Fréttablaðið - 21.02.2007, Blaðsíða 41

Langt er orðið síðan ég fékkst við bókmenntafræði. Í þeirri grein
sem öðrum hafa jafnan verið marg-
ar kenningar á lofti, en mér er
minnisstætt að kennarar mínir
lögðu áherslu á að öll túlkun yrði að
eiga sér stoð í texta verkanna og
miða að því að gera þau skiljanlegri
lesendum en ella. Hvaða öðrum til-
gangi á þessi fræðigrein að þjóna?
Látum vera þótt fólk stundi texta-
tilraunir og leiki sér innan háskóla-
veggja, en til þess verður að ætlast
að fræðimenn, þegar þeir ávarpa
almenning, hafi einhverju að miðla
sem upplýstur lesandi skilur og
getur haft gagn af.
Pistillinn Frá bókmenntafræð-
ingi sem birtist í Fréttablaðinu 28.
janúar, við hliðina á viðtali við
Hermann Stefánsson rithöfund,
vakti athygli mína og umhugsun.
Satt að segja varð hann til að
veikja trú mína á gildi bókmennta-
fræði eins og hún virðist stunduð
hér núna. Í blaðinu eu hugleiðing-
ar Soffíu Bjarnadóttur um skáld-
sögur. Eins nykraðan vaðal um
bókmenntir hef ég ekki lengi lesið.
Inntakið í pistinum virðist það að
skáldsagan hafi óljós landamerki
nú á dögum, rúmi allt: „Hún sýgur
í sig allar greinar, miðlar því sem
er og ekki er.“ Látum svo vera, en
síðan kemur: „Það var eitthvað í
nútímamanninum sem kallaði á
skáldsöguna. Óumræðileg þörf,
frelsi og einstaklingshyggja, sam-
suða í speglasalnum.“ Myndmálið
er nokkuð undarlegt: speglasalur
og eldhús í einni vistarveru. Og
svo má spyrja hvenær „nútíma-
maðurinn“ fæddist, sá er
kallaði á skáldsöguna.
Skáldsögur hafa verið rit-
aðar öldum saman eins og
bókmenntafræðingar vita.
Nútímasögunni er svo lýst:
„Þefurinn af sjálfskapandi
minningum verður undir-
staða í þversagnakenndum
heimi.“ Þefur sem undir-
staða, ekki er það góður
grundvöllur. Hvað eru
„sjálfskapandi minningar“? Eru
til einhverjar minningar sem ekki
mótast í huga einstaklingsins
sjálfs?
Enn segir bókmenntafræðing-
urinn: Sagan „er athvarf sem
fóstrar skissur lífsins“. Þetta mun
merkja að hún feli í sér myndir og
skynjanir höfundarins,
það er að hún sé smíð-
uð úr margháttaðri
lífsreynslu hans.
Athvarfið er stundum
„með eindæmum hrör-
legt“, segir hér. Þýðir
það að sumar skáld-
sögur séu afar ófull-
komin listaverk? Því
miður er þetta víst
alveg satt. En þörfin
fyrir sögur er engu að síður fyrir
hendi: „Inn á milli moldaðra ána-
maðka rís ómetanlegur heimur
sem ekki er hægt að sleppa
undan.“ Kannski ætti fræðimað-
urinn fremur að fást við súrreal-
íska ljóðagerð.
Að lokum nefnir Soffía Bjarna-
dóttir þrjár þýðingar „frá nýliðn-
um árum 21. aldar sem auka mikil-
vægi íslensku skáldsögunnar“.
Hvernig íslenskar skáldsögur
verða þyngri á metunum þótt út
komi tilteknar þýðingar veit ég
ekki, en merkar þýðingar opna
íslenskum lesendum og höfundum
vissulega nýjar víddir. Bækurnar
þrjár eru: „Saga augans eftir
Georges Batallie í þýðingu Björns
Þorsteinssonar, Glerhjálmurinn
eftir Sylviu Plath í þýðingu Fríðu
Björk (hér á auðvitað að standa
Bjarkar) Ingvarsdóttur og
Umskiptin eftir Franz Kafka í
þýðingu Ástráðs Eysteinssonar og
Eysteins Þorvaldssonar.“ Síðast-
talda sagan, eitt brautryðjenda-
verka módernísks sagnaskáld-
skapar, kom reyndar út á íslensku
árið 1960 í þýðingu Hannesar Pét-
urssonar og aftur í endurskoðaðri
þýðingu hans 1983, undir nafninu
Hamskiptin. Hún hefur því getað
„aukið mikilvægi íslensku skáld-
sögunnar“ þegar á seinni hluta
tuttugustu aldar.
Með góðum vilja er í flestum
tilvikum unnt að ráða í hvað Soffía
Bjarnadóttir ætlar að segja í pistli
sínum. En til bókmenntafræðinga
verður að gera meiri kröfur en
svo. Ég hef haldið að það sé liður í
menntun þeirra að læra að skrifa
um bókmenntir fyrir almenning
með sómasamlegurm hætti.
Höfundur er bókmenntafræðingur
og útvarpsmaður.
Bókmenntafræðingur talar – Soffíu svarað
Kæri borgarfulltrúi.Ég er grunnskólakennari
og er búin að vera það í 20 ár. Ég
tel mig bera mikla ábyrgð í starfi
og finnst þetta mjög mikilvægt
starf. Ég skila 1.800 tímum í mínu
starfi eins og aðrir í landinu. Ég
get engu ráðið um mín frí eins og
ég gæti samt oft
hugsað mér að
gera. Mín frí eru
nefnilega alltaf á
dýrasta tíma hvað
nánast allt varðar,
sem almennt snýr
að fríum. Ég öðl-
aðist mín réttindi
að sjálfsögðu með
háskólagöngu.
Eftir 20 ára starf er ég með 255.244
krónur í laun á mánuði, geri aðrir
betur! Ég hef alltaf haft þá trú að
þetta hlyti að lagast. En viti menn,
það lagast ekki og verður verra,
því ráðamenn vilja ekki einu sinni
við okkur tala.
Er þér alveg sama? Mér er ekki
sama. Ég er líka móðir grunnskóla-
barns og amma barns sem er að
hefja sína skólagöngu og mér er
ekki sama. Það er ótækt að kennar-
ar skuli endalaust þurfa að vera að
þrátta og berjast. Þeir eiga að geta
verið ánægðir með sín kjör og geta
sinnt vinnu sinni öryggir og sáttir.
Eða hvað? Hvað stendur að baki
því, þegar á hátíðarstundum ráða-
menn tala um mikilvægi menntun-
ar í landinu? Þú ert kosin/nn til
þinna starfa fyrir borgina, hvað
ætlar þú að gera í málinu? Finnst
þér þetta ekki skipta máli? Ég
hlakka til að heyra það. Ég reyni
áfram að vera bjartsýn og vona að
einhverjir kennarar haldi þetta út
þangað til eitthvað breytist við það
að þú lætur í þér heyra.
Höfundur er grunnskólakennari í
Reykjavík.
Opið bréf
til borgar-
fulltrúa