Fréttablaðið - 10.05.2007, Side 34

greinar@frettabladid.is
Sjálfstæðisflokkurinn og Fram-sóknarflokkurinn hafa setið að
völdum á Íslandi ýmist á víxl eða
báðir í einu í 80 ár samfleytt, ef
utanþingsstjórnin 1942-44 er und-
anskilin ásamt tveim skammlíf-
um minnihlutastjórnum. Þessir
tveir flokkar hafa unnið þjóðinni
ýmislegt gagn á öllum þessum
tíma, það verður ekki frá þeim
tekið. Samanlagt kjörfylgi þeirra
hefur þó minnkað með tímanum.
Þeir fengu 80 prósent atkvæða í
þingkosningunum 1931, 70 pró-
sent 1959, 60 prósent 1995 og 51
prósent 2003. Styrkur þeirra á
Alþingi hefur jafnan verið um-
fram kjörfylgið vegna ójafns
atkvæðisréttar eftir búsetu og
einnig vegna þess, að þingsæt-
um er úthlutað eftir reglu, sem
hefur tryggt þessum tveim flokk-
um eitt til tvö þingsæti í for-
gjöf í hverjum kosningum að
minnsta kosti síðan 1971 (nema
1978; þessu er lýst í bók minni
Tveir heimar, 2005). Samanlagt
fylgi þeirra hefur aðeins tvisvar
sokkið niður fyrir 50 prósent. Það
gerðist 1978, þá fengu þeir innan
við 50 prósent atkvæða, en 53
prósent þingsæta. Þetta gerðist
aftur 1987, þegar flokkarnir tveir
fengu 46 prósent atkvæða og 49
prósent þingsæta; það er í eina
skiptið, sem þessir tveir flokkar
höfðu ekki þingstyrk til að mynda
meirihlutastjórn.
Í kosningunum 2003 fengu
stjórnarflokkarnir tvö þingsæti
umfram þann fjölda, sem þeir
hefðu fengið eftir þeirri úthlutun-
arreglu, sem beitt er í Danmörku,
Noregi og Svíþjóð. Stjórnarflokk-
arnir hefðu þá fengið 32 þingsæti
gegn 31 sæti stjórnarandstöðunn-
ar í stað 34 sæta gegn 29. Þá hefði
ríkisstjórnin naumast haldið velli
2003. Í öllu falli hefði hún varla
enzt út kjörtímabilið. Henni hefði
tæplega haldizt uppi að hlaða svo
undir einstaka flokksmenn, að
þeir urðu sumir milljarðamær-
ingar við einkavæðingu ríkis-
bankanna og annarra ríkisfyrir-
tækja líkt og í Rússlandi. Og hún
hefði varla reynt með rússnesku
offorsi að loka Fréttablaðinu,
Stöð 2 og fleiri fjölmiðlum sum-
arið 2004. Hún hefði varla held-
ur gert sér lítið fyrir og vanvirt
stjórnarskrána með því að hirða
ekki um að halda þjóðaratkvæða-
greiðslu um fjölmiðlafrumvarpið
2004. Að réttu lagi hefði Alþingi
átt að kalla saman Landsdóm og
draga ráðherra til refsiábyrgð-
ar fyrir að brjóta stjórnarskrána.
Þess verður ekki vart, að fram-
bjóðendur stjórnarflokkanna telji
sig skulda kjósendum skýringar á
þessum nýliðnu atburðum. Það er
engu líkara en þeim finnist þeir
hafa kastað öllum syndum bak við
sig með því einu að skipta um for-
menn. Nema þeir sjái ekkert at-
hugavert við aðförina gegn fjöl-
miðlunum 2004 og stjórnarskrár-
brotið í kjölfar hennar.
Átökin um fjölmiðlafrumvarp-
ið 2004 drógu dilk á eftir sér.
Þau spilltu andrúmslofti stjórn-
málanna, og var það þó þrútið
fyrir. Nú er svo komið, að sumir
frambjóðendur stjórnarflokkanna
víla það ekki fyrir sér að þræta
fyrir augljósar staðreyndir eins
og þá, að ójöfnuður hefur auk-
izt til muna á Íslandi síðustu ár.
Þeir þræta, þótt skýrar vísitölur
um aukna misskiptingu liggi fyrir
í gögnum, sem Geir Haarde, þá
fjármálaráðherra, lagði fram á
Alþingi 2005 og ríkisskattstjóri
hefur skjalfest. Þeir skýla sér bak
við skýrslu frá Hagstofu Íslands,
þar sem því er haldið fram þvert
á allar aðrar marktækar vísbend-
ingar, að ójöfnuður í tekjuskipt-
ingu á Íslandi sé engu meiri en
annars staðar um Norðurlönd.
