Fréttablaðið - 28.06.2006, Qupperneq 18

28. júní 2006 MIÐVIKUDAGUR18
fréttir og fróðleikur
Svona erum við
> Bjórsala á Íslandi, 1.000 lítrar
SCO-sambandið, bandalag
Asíuríkja, hélt á dögunum
fund í Shanghæ og virðist
nú stefna í að þessi ríki snúi
bökum saman í valdablokk
sem jafnist á við Evrópu-
sambandið og Bandaríkin.
SCO er þyrnir í augum
Bandaríkjanna, sem hafa
mikilla hagsmuna að gæta
í Asíu og óttast minnkandi
ítök sín á svæðinu. Segja
má að Kína, Rússland og
Íran sé ólíkindalegur vina-
hópur, en sterkur ef honum
tekst að standa saman.
SCO-sambandið, Shanghai Coop-
eration Organization, var stofnað
árið 2001 og aðildarríki eru nú
Kína, Rússland, Kasakstan, Kirg-
isistan, Tadjíkistan og Úsbekistan.
Áheyrnarfulltrúar sambandsins,
Indland, Pakistan, Mongólía og
Íran, sækjast eftir aðild og virðist
stefna í samheldið bandalag Asíu-
þjóðanna, sem sé fært um að verka
sem mótvægi við styrk Evrópu-
sambandsins og Bandaríkjanna.
Vilja mótvægi við Bandaríkin
Á fundi sambandsins á dögunum
kristallaðist sýn helstu ráðamanna
aðildaríkjanna á framtíð samband-
ins og mikilvægar ákvarðanir
voru teknar á sviðum hermála.
Helstu stjörnur fundarins voru þó
Mahmoud Ahmadinejad, forseti
Írans, og Vladimir Pútín, forseti
Rússlands.
Ahmadinejad hvatti Asíuþjóð-
irnar til samstöðu gegn því sem
hann kallaði „ógnir ráðandi afla og
ofbeldisfull afskipti þeirra í
heimsmálum“. Boðskapur hans
var sá að ítök Bandaríkjanna í
Austurlöndum yrðu ekki liðin til
lengdar og SCO ætti að sameinast
gegn þeim með skýrari hætti en
áður. Islam Karimov, forseti
Úsbekistans, tók í sama streng, en
grunnt hefur verið á því góða í
samskiptum hans við Bandaríkja-
stjórn til þessa.
Pútín Rússlandsforseti hefur
undanfarið verið harðorður í garð
Bandaríkjanna. Á fundinum sagði
hann Bandaríkin koma fram með
offorsi og gagnrýndi afstöðu þeirra
í viðræðum um inngöngu Rússa í
Alþjóðaviðskiptastofnunina. „Þeim
líkar ekki að ríki eins og Kína og
Rússland hafi samstarf um að leysa
sameiginleg vandamál, að Indland
og Pakistan séu með og Íran hafi
áhuga á þátttöku,“ sagði forsetinn.
„Þeir eru hræddir um að geta ekki
haft áhrif á okkur.“
Putin hefur einnig deilt á Banda-
ríkin fyrir að hafa stutt „Appel-
sínugulu byltinguna“ í Úkraínu
með hinn vestrænt þenkjandi
Júsjenkó í fararbroddi, fram yfir
hinn Rússlandsholla Viktor Janúk-
óvits. „Þeir hafa þröngvað þessu
fólki út í mikla óvissu, það er mjög
hættulegt. Þeir hafa þröngvað
Úkraínu út í deilur milli ólíkra
svæða, austurhlutans og vestur-
hlutans.“
Blómstrandi viðskipti
Íran og Rússland hafa lengi sóst
eftir að eiga vinveitt samskipti,
bæði pólitískt og efnahagslega.
Deilum um hvernig skipta á
Kaspíahafi milli þeirra og þriggja
annarra aðliggjandi landa mun
ljúka á næstunni, að sögn Írana,
en þessar þjóðir stunda mikil við-
skipti sín í milli og til dæmis má
nefna að nær allur flugvélafloti
Írans er framleiddur í Rússlandi.
