Fréttablaðið - 16.02.2007, Blaðsíða 24

greinar@frettabladid.is
Þessa dagana skelfur þjóðfélagið vegna fjármálasukks Byrgisins. Eft-
irlitslaust hefur fjármagni verið ausið
til óvandaðra aðila sem virðast ekki gera
sér neina grein fyrir hvernig eigi að fara
með þá ábyrgð sem þeim var falin. Einn-
ig vekja athygli vinnubrögð félagsmála-
ráðuneytisins við úthlutun fjármuna
borgaranna.
Aðkoma Birkis Jóns Jónssonar
núverandi formanns fjárlaganefndar
virðist vera mikil að málinu öllu, þar sem hann
starfaði sem aðstoðarmaður félagsmálaráðherra
þegar „sukkið“ hófst. Birkir viðurkennir mistök
sín í máli þessu og lofar bót og betrun. En er það
nóg, verða ekki þeir sem bera ábyrgð á austri fjár-
magns úr ríkissjóði án nokkurs eftirlits, að axla þá
ábyrgð? Ber Birki ekki að víkja úr fjárlaganefnd
og jafnvel af þingi? Á ekki að vísa máltilbúningi
ráðuneytisins og starfsmanna þess til lögregluyf-
irvalda?
Birkir hefur margoft verið svo forhertur að
gefa í skyn að starfsmenn ráðuneytisins beri
ábyrgðina. Komast verður að því hverjir
gáfu fyrirmælin um greiðslur til Byrgis-
ins á forsendum samnings sem ekki var
undirritaður og því enginn samningur.
Fólk sem tekur ákvörðun um að greiða
vafasömum aðilum út stórar fjárhæðir
án nokkurrar heimildar, þar sem enginn
samningur var undirritaður, er að brjóta
reglur og ber því að gjalda fyrir það. Ef
þeir sem eftirlitsskyldu báru við úthlut-
un fjármunanna hefðu sinnt skyldu sinni
hefði hugsanlega mátt koma í veg fyrir
mikinn harmleik sem viðgekkst í skugga
stjórnvalda. Því á að vísa máli Byrgisins
til dómstóla eins og um fjárdrátt hafi
verið að ræða.
Vinnubrögð Birkis koma ekki á óvart. Ummæli
hans um ágæti manna sem hafa logið og svikið
sanna dómgreindarskort hans. Birkir virðist ekki
hafa þroska né siðferðisvitund til að greina rétt frá
röngu. Ef Birkir Jón Jónsson á aðild að spilling-
unni í félagsmálaráðuneytinu á hann ekki aðeins
að segja af sér sem formaður fjárlaganefndar
heldur einnig sem þingmaður og sveitarstjórnar-
maður í Fjallabyggð. Slík er siðblindan.
Höfundur er fyrrverandi bæjarstjóri á Siglufirði.
Er nægjanlegt að játa mistök?
Öllum getur skjátlast. En það er misjafnt, hversu illa þeim
verður á og hversu vel þeir taka
því síðan. Frægt var, þegar
Finnur prófessor Magnússon las í
maí 1834 kvæði undir fornyrð-
islagi úr jökulrispum í Runamo í
Svíþjóð. Þótti það einhver mesta
háðung, sem orðið hefði í
norrænum fræðum. Mikill
lærdómur leiddi hann í gönur.
Finnur var hinn vænsti maður, en
lét lítið fara fyrir sér eftir þetta.
Annað dæmi var, þegar Björn
Jónsson ritstjóri birti í Sunnan-
fara 1901 mynd af Gatkletti við
Arnarstapa á Snæfellsnesi, en
sagði, að hún væri af Dyrhólaey.
Keppinautur hans, Hannes
Þorsteinsson, ritstjóri Þjóðólfs,
var ekki seinn að benda á villuna.
En Björn vildi ekki viðurkenna
hana, þótt augljóst væri, og
kallaði Þjóðólfur hann stundum
eftir það „Dyrhólagatistann“.
Þetta uppnefni var því sárara
sem Björn hafði sökum þrálátra
kvíðakasta ekki lokið prófi frá
Kaupmannahafnarháskóla.
