi forseti Kýpur,
Spyros Achilles Kyprianou, er
ekki nema 44 ára að aldri.
Faöir hans var lögfræðingur
og kaupmaöur. Framkoma
Kyprianou er talin bera merki
þess, aö hann menntaðist i
Kvprianou
Bretlandi, en þar iauk hann
lögfræðiprófi 1954 og hóf siðan
málflutningsstörf á Kýpur.
Hann gerðist þá þegar öflugur
fylgismaður Makariosar.
Hann var ekki nema 27 ára
gamall, þegar Makarios
skipaöi hann utanrikisráð-
herra fáum dögum eftir að
Kýpur hlaut sjálfstæöi 1960.
Kyprianou gegndi þvi stani
samfleytt i 12 ár eða til 1972,
en þá dró hann sig i hlé vegna
pólitisks ósamkomulags.
Hann hafði litil pólitisk af-
skipti næstu fjögur árin, en á
siðastl. ári kvaddi Makarios
hann aftur til starfa, þegar
slitnaö hafði milli hans og
Cleridesar. Makarios fól
Kyprianou að skipuleggja
vinstra bandalagið fyrir
kosningarnar i fyrra. Það
vann mikinn sigur, eins og
áður segir og var Kyprianou
þá kosinn þingforseti f stað
Cleridesar. Reynsla sú, sem
Kyprianou hefur öðlazt sem
utanrikisráðherra stuðlaði
verulega á þvi að samkomu-
lag náðist um hann nú sem
forseta. Hann skortir hins
vegar persónuleika Makarios-
ar. Kyprianou er frekar litill
vexti, brosir oft feimnislega
og er hlédrægur i fasi. Hann
þykir vel greindur og einbeitt-
ur, þegar þvi er að skipta.
Starf það, sem Kyprianou
hefur tekizt á hendur, er
sennilega ekki heiglum hent.
Þegar griska herforingja-
stjórnin steypti Makariosi úr
stóli 1974, gripu Tyrkir tæki-
færið til að hernema Kýpur og
hafa þar nú 20 þúsund manna
her. Tyrkir ráða nú yfir rúm-
um þriðjungi eyjarinnar, enda
þótt Kýpur-Tyrkir séu ekki
nema fimmtungur eyjar-
skeggja. Þessum hluta Kýpur
ætla þeir bersýnilega að halda
og hafa raunar þegar stofnað
þar eins konar riki Kýpur-
Tyrkja. I samræmi við það
neita þeir nú að viðurkenna
Kyprianou sem forseta allrar
Kýpur. Bæði leiðtogar Kýpur-
Tyrkja og Kýpur-Grikkja,
sem eru um 80% af um 650
þús. ibúum Kýpur, hafa léð
máls á þvi, að tvö riki verði á
Kýpur undir einni sambands-
stjórn, en fullur ágreiningur
er um, hvernig eynni skuli
skipt milli þjóðabrotanna og
hversu viðtækt vald sam-
bandsstjórnarinnar skuli
vera.
ÓLÍKLEGT þykir á þessu
stigi, að Kyprianou verði aftur
sjálfkjörinn i febrúar, en sitt-
hvaögetur þó gerzt á þessum
tima, sem getur knúið Kýpur-
Grikkitilaðsameinast um eitt
framboð. Liklegasti keppi-
nautur hans þykir Clerides.
Eins og áður segir, tók Cleri-
des við forsetaembættinu
sumarið 1974, þegar Makarios
varð að flýja land, þar sem
hann var þá forseti þingsins.
Meöan Clerides var forseti hóf
hann samningaumleitanir við
leiðtoga Kýpur-Tyrkja, Rauf
Denktash. Clerides lét af for-
setaembættinu, þegar
Makarios kom heim úr útlegð-
inni, en Makarios fól honum
að vera áfram stjórnandi i
viðræðunum við Denktash.
Samvinna þeirra Makariosar
og Cleridesar rofnaði þegar
Makarios taldi Clerides vilja
ganga of langt til samkomu-
lagsvið Tyrki. Makariosfól þá
öörum manni, Tasos Papado-
poulus, að stjórna viöræöun-
um viö Denktash. Jafnframt
efndi hann til nýrra þing-
kosningaá siðastl.áriog hefur
áður veriö sagt frá úrslitum
þeirra.
Vafasamt er, aö bæti fyrir
Clerides, að hann er sagöur sá
leiðtogi Kýpur-Grikkja, sem
Tyrkir virða mest. Hitt getur
orðiö honum meiri styrkur, að
griska stjórnin mun einnig
meta hann mest af leiðtogum
Kýpur-Grikkja. Næst þeim
Kyprianou og Clerides hefur
Tasos Papadopoulus veriö
nefndursem forsetaefni. Náist
ekkert samkomulag milli
flokkanna um frambjóðanda
getur Ezekias Papaioannou,
leiðtogi kommúnista, orðiö
hlutskarpastur i forseta-
kosningunum, þar sem hann
styðst við stærsta flokkinn en
vafasamt þykir, aö hann sæk-
ist eftir þvi, eins og nú er
ástatt á Kýpur. Þ.Þ.
Yfirráöasvæöi Tyrkja á Kýpur er merkt meö strikum