Sama gildir um samskipti Írans og
Kína, en viðskipti ríkjanna hafa
margfaldast á undanförnum árum,
enda Kína stór kaupandi að orku
og hráefnum frá Íran. Kínverjar
hafa einnig staðið með Íran á
alþjóðavettvangi og stutt kjarn-
orkuáætlun þeirra. Orkuútflutn-
ingur til Kína er veigamikill þátt-
ur í efnahagslífi Rússlands og
vopnasala milli ríkjanna þriggja
er umtalsverð.
Íran ekki einangrað
Fyrir vikið hlýtur Íran dyggilegan
stuðning frá SCO-ríkjunum og
getur sýnt fram á það á alþjóða-
vettvangi að ríkið er ekki „ein-
angrað hryðjuverkaríki“ eins og
forsvarsmenn Bandaríkjastjórnar
hafa kallað það. Simon Peres,
varaforseti Ísraels, hefur einnig
spáð því að Íran muni einangrast,
ef ekki verður hætt við kjarnorku-
áætlunina. Þeim fyrirtækjum sem
stunda viðskipti við Íran hefur
verið hótað viðskiptaþvingunum,
en þrátt fyrir að kínversk fyrir-
tæki hafi brotið gegn því hefur
hótununum ekki verið fylgt eftir.
Þessu má taka sem vísbendingu
um þá ógn sem Vesturlöndum
kann að stafa af efnahagsundrinu
í Austurlöndum fjær.
Að líkindum mun draga til tíð-
inda í kjarnorkuviðræðum Írana
og Vesturlanda á næstu vikum.
Spennandi verður svo að sjá hvað
fer fram á fundi G-8 ríkjanna, átta
stærstu iðnríkja heims, í næsta
mánuði, þar sem Rússland fer með
gestgjafahlutverkið. Það er einnig
spurning hvor taugin reynist sterk-
ari hjá Pútín Rússlandsforseta, sú
sem liggur til vesturs, eða sú sem
liggur til austurs.
steindor@frettabladid.is
Bandalag Asíuríkja ógnar
ítökum Bandaríkjanna
LEIÐTOGAR ASÍURÍKJANNA Stórveldin í vestri óttast nú að leiðtogar SCO stefni að enn frekara samstarfi á sviði her- og efnahagsmála.
Meðal þeirra sem sjá má á myndinni eru Vladimir Pútín Rússlandsforseti (sjötti frá vinstri), Hu Jintao, forseti Kína (áttundi frá vinstri),
Mahmoud Ahmadinejad Íransforseti (fimmti frá hægri) og Hamid Karzai, forseti Afganistan, sem var hátíðargestur á fundinum (þriðji frá
hægri). FRÉTTABLAÐIÐ/AP
MAHMOUD AHMADINEJAD ÍRANSFORSETI
Íran bankar á dyrnar hjá SCO og allt virðist
stefna í að klerkaríkið umdeilda verði
fullgildur meðlimur sambandsins.
FRÉTTABLAÐIÐ/AP
Fimm hundruð kílóa heita potti var
rænt frá sumarbústað í Grímsnes-
inu um helgina. Talið er að vörubíl
með krana hafi þurfti til að ræna
pottinum. Ólafur Helgi Kjartansson,
sýslumaður í Árborg, segir ljóst að
viðkomandi hljóti að hafa verið ansi
þurfandi fyrir bað.
Er mikið um að rænt sé frá sumar-
bústöðum?
Það er alltaf eitthvað um að brotist
sé í sumarbústaði og þá sérstaklega
yfir vetrartímann. Innbrotin koma
svo venjulega í ljós í maí. Minna er
um innbrot á mildum vetrum þegar
fólk er mikið í bústöðunum. Venju-
lega hefur verið minna um þetta á
sumrin og þetta tilvik með pottinn er
frekar sérstakt.
Er yfirleitt um innbrot að ræða eða
eru hlutir í umhverfi bústaðsins
teknir?
Það er meira um að verið sé að
brjótast inn og taka verðmæti úr
bústöðunum. Og þá helst alls kyns
rafmagnstæki, sjónvörp og hljóm-
flutninstæki sem hugsanlega er hægt
að koma í verð.
Hvernig geta sumarbústaðaeig-
endur reynt að fyrirbyggja þetta?
Þeir geta það með því að skilja
ekki eftir verðmæti í bústöðum.
