Tíminn - 07.05.1978, Blaðsíða 21

Sunnudagur 7. mai 1978.
21
Ég mun vinna að þvi að láta
hag samfélagsins ganga fyrir
auðsöfnun fárra einstaklinga,
sagði Georg Hermannsson
kaupfélagsstjóri i Vestmanna-
eyjum í viðtali við Timann, en
Georg skipar annað sæti á
framboðslista framsóknar-
manna við bæjarstjórnarkosn-
ingarnar i Vestmannaeyjum.
Þótt ég hafi ekki staðið i' bæjar-
málapóhtikinni fyrr, hef ég haft
mikinn áhuga á málefnum
bæjarins og fylgzt náið með
mörgum málum vegna starfs
mins i kaupfélaginu. Þegar
leitað var til min um að taka
sæti á lista flokksins við kosn-
ingarnar, lét ég til leiðast og
mun reyna að vinna að málum
eftir beztu getu.
í þessum kosningum berj-
umst við framsóknarmenn fyrir
þviaðhalda fulltrúa okkar inni i
bæjarstjórn sagði Georg. Marg-
ir vilja koma okkar mönnum út
úr öllum málum hér og útiloka
framsóknarmenn frá öllum
áhrifum. En það yrði ,mjög
óheppilegtef rödd Frámsóknar-
flokksins hætti að heyrast i
Georg Hermannsson
Rödd framsóknar má
ekki hætta að heyrast
— rætt við Georg Hermannsson kaupfélagsstjóra,
sem skipar annað sæti á framboðslista
Framsóknarflokksins við bæjarstjórnarkosn-
ingarnar i Vestmannaeyjum
bæjarstjórninni og ekki siður
yrði það slæmt ef rödd fram-
sóknarmanna hætti að vera til-
lag I baráttu Vestmannaeyinga
fyrir sinum málum á þjóðmála-
sviðinu.
Mikil söluaukning í
kaupfélaginu
Georg sagði að velta kaup-
félagsins hefði verið um 500
millj. kr. sl. ár. Kaupfélagið
annaðist eingöngu verzlun og
hefði mikil söluaukning verið i
búðum félagsins undanfarin ár.
Sérstaklega væri mikil sölu-
aukning i byggingarvörum,
enda er mikið byggt i Vest-
mannaeyjum.
Nýbúið er að endurskipu-
leggja matvöruverzlun kaup-
félagsins og eru vörur seldar
þar á vörumarkaðsverði. Með
þessu sagði Georg að kaup-
félagið hefði haft veruleg áhrif á
verðlag i Vestmannaeyjum.
Auk þess að vera með töluvert
lægri álagningu en leyfilegt er i
vörumarkaðnum, hefur kaup-
félagið gefið mikinn afslátt i
sambandi við tílboð kaupfélag-
anna.
,,Nýi sáttmáli” og
dönskukennsla
Gisli Kristjánsson:
í skólum
Fyrir nokkru kom hingað til
lands K.B. Andersen, utanrikis-
ráðherra, sem íslendingum hefur
fyrr verið að göðu kunnur í okkar
garð. Lýstí hann þvi yfir að Danir
mundu styðja að efldri dönsku-
kennslu á fslandi og leggja til
þess nokkurt fjárframlag.
Ummæli ráðherrans og afstaða
hans til framtiðar-viðhorfa og
samskipta milli Dana og fs-
lendinga, hafa sett i gang penna
dr. Jóns Gislasonar, skólastjóra
Verzlunarskólans i þeim tilgangi i
„fáum orðum að gagnrýna einn
þátt f fræðslukerfi voru”. Grein
hans, sem birtist i Morgunblaðinu
þ. 29. april, er i rauninni allt ann-
að og miklu meira en gagnrýni
um kennslu, hún er fleygur, sem
frá hans hálfu skal miða að þvi að
fjarlægja okkur íslendinga frá
norrænni samvinnu, norrænum
samskiptum og norrænni menn-
ingu. Annað verður ekki lesið af
orðunum og þvi, sem liggur á
milli linanna i grein hans, sem
ber heitið „Nýi sáttmáh”.
