Tíminn - 01.04.1979, Blaðsíða 32

32
Sunnudagur 1. aprfl 1979

Saga Dalvikur
Kristmundur Bjarna-
son: Saga Dalvíkur 1.
ÍJtgefandi Dalvikurbær
1978.
468 bls.
Skömmu fyrir næstliöin jól
kom út á vegum Dalvikurbæjar
fyrra bindi sögu Dalvikur og er
Kristmundur Bjarnason á
Sjávarborg í Skagafiröi höfund-
ur þess. Kristmundurerflestum
kunnugri norölenskri sögu
siöari alda og hefur ritaö margt
og mikiö um hana. Meöal verka
hans má nefna Sögu Sauöár-
króks, og ævisögu Þorsteins
Damelssonar á Skipalóni, hvort
tveggja mikiö verk.
Sögu Dalvikur skiptir höf-
undur i fjóra meginhluta, er
aftur skiptast i f jölmarga undir-
kafla. Fyrsti hlutinn ber yfir-
skriftina Staöhættir og land-
nám og er þar lýst staöháttum I
Svarfaöardal, á Böggvistaöa-
sandi og á Upsaströnd. Greint
er frá landnámi í héraöinu, lýst
fornminjum og þá einkum fjall-
aö um garöa þá hina miklu, sem
Svarfdælir hlóöu til landa-
merkja á fyrri öldum og enn sér
staö.
Annar hlutinn nefnist Sveitar-
hættir á 18. öld og er þar, eins og
nafniö bendir til, rakin saga
sveitarinnar á 18. öld. Svarfdæl-
ir þóttu næsta auösælir á 18. öld,
a.m.k. ef boriö er saman viö
ýmis önnur héruö. Höfundur
greinir orsakir þessa, lýsir vel
búnaöarháttum i sveitinni, kost-
um hennar og göllum og greinir
ýtarlega frá sjávarútvegi
Svarfdæla á þessu skeiöi. Ýms-
um forystumönnum sveitarinn-
ar eru gerö góö skil og einkar
skemmtilegur er kaflinn um
Duggu — Eyvind, Svarfdæling-
inn, sem smiöaöi sér haffært
þilskip aö hætti hollenskra á 18.
öld. Einnig reynir höf. aö meta
nokkuö áhrif launversiunar viö
hollenska og enska duggara á
hag manna viö Eyjafjörö. Ibúar
útsveitanna viö Eyjafjörö höföu
löngum drjúgt bUsÍlag af versl-
un viö duggara, en erfitt mun
reynast aö meta þaö til fulls,
enda freistar Kristmundur þess
ekki. Þaö segir þó sina sögu, aö
þegar hert var eftirlit meö laun-
verslun og duggarar hraktir frá
landi hnignaöi mjög hagmanna
Lþeim sveitum, sem mest höföu
viö þá skipt. 1 þessum hluta ber
einn kaflinn yfirskriftina Al-
þýöuskáld. Þar er rætt um
svarfdælsk skáld og hagyröinga
á 18.öldogerfrásögninaf Látra
— Björgu einkum athyglisverö.
Þriöji hluti bókarinnar heitir i
Svarfaöardalá 19. öld.Þar segir
frá högum manna i dalnum, og
þó einkum á Böggvisstaöasandi
á öldinni sem leiö. í þessum
hluta er gerö allitarleg grein
fyrir útgerö Svarfdæla, fyrst
bátaútgerö og siöan útgerö á
þilskipum. Er sá þáttur allur
hinn fróölegasti. Einnig er
greint ftarlega frá þjóöhátiö
Svarfdada 1874 og loks sagt frá
stofnun og fyrstu starfsárum
Sparisjóös Svarfdæla.
Fjóröi og siöasti hluti bókar-
innar nefnist á Upsaströnd og
Sandi. Þar er f jallaö um upphaf
byggöar á Dalvik og saga
hennar rakin frá upphafi, 1881,
og til aldamótanna 1900. Sagt er
nákvæmlega frá flestöllum Ibú-
um Dalvikur á þessu skeiöi,
greint frá útgerö Dalvikinga,
birtar skrár yfir báta- og skipa-
eign þeirra, lýst miöum og loks
sagt frá þvi er saltfiskverkun
ruddi sér til rúms, en hún varö
einmitt ein af undirstööum
byggöarinnar. 1 þessum kafla er
einnig fjallaö um húsakost
hinna fyrstu Dalvikinga og inn
er skotiö skemmtilegri frásögn
af hinstu ferö Pólstjörnunnar.
Rit Kristmundar Bjarnasonar
er mikiö aö vöxtum og einkar
fróölegt þeim, sem vilja kynna
sér sögu mannlifs i Svarfaöar-
dal og upphafs byggöar á Dal-
vik. Eins og lesendur þessara
lina munu hafa tekiö eftir er
ýmsum veigamiklum þáttum
sleppt og ber þar helst aö nefna
verslunar-og félagsmálasögu. 1
formála ritsins getur höfundur
þess, aö þessir þættir veröi
raktir I siöara bindi.
