Tíminn - 07.05.1978, Blaðsíða 20

20
Sunnudagur 7. mai 1978.
8. MAÍ - ALÞJÓÐADAGUR RAUÐA KROSSINS
150 ÁR FRÁ FÆÐ-
INGU HENRY DUNANT
— mannsins, sem eftir ein bióðugustu styrjaidarátök
19. aidarinnar við So/ferino stofnaði
áhrifamikii samtök á sviði mannúðarmá/a i heiminum
Henry Dunant fæddist 8. mai
18281 Genf, og ólst uppá efnuðu
heimili. Faðir hans Jean-Jacues
Dunant var bankastjóri og móö-
ir hans, Antoinette Colladon var
mjög trúuð kona.
Þegar Henry var sjö ára fór
hann i heimsókn til Toulon, og
átti sú heimsókn eftir að hafa
mikil áhrif á lifsferil hans. Þar
sá hann hóp fanga i hlekkjum
vinna viö útskipun við járn-
harða gæzlu varömanna. Hann
sór þess eið að hann myndi lifa
nógu lengi, til þess aö frelsa
þessa fanga.
í skóla gekk honum ekki vel að
læra latinu, en var hinsvegar
efstur i kristinfræði. Átján ára
varð hann meðlimur samtaka
til hjálpar hinum fátæku, og
notaði hann allan sinn fritima til
aö heimsækja sjúka og fátæka.
Þegar vinir hans og félagar fóru
i ferðalög eða stunduðu iþróttir
á sunnudögum og fridögum, þá
heimsótti Henry fangelsi bæjar-
ins, þar sem hann las upphátt
fyrir fangana úr feröasögum og
visindaritum.
Eftir fjallaferð eina, fékk
hann þá hugmynd að nokkrir
vinir ættu að hittast reglulega
heima hjá honum i þvi skyni að
lesa bibliuna, hjálpa hvor öðr-
um I baráttunni fyrir hinu
góða og útbreiða orö guðs meðal
hinna ungu. Framtiðin lægi i
kirkju hinna ungu! Þessir
fimmtudagsfundir urðu upphaf-
ið að alheimssamtökunum
Kristilegt félag ungra manna
(KFUM).
Ariö 1853 hóf Dunant störf hjá
banka i Genf. Hiö nýstofnaða
„Compagnie Genevoise des
Colonies de Sétif” fól honum
verkefni i Alsir. Dunant fékk
strax hugmyndir um að rækta
og iðnvæða landið. 1 honum
vöknuðu hugmyndir fjárafla-
mannsins og „fjárhættuspilar-
ans”. 1 héraöinu Constantine
fékk hann rétt á landi og vatni.
Hér reisti hann kornmyllur. En
hann þarfnaðist meira lands
fyrir iðnaðar- og verzlunarmið-
stöðina er hann hugðist reisa.
An árangurs sendi hann um-
sóknir til yfirvaldanna. Arið
1858 stofnsetti hann kornmyll-
urnar i Mons Djemila með 500
þúsund franka hlutafé sem fljót-
lega var aukið i eina milljón
franka.
Ferðin sem olli straum-
hvörfum
1 april sótti Dunant um
franskan rikisborgararétt, en
var synjað. Þá tók hann þá
ákvörðun að heimsækja Napo-
leon III, keisara Frakklands og
leggja fyrir hann áætlanir sinar
um ræktun Alsir. Keisarinn
dvaldi þá i Lombardy og ætlaði
að hjálpa Itölum að reka
Austurrikismenn á brott frá
ltaliu.
Hann kom til smábæjarins
Castiglione 25. júni 1859, en dag-
inn áöur hafði verið háð þar ein
blóðugasta orrusta aldarinnar á
slétunum við Solferino. 40.000
manns lágu i valnum og biðu
dauða sins i steikjandi sólarhit-
anum.
Dunant sagði siðar svo frá, að
hann hefði með hjálp kvenna og
drengja frá bænum hafið
hjálparstarf meðal hinna særðu,
án tillits til hvort þeir væru vinir
eða fjéndur. Tutti fratelli! Við
erum allir bræður!
Næstu átta daga vann Dunant
að þvi að fá hjálp i nágranna-
bæjum við vigvöllinn. Hann
fékk lækna og hjúkrunarkonur
til hjálpar hinum særðu án tillits
til þjóðernis, og visaöi til kær-
leikans til náungans sem lengi
haföi skort á. Frá Solferino,
Castiglione, Brecica og Milano
skrifaði hann vinum sinum og
baö þá um hjálp.