Það var öllu saklausara, þegar
Sigurður Skúlason norrænufræð-
ingur gaf út Sögu Hafnarfjarðar
1933. Hann hafði mislesið te fyrir
tjöru í verslunarskýrslum og gert
Hafnfirðinga fyrir vikið að
áköfum tedrykkjumönnum. Jón
Helgason orti um muninn á Kristi
og Sigurði:
Fyrst kom einn og breytti vatni í vín
og vann sér með því frægð sem
aldrei dvín.
En annar kom og breytti tjöru í te
og tók að launum aðeins háð og spé.
Sigurður bar ekki sitt barr
eftir þetta. Hann hefði auðvitað
átt að sjá villuna, en gerði það
ekki.
Alræmdasta dæmið var af
Guðbrandi Jónssyni prófessor.
Hann skrifaði í útvarpsgagnrýni í
Vísi 19. nóvember 1938, að erindi,
sem dr. Björn Karel Þórólfsson
skjalavörður hefði flutt, hefði
verið „efnisríkt, en of þurrt, og
flutningurinn var of þver og
svæfandi“. Sá hængur var á, að
erindið hafði fallið niður. Guð-
brandur afsakaði sig með því, að
hann hefði sofnað við útvarpið og
ekki lesið rétt úr hraðrituðu
minnisblaði. Hlegið var um allt
land. Þetta varð Jóni Helgasyni
tilefni til gamankvæðisins
„Hraðritunar“.
Sigurður A. Magnússon féll
síðan fyrir gamalkunnu bragði,
þegar borin var undir hann
ljóðabók, sem tveir blaðamenn á
Vikunni höfðu soðið saman eina
sumarnóttina árið 1963. Hann fór
hinum lofsamlegustu orðum um
bókina, sem prakkararnir nefndu
auðvitað Þokur. Þá orti Loftur
Guðmundsson:
Dæmdi sig hinn dóma strangi
dárann mesta í glópa flokki.
Alltaf hefði Mera-Mangi
muninn þekkt á skeiði og brokki.
Faðir Sigurðar var kunnur
hestamaður og kallaður Mera-
Mangi.
Ég sé ekki betur en Þorvaldur
Gylfason, sem er einmitt
prófessor eins og þeir Finnur og
Guðbrandur, sé kominn í þennan
fríða flokk. Hann birti hér í
blaðinu 10. ágúst 2006 grein um
Gini-stuðla, sem áttu að sýna, að
tekjuskipting á Íslandi hefði á tíu
árum breyst úr því, sem hún var
í Noregi, í það, sem hún væri á
Bretlandi. En Þorvaldur gáði
ekki að því, að Gini-stuðlarnir
fyrir önnur lönd voru reiknaðar
án söluhagnaðar af hlutabréfum
og verðbréfum, eins og venjan
er, en þeir Gini-stuðlar, sem hann
reiknaði út fyrir Ísland, voru að
slíkum hagnaði meðtöldum.
Þetta er svipuð villa og ef
Sigurður gamli Skúlason hafði
lagt saman tölur um notkun
Íslendinga á tei og tjöru, fengið
út háa tölu, borið hana saman við
tölur um notkun annarra þjóða á
tei einu saman og síðan fullyrt,
að Íslendingar drykkju miklu
meira te en aðrar þjóðir. Sam-
kvæmt nýrri skýrslu Evrópu-
sambandsins um tekjuskiptingu
2003-2004, sem er aðgengileg á
heimasíðu hagstofunnar, er
tekjuskipting á Íslandi ein hin
jafnasta í Evrópu, aðeins jafnari
í þremur löndum og ójafnari í 27
löndum.
Þorvaldur ber ekki fyrir sig
eins og Guðbrandur, að hann hafi
dottað yfir minnisblaði. Þess í
stað skiptir hann um umræðu-
efni, eins og sést á grein hans
hér í blaðinu í gær. Þar víkur
hann talinu að því, að tekjuskipt-
ingin sé orðin hér eitthvað
ójafnari en hún var fyrir 10-15
árum, sem er eflaust rétt, en
minnist ekki á samanburð Gini-
stuðla fyrir Ísland og önnur lönd,
sem var aðalatriðið í máli hans
síðastliðið haust. Þorvaldur
þrætir þannig enn fyrir, að mynd
sín af tekjuskiptingunni sé röng.
