Fréttablaðið - 09.06.2007, Blaðsíða 18

greinar@frettabladid.is
E
inn af mörgum borgarstjórum Reykjavíkur stóð svell-
kaldur á hverfafundi: Vitið þið hvað það eru mörg bíla-
stæði á Reykjavíkursvæðinu? Fundurinn þagði þrjósku-
lega enda nýbúið að nöldra talsvert um skort á bílastæðum
í hverfinu. Borgarstjórinn gaf sér dramatíska kúnstpásu:
Það eru ein miljón bílastæði í Reykjavík – vitið þið hvað það kost-
ar sveitarfélögin?“
Það var fyrir hendingu frekar en slysni að Reykjavík varð
amerísk bílaborg og úthverfin – nágrannabyggðir fyrirgefið
– öpuðu það eftir. Í Bandaríkjunum eru menn að vakna við
vondan draum: samanlögð stæði þar í landi leggja undir sig ríkið
Connecticut. Bílarnir eitra borgirnar, sjúga krafta úr atvinnulífi
og opinberri þjónustu. Akbrautir og bílar heimta meira og meira
til sín af plássi og orku.
Í borgum Evrópu eru menn teknir að loka hverfum fyrir umferð
eða selja inn aðgang. Í Reykjavík treður bíllinn sér inn í garðana.
Borgin gefur tvö stæði við götu svo húseigandi geti keyrt inn í
garðinn sinn. Húseigendum er gert að borga fyrir bílastæði, at-
vinnurekstur þarf flennistæði við hús sín. Bílastæðin kosta og á
endanum borgar almenningur brúsann.
Vestanhafs hafa róttækir frjálshyggjumenn bent á að afnema
beri ókeypis bílastæði – alveg. Það dragi úr óþarfa umferð: þar eru
87 prósent umferðar á einkabílum og erindisleysur þrífast vegna
ókeypis stæða. Þar verða menn að finna ráð til að draga úr umferð
sem kostar samfélagið gríðarlegar fjárhæðir: ókeypis bílastæði
vestra kosta jafn mikið og heilsugæsla og landvarnir ár hvert.
Meirihluti sjálfstæðismanna í borgarstjórn Reykjavíkur snerist
í umferðarmálum á einni nóttu: um leið og ábyrgðin skall á þeim
fattaði liðið að bílaborgin Reykjavík er í vanda. Þegar borgarbúar
við tilteknar götur geta krafið sveitarfélag um skaðabætur vegna
loftmengunar er ástandið orðið alvarlegt. Raunar er að finna tals-
verða forsjárhyggju í umferðarkerfinu þegar: þegar einstefna er
sett á hluta Vesturgötu að kröfu íbúa er umferðinni beitt annað.
Einstefnukerfið er stýritilraun – forsjárhyggja hét það einu sinni.
Gjaldtaka á öllum stæðum er réttindamál þeirra skattborgara
sem ekki fara um á bíl. Það er sjálfsagt að gefa fyrirtækjum
sjálfsvald um hvort þau heimta stöðugjöld við hús sín. Víða er það
endurgreitt við kaup á vörum eða þjónustu. Hvers vegna skyldu
fyrirtæki leggja í mikinn og óendurkræfan kostnað svo starfs-
menn þeirra geti geymt bíl sinn daglangt á lóðum þeirra? Eru það
ekki fríðindi sem meta verður til tekna?
Rými í borginni er gæði – rými til að anda að sér hreinu lofti,
geta hleypt yngstu borgurunum út án þess að þeir búi við stöðuga
lífshættu af ofsaakstri bílstjóra. Stæði við heimili eru sums staðar
seld, annars staðar keypt í upphafi hússins. Það er ein lausn á vax-
andi umferðarvanda í Reykjavík og víðar að hugsa stæðaleigu upp
á nýtt og í samræmi við annað verð á plássi. Það gæti dregið úr
umferð sem verður að gera, dregið í látlitlum fasteignum fyrir
bíla sem verður að linna.
Og hvað á þá borgin að gera við öll bílastæðahúsin sín – hvers
vegna á sveitarfélag að reka bílageymslur? Þau má selja til einka-
aðila. Þessi gæði eiga menn að greiða fyrir eftir efnum og ástæðum,
erindi og erindisleysum.
