Fréttablaðið - 03.03.2007, Blaðsíða 82

Ég er stödd núna í Norður-Íran i litl-
um bæ sem heitir Ghaemshar við
Kaspíahafið. Hann er svo lítill að ég
finn hann ekki á landakorti og Lon-
ely Planet bókin min hefur ekkert
um hann að segja. Næsta þorp er
Sari sem Lonely Planet upplýsir að
rúmlega 200.000 manns búi í. Sem
sagt algjört krummaskuð og sveit.
En fólksfjöldinn nær samt hátt í
íslenska fólksfjöldann, það er alltaf
fyndið.
Ég er hér með Khenar vinkonu
minni, fátækri og saklausri sveita-
stúlku sem býr núna í Teheran. Hún
var æst í að sýna mér sveitina sína
þannig að í gærmorgun var mér
skellt upp í rútu og ekið af stað.
Rútuferðir á þessum slóðum hafa
alltaf sinn sjarma. Frábært útsýni
og fjallasýn í gegnum Alborz-fjöllin,
fimm tíma hoss og írönsk tónlist
blöstuð alla leiðina, mjög hresst.
Við gistum hjá systur Khenar og
fjölskyldu. Þau eiga átta ára stelpu
sem talar stanslaust við mig á pers-
nesku og er alveg sama þótt ég skilji
ekki orð, og átján mánaða strák sem
heimtar að ég haldi á honum og
dansi öllum stundum. Það er eigin-
lega sama á hvaða heimili maður
kemur það líður aldrei langur tími
áður en tónlistin er blöstuð og stof-
an breytist í dansgólf. Írönsk tónlist
er mjög hress og íranskur dans er
vægast sagt mjög hress.
Fjölskyldan sem ég bý hjá er
fátækt sveitafólk. Húsið sem hún
býr í er í hálfgerðri útilegu stemn-
ingu. Ég hef það á tilfinningunni að
ef ég myndi halla mér hressilega
upp að einum veggnum þá myndi
húsið detta á hliðina. En fjölskyldan
brosir bara breiðar í staðinn og
afsakar fátæktina. Klósettið er útik-
amar við hliðina á hænsnakofanum
þannig að hænan gaggar í eyrað á
mér á meðan ég pissa. Vaskurinn er
fyrir utan þannig að í gær burstaði
ég tennurnar undir berum himni
undir fullu tungli.
Í kringum húsið er garður þar
sem húsmóðir-
in ræktar
ýmsar matjurt-
ir. Hún bregður
sér til dæmis út
í garð með skál
og kemur með
hana fulla af
appelsínum og
eplum til baka.
Í Íran er app-
elsínuát nánast
trúarbrögð.
Appelsínur vaxa á trjánum út um
allt og það er skylda að borða app-
elsínu eftir hverja máltíð. Appelsín-
urnar hérna eru reyndar ekki eðli-
lega góðar.
Það sama á eiginlega við um
allan mat í Íran, hér ríkir mikil mat-
armenning. Í sveitinni, sem er eins
og að skreppa aftur í tímann, sér
húsmóðirin um að alltaf sé matur á
borðum og maður hefur varla undan
við að borða. Í hádeginu loka allar
verslanir og skrifstofur í þrjá tíma
og fjölskyldan kemur heim og borð-
ar saman.
Í dag fór ég á markaðinn í þessu
litla þorpi. Markaðir í þessum
heimshluta eru alltaf mjög líflegir
og troðnir af fólki, sölumönnum
sem gala og góla og keppast hver
við annan, mjög mikið að gerast.
Stærsti hlutinn hérna var matar- og
grænmetismarkaður. Allt var ótrú-
lega ferskt og fallegt, beint af ökr-
unum. Í gær fékk ég til dæmis
heimagerða jógúrt beint úr belj-
unni.
Andstæðurnar í þessu landi eru
svo miklar og ég er að kynnast
öllum skalanum. Núna er ég úti í
sveit með þessu fátæka, góða fólki
en fyrir þremur dögum var ég i
brjáluðu partíi með skuggalega
ríku liði í Teheran. Ekki bara „jet
set Teheran“ heldur „jet set Midd-
le-East“. Þarna var fólk fra Sádi-
Arabíu, Dubaí og Teheran sem talar
um peninga sem ég skil ekki einu
sinni. Olíupeningar og bissness.
Einkaflugvélar, partí, geðveikar
íbúðir, einkabílstjórar, verslunar-
ferðir og allt í boði. Ekkert skiptir
máli. Þetta fólk lifir mjög hratt og
mjög hratt, og einkennir Mið-Aust-
urlönd jafn mikið og fátæka sveita-
fólkið. Öfgarnar eru svo miklar.
Þetta viðskiptalið er mjög
alþjóðlegt og heimurinn er leikvöll-
ur þess. Þess vegna er ekki skrítið
að Dubaí hafi orðið svona mikil
miðstöð viðskipta, þar sem Vestur-
landabúar geta komið og stundað
viðskipti við þessa miðausturlensku
vini mína. Þessi hlið af Mið-Austur-
löndum er mjög sterk og stundum
minnir Teheran á New York, þó að í
rauninni sé ekki hægt að líkja lífinu
hér við aðra staði í heiminum.