Þeir láta eins og það komi mál-
inu ekki við, að skattleysismörk
hafa í verðbólgu undangenginna
ára hríðlækkað að raungildi, svo
að skattbyrði lágtekjufólks hefur
þyngzt eftir því fyrir tilstilli ríkis-
stjórnarinnar. Auk þess búa fjár-
magnseigendur í efstu þrepum
tekjustigans við mun léttari skatt-
byrði en launþegar. Í stað þess að
viðurkenna aukna misskiptingu,
biðjast velvirðingar og lofa að
bæta ráð sitt, reyna sumir fram-
bjóðendur stjórnarflokkanna að
ljúga sig út úr vandanum. Blákalt.
Hver trúir þeim?
Ríkisútvarpið flutti svohljóð-
andi frétt 27. apríl: „Mikill meiri-
hluti fólks telur að ójöfnuður hafi
aukist í íslensku samfélagi á kjör-
tímabilinu sem er að ljúka. Þetta
kemur fram í könnun Gallups,
fyrir Ríkisútvarpið og Morgun-
blaðið. Ríflega 70% telja að ójöfn-
uður hafi aukist, um 20% telja
hann hafa staðið í stað, og 10%
telja að dregið hafi úr ójöfn-
uði.“ Fólkið í landinu sér í gegn-
um lygavefinn. Frambjóðendur
stjórnarflokkanna héldu líklega,
að lygin gæti hlaupið hringinn í
kringum landið, áður en sannleik-
anum tækist að reima á sig skóna.
Þeim varð ekki kápan úr því
klæðinu. Það er góðs viti.
Áttatíu ár: Ekki nóg?
Þessa dagana er kosningabarátta flokka og frambjóðenda í algleymingi. Allir
keppast við að gefa bitastæð kosningalof-
orð sem eiga að skapa veröld nýja og góða
– með hjálp fjölmiðla sem sjá um að miðla
boðskapnum til almennings (okkar hinna).
Baráttumál flokkanna eru ólík sem og
áherslur þeirra en þegar öllu er á botn-
inn hvolft er það markmið þeirra allra að stuðla að
sem bjartastri framtíð lands og þjóðar.
Kosningar merkja tímamót, úrslit þeirra hafa
ekki einungis áhrif á líf og lífsstefnu frambjóðend-
anna heldur þjóðarinnar allrar.
Í öllu kosningafárinu vill það gleymast að fleiri
standa á mikilvægum tímamótum lífs síns. Þessa
dagana þreyta 10. bekkingar í grunnskólum lands-
ins samræmd próf. Niðurstöður prófanna eiga
eftir að hafa afgerandi áhrif á náms- og starfs-
val þessara ungmenna í nánustu framtíð og jafn-
vel fyrir lífstíð. Því er mikilvægt að við styðjum
vel við bakið á börnunum okkar, bæði í prófaundir-
búningi og próftöku.
En lífið er ekki bara menntun og starf. Í
skóla lífsins fer ekki síður fram dýrmætt
nám. Því miður er það svo að ekki er þó öll
lífsreynsla til góðs. Rannsóknir hafa sýnt
að margir unglingar hefja áfengisneyslu
við lok grunnskóla eða upphaf framhalds-
skóla, á tímapunkti þar sem líkamlegur
og andlegur þroski þeirra er ekki að fullu
úttekinn. Slík neysla hefur því oft skelfi-
legar afleiðingar í för með sér fyrir líf
unglingsins eins og ég hef margoft orðið
vitni að í mínu starfi. Því eldra sem fólk
er þegar áfengisneysla þess hefst, því minni líkur
eru á að neyslan hafi alvarlegar afleiðingar fyrir
einstaklinginn – hver mánuður og hvert ár skipt-
ir hér máli.
Því vil ég hvetja alla; ungmennin sjálf, foreldra,
systkini, aðra ættingja, vini og frambjóðendur
allra flokka til að leggja sitt af mörkum til að gera
lok samræmdra prófa að vímulausum tímamótum
í lífi ungmenna.
Stöndum með unglingunum okkar! Sýnum ástúð.
Tökum ábyrga afstöðu. Kjósum unga fólkið.
Höfundur er forvarnafulltrúi hjá lögreglunni
á höfuðborgarsvæðinu.