Hákon Bjarnason, fyrrv. skóg-
ræktarstjóri, hefur svarað grein
þessari i Morgunblaðinu þ. 4. mai
og skal hér tekið i streng með
honum til þess að andmæla
nokkrum kórvillum, sem doktor-
inn færir á vettvang i grein sinni.
Dönskukennslan
Eins og Hákon Bjarnason rétti-
lega greinir frá var dönsku-
kennsla i flestum skólum allt ann-
að en góð og er svo ef til vill enn i
K.B. Andersen.
Verzlunarskólanum og mörgum
öðrum skólum hér á landi. En
doktorinn hlýtur sem skólamaður
að vita, að stefnubreyting er i
uppsiglingu á þessu sviði, og um
reynslu á þeim vettvangi er bezt
að gera langt mál stutt og draga
fram dæmi um árangur sem
vænta má, eftir fengnu fordæmi,
og með breyttum kennsluaðferð-
um gerir námið miklu auðveldara
og árangursrikara.
Hákon getur þess, að ungar ís-
lenzkar stelpur hafi komið til
Danmerkur er hann var þar við
nám, sumar án þess að kunna
„stakt orð í dönsku áður, en urðu
altalandi á þvi máli á 3-4 mánuð-
um”. Þessi ummæli get ég undir-
strikað frá hliðstæðri reynslu
minni. Hitt vil ég einnig nefna, er
varðar breytta kennsluhættí og
nú skal sagt:
Fyrir nokkrum árum var hafin
tílraunakennsla i dönsku i einum
bekk öldutúnsskóla i Hafnarfirði
og hún framkvæmd samkvæmt
stundaskrá, með börnin til 13 ára
aldurs. Kennslan fór fram i
mæltu máli fyrst og fremst, en
ekki með gamla lestrar- og
þýðinga fyrirkomulaginu. Þegar
frá leið fóru börnin að skrifast á
við jafnaldra i Danmörku og þeg-
ar þauvoru 13 ára fór kennarinn
með hópinn i heimsókn til Dan-
merkur tíl þeirra, er þau höfðu
skrifast á við.
1 þeirri kynnisför kom i ljós, að
meginþorri barnanna gat talazt
við á dönsku hindrunarlaust, og i
verzlanir fóru þau hjálparlaust
án vandkvæða við afgreiðslu.
Þegar dönsku nemendurnir á
sama aldri komu hingað siðar var
ekkert vandamál vegna tungu-
taksins. Málið var engin hindrun,
orðgnóttin i' samræmi við aldurs-
stígið að sjálfsögðu, og með um-
ræddri kynningu má ætla að lagð-
ur hafi verið grundvöllur að
gagnkvæmum skilningi meðal
umræddra granna báðul megin við
Atlantshafið, þjóða, sem doktor-
inn vill ala á óvild meöal, vegna
gamallar miskliðar i sambandi
við einokun og vissar aðrar
væringar. Þess má geta til við-
bótar, að nýlega er út kominn
ritlingur, ljósprentaður, þar sem
hafnfirzku unglingarnir lýsa með
eigin orðum fyrirbærunum i Dan-
mörk, eins og þau komu þeim fyr-
ir sjónir, og þau orö eru sögð á
dönsku ritmáh, sem gefa til
kynna hvað 13 ára unghngar eru
megnugir að tjá á annarri tungu
en móðurmáhnu, eftír venjulegt
Stórglœsilegir kinverskir ruggustólar.
Sendurn i póstkröfu um allt land.
Opið á laugardögum til kl. 12.
barnaskólaném i „barnaskóla”
eins og þaðhét þá. Ég er ekki viss
um að stúdentar frá gömlu
skólunum hefðu tjáð sig betur á
dönsku en þessir 13 ára fslenzku
unglingar.
Hvort doktorinn hefur i si'num
skóla hlutazt til um breytingu á
kennsluháttum til álika fyrir-
komulags veit ég ekki, en væn-
legra miklu er það til árangurs en
gamla lagið.