Við komuna til Genfar lýsti
hann þeirri hræðilegu sjón er
hann heföi upplifað, og allir
áheyrendur hans hvöttu hann
til að skrifa bók sem hrista
myndi upp i hinum siðvædda
heimi.
Rekinn áfram af heilagri köll-
un settist Dunant niður og reit
„Endurminningar frá Solfer-
ino” og fékk hana prentaða fyrir
eigin reikning i nóvember 1862.
Bókin var ákall til heimsins
um að sýna fornarlömbum
styrjalda miskunn, bón til þjóð-
anna um að á friöartimum yrði
komið upp föstum félagsamtök-
um meðal manna og kvenna til
hjálpar særðum á vigvelli.
Dunant stingur upp á, að
komið verði á alþjóðlegum og
óuppsegjanlegum sáttmála,
sem verði grunnur að hjálpar-
samtökum fyrir særða i hinum
ýmsu löndum Evrópu, — fyrstu
drögin að siðari Genfarsáttmál-
um.
Veturinn 1862-1863 sendi Dun-
ant vinum sinum bókina, þar á
meðal Florence Nightingale,
sem hann dáði mjög, svo og til
allra fursta og þjóðarleiðtoga i
Evrópu.
Bókin vakti mikla athygli, og
skapaði það sterkar skoðanir að
hún hreif jafnvel aumustu rikis-
stjórnir til dáða.
Grunnurinn lagöur
Eftir að hafa lesið bókina
„Minningar frá Solferino”
ákváðu Samtökin til al-
menningsheilla i Genf að verða
til þess að ýta hugmyndum
Dunants á flot.
9. febrúar 1863 settu þeir á
laggirnar nefnd fimm manna:
Eins lögfræöings (Gustave
Moynier), tveggja lækna (Louis
Appia og Theodore Maunoir) og
með hershöfðingjann Dufour
(fyrirmann svissneska hersins)
i forsæti og Henry Dunant sem
ritara. Nefndin tók sér nafnið
„Alþjóðlega nefndin til hjálpar
hinum særðu” Það var ákveðið
að beita sér fyrir stofnun
hjálparnefnda um alla Evrópu
og skipuleggja hjálparsveitir
sjálfboðinna sjúkraliða. Dunant
lagði einnig jafnframt áherzlu á
að fá undirskrifaðan samning
milli rikisstjórnanna sjálfra.
Dagana 26. til 29. október 1863
hittust sendinefndir frá 14 þjóð-
um i Genf. Fundurinn
samþykkti að ýta á eftir stofnun
hjálparsamtaka i öllum þjóð-
löndum, og ennfremur að ekki
einugnis þeir, sem hjálpuöu hin-
um særðu,heldur einnig hinir
særðu sjálfir, skyldu teljast
hlutlausir.
Að tillögu Appia læknis ákvað
fundurinh að viðurkenna ákveð-
ið og greinilegt merki fyrir hið
sjálfboðna hjálparlið: hvi'tt arm
band með rauðum krossi, sem
fljótlega varð einkenni allrar
hjúkrunar- og sjúkraflutninga-
þjónustu.
Samtök til hjálpar hinum
særðu var staðreynd. Rauði
krossinn sá dagsins ljós.
Fyrsti Genfarsáttmalinn
Arið eftir, 1864, kallaði Sviss-
neska sambandsrikið til fundar
i Genf. Þangað komu fulltrúar
frá 16 rikjum, og þar af 12 með
fullt umboð sinna rikisstjórna.
Eftir margra daga umræður
samþykkti fundurinn drög i tiu
liðum um hjálp til handa særðum
i striði á landi. Þetta var fyrsti
Genfarsáttmálinn. Grundvöllur
Rauða krossins. Dunant hafði
náð þvi sem- hann ætlaði sér.
Vegna þess hve hann var upp-
tekinn af aö stofna Rauða kross-
inn hafði Dunant látið fyrirtæki
sin i Alslr afskiptalaus. Hann
hafði byggt traust sitt á félaga
sinum, sem ekki reyndist
traustsins verður. Þegar einka-
bankinn Crédit Genevois fór á
hausinn, dró hann Dunant meö
sér i fallinu.