Höfum við Íslendingar eignast
nýjan Dyrhólagatista?
Nýr Dyrhólagatisti?
Ég sé ekki betur en Þorvald-
ur Gylfason, sem er einmitt
prófessor eins og þeir Finnur
og Guðbrandur, sé kominn í
þennan fríða flokk.
MARKAÐURINN
Hafliði Helgason
í hádegisfréttum
Stöðvar 2 kl. 12:
alla virka daga
Í
vikunni birtist skýrsla Barnahjálpar Sameinuðu þjóðanna um
velferð barna og ungmenna í þeim löndum sem eru efnahags-
lega best sett í heiminum. Þetta mun vera í fyrsta sinn sem
UNICEF birtir slíka skýrslu um stöðu barna í velferðarríkj-
unum en sem kunnugt er hefur stofnunin einbeitt sér að því
að kanna, og ekki síður bæta, hag barna meðal fátækari þjóða.
Ýmislegt vekur athygli í þessari skýrslu, til dæmis hversu illa
Bandaríkin og Bretland virðast búa að börnum sínum miðað við
hinar þjóðirnar sem könnunin tekur til. Þessar tvær þjóðir verma
20. og 21. sætið á heildarlistanum, neðstu tvö sætin.
Sömuleiðis vekur athygli, án þess að það komi beinlínis á óvart,
hversu vel Norðurlöndin virðast standa en Svíþjóð, Danmörk og
Finnland röðuðu sér í efstu sætin á heildarlistanum, á eftir Hol-
landi, og Noregur var þar í sjöunda sæti.
Meirihluti þeirra sem til var leitað hér á landi skilaði því miður
annað hvort ekki upplýsingum eða ekki fullnægjandi upplýsingum
þannig að Íslandi er aðeins raðað í tveimur flokkum af sex sem
kannaðir eru í úttektinni. Ísland var í öðru sæti, á eftir Svíum, í
flokknum um heilsu og öryggi og er full ástæða til að vera stolt af
því. Ísland er í þrettánda sæti og nákvæmlega í meðaltali í menntun-
arflokknum og raðast neðst Norðurlandanna. Það er algerlega við-
unandi þótt gott hefði verið að sjá Ísland hærra á þessum lista. Hér
er þó ekki annað hægt en að hnjóta um þá staðreynd að Bandaríkin
eru í næsta sæti fyrir neðan Ísland á listanum yfir stöðu mennt-
unar og Bretland allnokkrum sætum neðar en einmitt til þessara
landa hafa fyrirmyndir iðulega verið sóttar í íslensku menntakerfi.
Óneitanlega hefði verið fróðlegt að sjá útkomu Íslands í stærra
samhengi og vonandi gefst tækifæri til þess síðar.
Annað sem er eftirtektarvert í þessari skýrslu UNICEF er að
ekki virðast augljós tengsl á milli velferðar barna og vergrar þjóð-
arframleiðslu ríkjanna. Til dæmis er Tékkland, sem er í 15. sæti,
ofar á listanum en mun ríkari lönd eins og Frakkland, Austurríki,
Bandaríkin og Bretland.
Þegar upp er staðið hlýtur hinn raunverulegi mælikvarði á stöðu
þjóðar að snúast um það hvernig hún býr að börnum sínum, heilsu-
fari þeirra, skólagöngu og líðan allri því á börnunum byggist fram-
tíðin.
Vitanlega er grundvallaratriði að grunnþörfum barna sé vel
sinnt, að þau hafi í sig og á og njóti menntunar. Í ljós kemur þó,
og kemur líklega fæstum á óvart, að raunveruleg lífsgæði barna
byggjast ekki á eingöngu á efnahagslegum gæðum. Þar koma til
aðrir þættir svo sem að fá að alast upp við ást, öryggi og nærveru
við foreldra og fjölskyldu. Í því felast hin raunverulegu lífsgæði.
Börnum á Norður-
löndum líður best
Hér er þó ekki annað hægt en að hnjóta um þá
staðreynd að Bandaríkin eru í næsta sæti fyrir neðan
Ísland á listanum yfir stöðu menntunar og Bretland
allnokkrum sætum neðar.