Hvort eðlilegt er eða sjálfsagt
að það sé danska, sem gerð er að
skyldugrein i skólunum, getur
verið umdeilanlegt, en ekki
sænska eða norska, en við erum
norram þjóðogi háttum, siðum og
við lifsskilyrði öll erum við á nor-
rænnihnattstöðu, sem mótar okk-
ur til orðs og æðis að háttum
þeirra, er hfa og starfa á liku
breiddarstigi.
Hinu skal ekki neitað, að önnur
tungumál, að minnsta kosti enska
og þýzka, eruokkarfámennu þjóð
nauðsynleg vegna viðskipta okk-
ar til ýmissa átta, en það er sér-
hlið málanna. Það er hvorki
mikill timi, fé né fyrirhöfn, sem
þarf til þess að nema eina nor-
ræna tungu til gagns ef rétt er að
farið við kennsluna.
Menningarmál og
félagsmál
„Helztu séreinkenni hverrar
þjóðar út á við er tungan og fán-
inn”. Svo mælti fyrir löngu
kennari minn á International pe-
ople College, og það ætla ég að
standi ómótmælt i dag.
En innbyrðis i hverju þjóðfélagi
eru hættir og siðir, menntun og
menning, með sfnum sérkennum,
breytilegt eftir landshlutum aö
sjálfsögðu á viðlendum lands-
svæðum. Norðmenn hafa — eða
réttara höfðu — svo breytilegar
mállýskur, að ókunnum fannst
hver meðsina tungu. Með Dönum
er hið sama að segja. Mállýzk-
urnar getur enginn elt I mála-
námi frumstigsins, enda er þess
ekki þörf. Maður getur stundum
þurft að sperra eyrun tíl þess að
skilja útnesjamenn grannþjóð-
anna, en hvað gerir þaö?
Með fullri virðingu fyrir dr.
Jóni Gislasyni, skólastjóra, vil ég
fuhyrða, að i hversdagslegum
samskiptum, i félagslegum efn-
um og menningarlegu tilliti þekki
ég að minnsta kosti eins vel og
hann flest það, er varðar tengsl
okkar við Dani og Danmörk — já
einnig hinar norrænu þjóðirnar —
og þar sem hann skrifar um betri
fyrirgreiðslu íslendinga i Dan-
mörk ef þeir tali þar þýzku eða
ensku, hlýtur það að stafa af
ófullnægjandi kunnáttu Is-
lendingsins á danskri tungu,
dönsku málfari. A mannfundum,
ráðstefnum og i almennum sam-
skiptum við bræðraþjóðirnar á
Norðurlöndum, þekki ég ekki til
þeirra vankanta, sem doktorinn
getur um og hef ég þó um áratugi
verið þátttakandi þar á ýmsum
vettvangi félagslegra, menn-
ingarlegra og verklegra athafna.
Að Islendingar hafi ekki stefnt i
ræðustóla á þeim mannþingum
kannast ég ekki við, en vera má
að þau fyrirbæri séu tíl meðal
þeirra, sem lært hafa dönskuna
með gamla fyrirkomulaginu,
þeirra sem kunna að lesa en ekki
að tala.
Sé menning uppreisn gegn
náttúrunni þá hlýtur hún að vera
það alveg eins þó að hún sé rækt
hjá þjóðum, sem doktorinn þekkir
bezt og þeim tungum sem hann
hefur lokið doktorsprófi hjá. Nor-
ræn menning held ég að sé mótuð
og sköpuð við þau lifsform, sem
norrænu fólki hæfir með tilliti til
landshátta, veðurfars og annarra
fyrirbæra umhverfisins. Ef
dönskunám i skóla hans er „rétt-
nefndurdraugur”held ég að hann
ættí aö breyta til betri kennslu-
hátta. Menntunarstig norrænna
þjóða er ekki á eftir öðrum.
Félagsmálalöggjöfin er á undan
flestum eða öllum öörum. Heil-
brigðismájin um Norðurlönd eru
enginn eftirbátur annarra. At-
vinnuhættir eru þar ekki siðri en
hjá þjóðum sunnan við Norður-
lönd. Við veröum að halda i það
norrænaog þakka K.B. Andersen
fyrir hans tilstilli, og yfirlýsingu
og vitum, að nýjar aðferöir gefa
ágætan árangur.