Lögmaðurinn Gustave Moyni-
er, er nú var forseti alþjóða-
nefndar Rauða krossins, heimt-
aði að Dunant drægi sig i hlé frá
nefndinni.
Dunant átti einskis annars úr-
kosta og 25. ágúst 1867 — f jórum
árum eftir að hann hafði skapað
„mesta verk aldarinnar” reit
hann til Moynier frá Paris og
sagði af sér. Dunant snéri aldrei
aftur til Genf.
Frá þessum tima þróaðist
Rauði krossinn án stofnanda
sins, þótt hann hætti aldrei að
tala máli hans.
Undir forsæti Gustave Moyn-
ier beitti alþjóðanefndin sér
fyrir samþykkt 55 landa á nýj-
um Genfarsáttmála þann 22.
ágúst 1864, sem sfðar var aukinn
með sáttmálanum um sjóhern-
að 1899.
Dunant var sem óþreytandi.
A árunum sem i hönd fóru ferð-
aðist hann mikið og hélt fyrir-
lestra um nýjar hugmyndir er
gagntóku hann, til dæmis um aö
Genfarsáttmálinn ætti að út-
vikkast á þann hátt,að hann
næði einnig til striðsfanga
(nokkuð sem ekki varð aö veru-
leika fyrr en 1929), að Gyðingar
ættu að snúa aftur til Palestinu,
um alheimsbókasafn, er ætti að
beita sér fyrir útgáfu á „meist-
araverkum mannsandans”.
Dunant flakkaði um Evrópu.
Hann liföi aö ldkum eins og um-
renningur, svaf á járnbrautar-
stöövum og skemmtigörðum.
Hann svalt og þjáðist af kulda.
Arið 1887 biður gamall maöur
með hvitt skegg um hæli á litlu
sjúkrahúsi I smábænum Heiden
i Sviss. Þegar Dunant fyllir út
inntökubeiðnina verða menn
forviða yfir aldrinum: 59 ára og
þegar útlits eins og öldungur!
Fjölskylda hans verður snort-
in af hinni miklu ógæfu hans og
sendir reglulega hjálp.
1892 er Dunant veitt viðtaka á
héraðssjúkrahúsinu i Heiden, og
hér eyðir hann 18 siðustu árum
ævinnar. Hann er óþekktur. I
Genf er ekki talað um hann né
gjaldþrot hans.
1895 kemur ungur blaðamað-
ur frá St. Gallen, Georg Baum-
berger,i heimsókn á sjúkrahúsið
i Heiden, og kemst að raun um
sér til mikillar furðu að gamli
maðurinn sem þar hefði dvalið
óþekktur i mörg ár, er stofnandi
Rauða krossins.
Hann skrifaði grein sem vakti
athygli um allan heim.
Nú fóru heiðurstilnefningar
og bréf að streyma inn, og hann
tók á móti stöðugum heimsókn-
um. Rauðakrossfélög um heim
allan kepptust um að gera hann
að heiðursfélaga.
1 litla herberginu sinu skipti
Dunant timanum á milli
þess að skrifa endurminningar
sinar og að koma á framfæri
bón sinni til almennings um frið,
trúfrelsi og afnám þrælahalds.
Árið 1901 hlaut hann, ásamt
franska friðarsinnanum Féd-
éric Passy, fyrstu friðarverö-
laun Nobels, en hann neitaði að
taka við þeim þvi honum var
enn ógnað af lánardrottnum.
Norskur vinur hans, Hans
Daae, kom þvi þá þannig fyrir,
að peningarnir voru lagðir inn i
norskan banka, en þá nýverið
hafði verið samþykkt að
heiðursgjafir mætti ekki gera
upptækar úr norskum bönkum.
Henry Dunant dó i Heiden 30.
október 1910, 82 ára að aldri.
Hann mælti svo fyrir I erfða-
skrá, að fjármunir sinir skyldu
renna til mannúðarmála i Sviss
og Noregi. Einnig til sjúkra-
hússins i Heiden, en þar skyldi
ávallt vera til reiðu rúm fyrir
þann fátækasta sjúklinganna i
Heiden.
Það var ekki mikið um dýrðir
við útför hans. Henry Dunant
hafði mælt svo fyrir að likams-
leifar hans skyldu brenndar án
nokkurrar viðhafnar. Askahans
hvilir á óþekktum stað i kirkju-
garðinum i Zíirich.
(Byggt á bókinni um Henry
Dunant, útg. I Genf 1963)