Finnum stæði
Í þingsetningarræðu sinni lét for-
seti Íslands þess getið að nú væru
þeir allir horfnir af vettvangi sem
hefðu verið með honum á þingi.
Ég kleip mig í handlegginn til að
kanna hvort ég væri ekki þar sem
ég var. Eða væri ekki ég. Mundi
sem sagt ekki betur en að við
Ólafur Ragnar hefðum verið sam-
ferða á þingi fyrir margt löngu.
En ég fyrirgaf honum gleymsk-
una enda vorilmur í lofti, heit
golan og sólin skein í heiði. Það
var bjart yfir þessu öllu og enda
þótt þingmennirnir kynnu ekki að
ganga í takt og gleymdu að rísa
úr sætum þegar forsetinn gekk
úr þingsal, þá var samskonar
spenna og eftirvænting í öllum
sem þarna vorum mættir og mér
líka. Jafnvel þótt ég hafi upplif-
að þetta allt saman mörgum sinn-
um áður. Auk þess var ég pínu-
lítið stoltur að vera kominn á
þing aftur, þrjátiu og sex árum
eftir ég settist þar fyrst. Löngu
fyrir daga forsetans, svo ég stríði
honum obbulítið. Raunar eru þau
orðin fjörutíu og sex árin, síðan
ég gerðist heimavanur í þinghús-
inu. Veturinn 1961-62 var ég þing-
fréttaritari Vísis og fékk sem
slíkur að sitja þingflokksfundi hjá
Sjálfstæðisflokknum. Flokkurinn
átti blaðið.
Þarna sátu þeir Ólafur Thors
og Bjarni Benediktsson og enn
voru á þingi, kappar eins og
Einar Olgeirsson og Hermann
Jónasson. Og nú er ég kominn
aftur og sat innan um unga og
glæsilega nýliðana sem skrif-
uðu undir eiðstafinn. Sumir
þeirra voru ekki einu sinni
fæddir þegar ég var sjálfur í
þeirra sporum. Og svo heilsaði
ég upp á mann og annan, allir
voru kátir og kurteisir og manstu
gamla daga og svo voru borðað-
ar pönnukökur á eftir og þetta
var eins og að koma aftur heim
í heiðardalinn. Nema nú eru
komnir farsímar og tölvur og
sjónvarpið er ekki lengur svart/
hvítt og ég er fulltrúi fyrir annan
flokk og vegurinn að heiman er
ekki lengur vegurinn heim.
Stundum er talað niður til al-
þingis og kannski eru þingmenn-
irnir sjálfum sér verstir í orð-
bragði og málæði og svo birtast
myndir úr þingsal, þar sem varla
sést nokkur maður og almenn-
ingur spyr: af hverju er þetta
fólk ekki í vinnunni? Það gleym-
ist að láta þess getið að starfið
fer ekki alltaf fram í þingsalnum
sjálfum eða fyrir opnum tjöldum.
Öðru nær. Þingmenn sitja nefnda-
fundi, lesa sig til, mæta hjá hags-
munasamtökum, skrifa ræður eða
greinar, hitta kjósendur og þurfa
heldur ekki alltaf að vera sýni-
legir eða önnum kafnir. Það þarf
líka að hugsa. Og vera einn með
sjálfum sér. Mynda sér skoðun,
hafa hugmyndir, sinna verkefn-
um, safna hugrekki og þekkingu
til að taka afstöðu. Magnús frá
Mel sagði mér einu sinni að hann
fengi sér alltaf blund um miðjan
dag. Þannig fékk hann hvíldina til
að láta að sér kveða. Ég hef enn
ekki haft vit á því að fara að hans
ráðum!