Kjósum bjarta framtíð
Henni hefði tæplega haldizt
uppi að hlaða svo undir ein-
staka flokksmenn, að þeir urðu
sumir milljarðamæringar við
einkavæðingu ríkisbankanna
og annarra ríkisfyrirtækja líkt
og í Rússlandi.
Listahátíð hefst í dag og er mikið um að vera á samkomu-stöðum víða um borg og í nálægum og fjarlægum byggð-um. Hátíðin er með stærra móti og hefur höldurum tekist að setja saman fjölbreytilega og áhugaverða dagskrá. Er nú
sýnt að sú ráðstöfun að gera hátíðina að árlegum viðburði var rétt.
Þótt hin opinbera dagskrá standi aðeins í rúmar tvær vikur dreif-
ist atburðaskráin á enn lengri tíma – allt til haustsins. Í kringum
hátíðahaldið má sjá ýmis merki þess að vorverkin reynist íslensk-
um listamönnum drjúg: víða eru viðburðir af ýmsu tagi utan við
hina opinberu dagskrá sem nýta sér að listir eru almennt í brenni-
depli þessa maídaga á skilum vetrar og sumars. Þannig reynist há-
tíðin hvati fyrir fleiri en þá sem beinlínis fá inni á hinni opinberu
dagskrá.
Hlutur fyrirtækja sem stoðaðila og styrktaraðila hefur aldrei
verið meiri en nú og fer stigvaxandi. Má sjá þess víða merki um
listasamfélagið að fyrirtæki, bæði í einkarekstri og oinberri eigu,
taka alvarlega þá kröfu samtímans að atvinnulífið leggi beint til
listanna og þátttöku almennings í sköpun utan við hversdagslegt
amstur.
Það er jafngott: nú við gátt alþingiskosninga kalla listamenn
eftir stefnu stjórnmálaflokka og kemur í ljós að á öllum bólum
halda menn sig við gamalkunnug mið. Sköpunarmáttur listanna
ætti að kalla á skýr viðbrögð, en þeir halda sig við sama heygarðs-
hornið, ríkjandi ástand er best á þeim parti vallarins. Nú blasir
við sterkur vilji listamanna til að brjóta sér nýja markaði hand-
an við höfin: listamenn finna sér sumpart skjól hjá hinu opinbera
rétt eins og einkafyrirtækjum í erlendri sóknarstöðu. Hvernig sjá
stjórnmálaflokkarnir þann hluta útrásarinnar?
Styrktarkerfi listanna í landinu er fast í sessi: er ekki rétt að
meta þátt þess í menningunni? Á að auka til þess fjármuni og leggja
þiggjendum á hendur skyldur? Hvernig sjá menn hlut menning-
arhúsanna sem eru að rísa víða um land? Er forræði fornra rík-
isstofnana í leik, dansi, tónlist og sýningarhaldi sjálfsagt? Gera
bættar samgöngur ekki kröfu til þess að listirnar fari víðar en til
erlendra borga í fjarlægum heimsálfum? Fyrst spilað er og dans-
að í Hamborg og Peking, má heimsækja Hornafjörð og Patreks-
fjörð.
Listahátíðin vekur okkur líka til umhugsunar um hlut listsköp-
unar í skólakerfinu: þar hafa verklegar greinar sem kenna börn-
um tökin á helstu tækjum til sjálfstjáningar vikið fyrir auknum
hlut bóklegra greina. Er það hollt? Á engum aldri er mannshug-
urinn eins móttækilegur fyrir örvun á sviði sköpunar og í bernsk-
unni. Það er sannað að nái einstaklingur tökum á sköpun á unga
aldri býr hann að því ævilangt í verkum á nánast hvaða vettvangi
sem er.
Opnun Listahátíðar í dag verður haldin í Listasafni Íslands innan
um verk CoBrA-hópsins. Meðlimir hans endurskipulögðu mynd-
mál Evrópu um miðja síðustu öld og sóttu viðmið sín í bernska
hugarheima, litagleði og hvatvísi æskunnar. Frelsi sköpunarinnar
var þeim æðst gilda. Það er hollt að taka þau viðmið á ný til brúks:
listin getur gert okkur öll jöfn. Þar erum við á sömu startlínu og
handan hennar eru okkur engin mörk sett. Þaðan getum við flog-
ið. Til hamingju.
Sköpunargleðin
í fyrirrúmi
Samtök um sorg og sorgarviðbrögð
Aðalfundur Nýrrar dögunar verður haldinn
í Neskirkju í kvöld 10. maí kl. 20.
Venjuleg aðalfundarstörf. Allir velkomnir.
Stjórnin
Aðalfundur