Einnig er gott að koma upp einhverri
nágrannagæslu og fá einhvern til að
líta eftir bústaðnum.
Það eru vel yfir 5.000 bústaðir
í Árnessýslu og það gildir sama
lögmál um þá og hús í þéttbýli. Það
þarf að fylgjast með þeim allt árið.
SPURT OG SVARAÐ
INNBROT Í SUMARBÚSTAÐI
Þarf að fylgjast með
allt árið
Á ráðherrafundi EFTA á Höfn í Hornafirði nú í
byrjun vikunnar undirrituðu ráðherrar frá Íslandi,
Noregi, Sviss og Liechtenstein fríverslunarsamn-
ing EFTA við tollabandalag Suður-Afríkuríkja, en
til stendur að allir samningsaðilar verði búnir að
undirrita hann í næsta mánuði. Samningurinn
er nýjasta viðbótin við kerfi fríverslunarsamninga
sem EFTA hefur á undanförnum árum smátt
og smátt verið að byggja upp við ríki sem ekki
eiga aðild að innri markaði Evrópu. Spegla þeir
samningar að mestu hliðstæða samninga sem
ESB hefur gert við viðkomandi „þriðju ríki“.
Hvað er fríverslunarsamningur?
Fríverslunarsamningur veitir íslenskum útflytj-
endum tollfrjálsan aðgang að mörkuðum í
viðkomandi landi, og sömuleiðis útflytjendum
frá samningslandinu tollfrelsi í viðskiptum við
Ísland. Fríverslunarsamningar EFTA við lönd utan
Evrópusambandsins líkjast þeim samningum
sem í gildi eru milli EFTA-ríkjanna sjálfra. Þeir ná
semsé til fríverslunar með iðnaðarvörur, unnar
búvörur, fisk og sjávarafurðir. Í tengslum við
þessa samninga eru sérstakir tvíhliða samningar
gerðir milli EFTA-ríkja og hvers samstarfslands
fyrir sig um verslun með óunnar búvörur. Ein-
kenni á þessum fríverslunarsamningum EFTA er
að þeir ná til viðskipta með sjávarafurðir, gagn-
stætt því sem gildir t.d. í samningum Íslands við
Evrópusambandið þar sem einungis er kveðið á
um tollaívilnanir þannig að ýmsar sjávarafurðir
bera misháa tolla við útflutning til ESB-landa.
Við hvaða lönd hefur EFTA fríverslunarsamn-
ing?
Nú eru í gildi fríverslunarsamningar á vegum
EFTA við eftirfarandi lönd: Búlgaríu, Rúmeníu,
Króatíu, Makedóníu, Tyrkland, Ísrael, Jórdaníu,
palestínsku sjálfsstjórnarsvæðin, Marokkó,
Mexíkó, Singapúr og Chile. Ennfremur er beðið
fullgildingar fríverslunarsamninga við Túnis, Líb-
anon og Suður-Kóreu. Áðurnefndur samningur
við tollabandalag Suður-Afríkuríkja, sem nær
til Suður-Afríku, Botsvana, Lesótó, Namibíu og
Svasílands, bíður einnig fullgildingar.
EFTA á nú í samningaviðræðum um fríversl-
un við Egyptaland, Kanada, Taíland og Flóaráðið,
samtök arabaríkja við Persaflóa (Sádi-Arabíu,
Barein, Kúveit, Óman, Katar og Sameinuðu
arabísku furstadæmanna). Slíkar viðræður eru
einnig í undirbúningi við Albaníu, Serbíu, Svart-
fjallaland, Alsír, Úkraínu, Indónesíu, fríverslunar-
samtök ríkja í Rómönsku Ameríku, MERCOSUR
(Argentínu, Brasilíu, Paragvæ og Úrúgvæ), auk
Kólumbíu og Perú. Ennfremur hefur verið leitað
eftir því að hefja slíkar undirbúningsviðræður við
Kína og Japan. - aa
FBL-GREINING: FRÍVERSLUNARSAMNINGAR EFTA
Kerfi fríverslunar við lönd utan ESB
550 5000
AUGLÝSINGASÍMI
1993
9.
82
6
13
.6
85
17
.0
44
5.
86
4
1997 2001 2005
Heimild: Hagstofa Íslands