Það er líka gaman að líta yfir
hópinn á þingi og sjá hvað þar er
margt af efnilegu fólki. Í öllum
flokkum. Metnaðarfullum, vel
menntuðum og vel gerðum ein-
staklingum. Það er töggur í þessu
unga fólki. Það á framtíðina fyrir
sér. Ég er ekki að mæla með því
að það sitji of lengi, en meðan
það er glampi í augum þeirra og
fjaðurmagn í göngulaginu, þá er
engu að kvíða. Það spjarar sig
og verður sjálfum sér og þjóð-
inni til sóma. Ég er satt að segja
undrandi hissa hversu margt fólk
nennir ennþá að gegna svona
starfi. Vera sífellt í sviðsljósinu
og undir mælikeri gagnrýninn-
ar. Eiga á hættu að missa jobbið
eftir fjögur ár. Af hverju ekki að
setjast í öruggan stól embættis-
mannsins eða þjónustufulltrú-
ans og geta farið heim klukkan
fimm? Er það svo eftirsóknarvert
að vera sífellt að hafa vit fyrir
öðrum, sitja leiðinlega fundi, vera
skotspónn háðs og skamma? Vera
almenningseign?
Og svo gerist það einn daginn
að þú hættir og hverfur af sviðinu
og situr uppi með það að tuttugu
eða þrjátíu árum seinna man
sjálfur forsetinn ekki einu sinni
eftir því að þú hafir verið þarna.
Ekki einu sinni þótt þú komir
aftur!
Í nýju kompaníi
Og nú er ég kominn aftur og
sat innan um unga og glæsi-
lega nýliðana sem skrifuðu
undir eiðstafinn. Sumir þeirra
voru ekki einu sinni fæddir
þegar ég var sjálfur í þeirra
sporum.
Innritun í framhaldsskólana stendur yfir til 11. júní næst komandi. Stóra
spurningin til unga fólksins er þessi:
„Í hvaða framhaldsskóla ætlar þú?“
Því fer fjarri að allir umsækjendur á
höfuðborgarsvæðinu hafi slíkt val.
Þeir framhaldsskólar á höfuðborgar-
svæðinu, sem bjóða eingöngu upp á
bóknámsbrautir til stúdentsprófs (hér
kallaðir „bóknámsskólar“), fá umsókn-
ir frá mun fleiri nemendum en þeir hafa pláss
fyrir. Þessir skólar hafa farið þá leið að taka inn
nemendur eftir einkunnum. Til að eiga möguleika
á inngöngu, þurfa umsækjendur að hafa háar ein-
kunnir (heyrst hefur 7,5 til 8,0 í samræmdum
prófum). Umsækjandi með einkunnir undir 7,0,
á litla sem enga möguleika á því að komast í bók-
námsskólana. Ef hann sækir eingöngu um þessa
skóla, þvælist umsóknin um kerfið og endar á
borði menntamálaráðuneytisins sem finnur nem-
andanum skóla þvert á óskir hans.
Framhaldsskólar sem bjóða upp á bæði bók-
námsbrautir til stúdentsprófs og starfsnáms-
brautir, taka við fjölbreyttum hópi nemenda.
Allflestir þeirra eru með lægri ein-
kunnir en 7,0. Í þessum hópi eru nem-
endur með námserfiðleika af ýmsum
toga, svo sem dyslexíu, athyglisbrest
og ofvirkni. Prófkvíðnir einstakling-
ar sem ekki gátu komið þekkingu
sinni til skila í samræmdum prófum.
Nemendur af erlendum uppruna.
Nemendur með langvinna sjúkdóma.
Nemendur sem þurfa að vinna fyrir
sér með námi. Börn foreldra sem ekki
eru í stakk búnir til þess að aðstoða
þau með heimanám þegar komið er á
framhaldsskólastig. Og svo má lengi
telja. Myndarlegt og hæfileikaríkt ungt fólk sem
vill ná árangri í lífinu.
Að stéttskipta nemendahópnum stangast á við
það grundvallarmarkmið skóla, að búa nemendur
undir líf og starf í lýðræðisþjóðfélagi. Ég vil
hvetja verðandi framhaldsskólanema og forráða-
menn þeirra að kynna sér vel mismunandi kröfur
skóla og möguleika á skólavist. Upplýsingar á
menntagatt.is, um inntökuskilyrði á námsbrautir,
segja ekki nema tæplega hálfan sannleikann.
Höfundur er náms- og starfsráðgjafi hjá Fjöl-
brautaskólanum við Ármúla.
Innritun í framhaldsskóla