Á markaðnum í dag fann ég
aftur fyrir því hvað þetta sveita-
fólk er fátækt. Margir vildu ekki að
ég tæki myndir af þeim vegna þess
að þeir skammast sín fyrir fátækt-
ina. Einu kaupin sem ég gerði var
nýr trefill til að hylja hárið sem
kostaði 30.000 rials sem eru um
þrír dollarar. Strákurinn kom
hlaupandi á eftir mér til að láta mig
fá 10.000 rials til baka og brosti svo
fallega. Hann vildi endilega selja
mér trefilinn ódýrara. Hann er lík-
lega bláfátækur og ég þarf ekkert á
þessum dollara að halda en það
voru ekki peningarnir sem skiptu
máli heldur hugsunin. Og svo brosti
hann hringinn.
Takið eftir fjölbreytilegu orðavali
og haglegri notkun myndmáls í
þessari tilvitnun:
„Óttinn býr sér til kylfur og
barefli, ranglæti fer í smiðju og
brýnir eggjar, vond samviska
herðir stál í eldi hugleysisins. En
hið góða, sem við er barist, stend-
ur ekki eitt sér eins og tré eða
runni, heldur berst það með vind-
inum líkt og frækorn, og því verð-
ur ekki markað beð eða spillda, og
það leggur ekki aðeins undir sig
frjómoldina, heldur einnig þá sem
í órækt er fallin, því að frækornið
er síungt og eilíft, - það er þróunin,
lífið.“
Bæ
Undarlegt má það heita að vilja
heldur kveðja fólk á ensku en
íslensku. Þegar ég er kvaddur með
orðskrípinu bæ, sem er auðvitað
algerlega merkingarlaust, þá spyr
ég stundum af hverju ég sé kvadd-
ur á ensku. Það bregst varla að því
er fremur illa tekið. Og einn sagði
að ég ætti nú helst heima á Árbæj-
arsafni. Það má reyndar vel vera.
Heldur vil ég eiga heima þar held-
ur en í einhverju bandarísku
úthverfi, að minnsta kosti á meðan
ég er á Íslandi. Af hverju er betra
að segja bæ en bless? Vita menn
hvað þetta bæ er? Það er reyndar
úr ensku bye sem er stytting úr
good-bye sem er aftur stytting á
God be with you. God breyttist í
good fyrir áhrif frá good day og
good night. Það er auðvitað hlýlegt
að segja Guð veri með þér, en bæ
er ekkert nema vitleysa upp á
íslensku. Þá er fallegra að biðja
mönnum blessunar eða sælu upp á
gamla móðinn. Vertu sæll / sæl.
Vertu blessaður / blessuð. Má ekki
lengur segja það? Er það púka-
legt?
sagði afgreiðslustúlka í bókabúð
við viðskiptavin og minnir á nýja
áráttu, ættaða úr ensku að sjálf-
sögðu. Þetta er því miður orðið
ærið algengt. Á venjulegu máli er
einfaldlega sagt: Ég sá þig ekki.
Ekki er langt síðan ég heyrði mann
segja: Hann er ekki að skilja þetta,
í stað: Hann skilur þetta ekki. Nú
höfum við að vísu svona orðfæri,
eins og t.d.: Ég er að lesa. Ég er að
bíða. Þá er um að ræða athöfn sem
tekur einhvern tíma. Samt segjum
við ekki: Ég var að sofa. Við segj-
um: Ég svaf eða: Ég var sofandi.
Ég nefni þetta (ekki: ég er að nefna
þetta), því rétt er að vara sig á
þessu orðbragði, ef menn vilja
vanda málfar sitt.
heyrum við líka oft sagt, og er
náttúrlega hrein endaleysa. Hvern-
ig getur gjald kostað? Gjald merk-
ir borgun, greiðsla og getur
kannski „kostað“ óánægju og jafn-
vel tár - og er þá í yfirfærðri merk-
ingu. En fargjald getur ekki kostað
fjárútlát í sjálfu sér, heldur er það
farið sem kostar sitt gjald. Þetta
ætti nú að vera sæmilega skýrt.
Eftirfarandi braghenda varð til
austur í Morsárdal:
Stendur Bæjarstaðaskógur styrk-
um fótum
og dansar út að dalamótum
við drunur undan jökulrótum.
Vilji menn senda mér braghendu
eða góðfúslegar ábendingar:
npn@vortex.is
Hljóðfæri hugans
Sveitasæla í Íran
Leystu
krossgátun
a!
Þú gætir un
nið hina
frábæru fjö
lskyldumyn
d
Skógarstríð
á DVD!
Dregið úr réttum svörum n.k.
fimmtudag kl. 12. - 99 kr. smsið
Þú sendir SMS skeytið JA LAUSN LAUSNARORÐIÐ
á númerið 1900!
Dæmi hvernig SMS gæti litið út ef svarið er Jón.
Þá sendir þú SMS-ið JA LAUSN JON.