Eins og áöur sagöi er rit þetta
afar fróölegt. Kristmundur
Bjamason er meistari þeirrar
listar, aö segja vel og skemmti-
lega frá, án þess þó aö fræöi-
legri nákvæmni skeiki. Hann
hefúr mjög góö tök á islensku
máli og veröa margar frásagnir
og kaflar í bókinni þvi minnis-
stæöir, löngu eftir að lestrinum
er lokiö.
Tvennt er þó gagnrýni vert i
ritinu aö minu mati. Fyrst ber
aö nefna, aö mér þykir saga ein-
stakra manna tiunduð um of.
Þetta á sérstaklega viö um
fjórða hluta bókarinnar, þar
sem nákvæmlega er greint frá
öllum ibúum Dalvikur á tima-
bilinu 1811-1900. Vafalaust hefur
þetta mikið gildi fyrir Dalvik-
inga og aðra þá, sem kannast
viö umrætt fólk, en fýrir hinn al-
menna lesanda, sem er litt
kunnugur þar á sandinum, er
þetta óþarfa nákvæmni.
Hitt atriðiö er frágangur
heimilda. 1 bókarlok birtir höf-
undur heimildaskrá, þar sem
jafnframt er leyst uppúr
skammstöfunum. Þar á eftir
kemur tilvitnanaskrá, þar sem
nöfn allra þeirra heimilda, sem
vitnaö er til I texta, eru skamm-
stöfuö. Þetta fyrirkomulag er til
nokkurs óhagræöis fyrir les-
endur. Vilji maöur hyggja aö
þvi til hvaöa heimildar er visað
veröur fyrst aö lfta I tilvitnana-
skrána og finna, hver skamm-
stöfun heimildarinnar sé og
siöan aö fletta upp I heimilda- og
skammstafanaskrá til þess aö
finna nafn heimildarinnar.
Veröur af þessu fyrirkomulagi
óþarfa tviverknaöur og einfald-
ara heföi veriö aö greina heim-
ildir fullum stöfum I tilvitnana-
skrá.
Aö öðru leyti hefur Krist-
mundur Bjarnason unniö mikiö
og gott verk og er rit hans tvi-
mælalaust i hópi hinna bestu
fræðirita, sem út komu á árinu
1978.
Dalvikurbær gefur ritiö út og
er þaö prentaö og unniö I prent-
smiöju Odds Björnssonar á
Akureyri. Er allur frágangur
bókarinnar til mikils sóma og
mikill fengur er aö hinum fjöl-
mörgu myndum, sem hana
prýöa. Áhugi fyrir héraössögu
er nú mjög að aukast á Islandi
og er þaö vel. Dalvikingar hafa
sýnt mikiö og lofsvert framtak
með þessari útgáfu og mættu
ýmsir nágrannar þeirra, sem
stærri eru og lengri sögu eiga,
taka þá sér til fyrirmyndar.
ARU
Árgerð 1979
TORFÆRUBIFREIÐIN SEM SAMEINAR
KOSTI FÓLKSBÍLS OG JEPPA
Ummœli nokkurra SUBARU-eigenda á siðasta ári
Siguröur Jónsson (Þingeyingur) kenn-
ari og bóndi, Ystafelli, Suður-Þing-
eyjarsýslu, segir i viötali um Subaru:
,,Ég kann mjög vel við bilinn. Hann er
sparneytinn, góður i hálku og snjó og
rýkur i gang i hvaöa veöri sem er.
Eftir reynslunni af þeim fyrsta eru nú
þrir Subaru-bilar i fjölskyldunni.”
Guðni Kristinsson, bóndi og hreppstjóri,
Skarði l.andssveit segir i viðtali um
Subaru:
,,Það segir kannske best hvernig mér
hefir likað við Subaru að ég er að kaupa
1978 árgerðina. Sá gamli hefir þjónað
okkur vel, við höfum farið allt á honum
sem við höfum þurft að fara og
sparneytni Subaru er næsta ótrúleg "
Eyjólfur Agústsson, bóndi, Hvammi,
Landssveit, segir i viðtali um Subaru:
,,Eg fékkeinn af fyrstu Subaru-bilunum
og hefur hann reynst i alla staði vel og
tel ég þá henta sérstaklega vel til allra
starfa við búskapinn. Ég hef farið á
honum inn um allar óbyggðir og yfir-
leitt allt, sem ég áður fór á jeppa.
Subaru er góður i hálku, duglegur i
vatni og sparneytinn — og nú er ég að fá
mér 1978 árgerðina.”
Hafið strax samband við sölumenn okkar og tryggið
ykkur góðan bíl
SUBARU—UMBOÐID
INGVAR HELGASON
Vonarlandi v/Sogaveg — Simar 84510 og 8451 1
Jón Þ. Þói