Fréttablaðið - 04.07.2007, Blaðsíða 29

Minningarútgáfa með
tónsmíðum Árna Björns-
sonar tónskálds er komin
út á tveimur diskum sem
geyma úrval tónsmíða
hans: kammerverk, kór- og
einsöngslög, auk þriggja
dægurlaga sem hann samdi.
Útgáfan er helguð minning-
um þeirra hjóna, Árna og
Helgu konu hans. Er nú loks
fáanlegt yfirlit um höfund-
arverk þessa virta tónlist-
armanns sem hrifinn var
frá verki á miðjum aldri.
Árni var fæddur í Kelduhverfi í
Þingeyjarsýslum 1905. Hann ólst
upp í fornu bændasamfélagi þar
sem tónlistariðkun var af skorn-
um skammti og möguleiki til tón-
listarmenntunar enginn. Ungur
heillaðist hann af orgelslætti og
sýndi þegar óvanaleg efni til að
tileinka sér tækni hljóðfærisins
sem varð til þess að vandamenn
hans sáu hvílíka hæfileika hann
hafði. Hann komst á sextánda
ári í skamma hríð til kennslu á
Húsavík og fór sautján ára gam-
all til Akureyrar veturpart og
fékk kennslu í píanóleik. Heim
sneri hann og stofnaði á næstu
árum kóra í heimahéraði sínu og
lék á orgel í kirkjum. Hann fór
ekki til náms suður til Reykjavík-
ur fyrr en um tvítugt og naut þá
ókeypis leiðsagnar Páls Ísólfsson-
ar sem þá var nýkominn heim frá
námi í Þýskalandi. Tónlistarskóli
Reykjavíkur var þá nýstofnaður
og settist Árni þar á skólabekk og
var með fyrstu nemendum sem
útskrifaðist þaðan. Hann kast-
aði sér í tónlistarlíf bæjarins, lék
með Hljómsveit Reykjavíkur og
Lúðrasveit Alberts Klahn, kenndi
á píanó og lék í danshljómsveit-
um. Tómstundir sínar nýtti hann
til tónsmíða enda stefndi hugur
hans þangað.
Rétt fertugur axlar Árni sín
skinn og fer út til Bretlands.
Stríðið var í hámarki og auðsótt
ungu fólki að komast að í bresk-
um skólum: herskyldan og stríðið
sáu til þess. British Councel gerði
það sem þurfti til að sækja nem-
endur til nálægra landa og nutu
Árni og margir yngri listamenn á
Íslandi góðs af því og sóttu nám
þessi árin til Bretlands. Árni hóf
nám í Konunglega tónlistarskól-
anum í Manchester og lauk því
á tveimur árum og sneri þá heim
til Reykjavíkur. Næstu árin voru
blómatími Árna. Íslenskt tónlist-
arlíf tók mikið stökk á eftirstríðs-
árunum og Árni var mikilvirkur
í starfi sínu sem tónskáld: hann
tók til verka í mörgum greinum
tónbókmennta og hafði metnað til
að vinna stærri verk en markað-
ur og máttur voru til. Hafði hann
hug á óperusmíð og var kominn
með textahöfund með sér, Guð-
mund Daníelsson.
Klippt var á frekari frama Árna
þegar hann varð fyrir fólskulegri
líkamsárás tveggja manna í Þing-
holtunum í Reykjavík. Hann var
fyrir miklum höfuðhöggum og
blæddi inn á heilann. Árásin var
um langt árabil í minnum höfð
meðal landsmanna sem einstakt
ofbeldisverk sem átti sér fáar
ef nokkrar hliðstæður. Áverkar
Árna voru svo alvarlegir að hann
var ekki nema hálfur maður:
starfsgeta hans verulega skert,
minni laskað: sjálfsagðir kunn-
ugleikar við lestur og nána kunn-
ingja og vini voru horfnir. Hann
varð að læra það upp á nýtt. Tón-
listarhæfileika sínum og tón-
heyrn glataði hann ekki, en form-
gáfa hans var ekki söm og áður.
Helga kona Árna reyndist
honum slík stoð á seinni helmingi
ævinnar að eftir var tekið.
Á diskunum tveimur sem koma
nú út með tilstyrk sjóða á borð
við Minningarsjóð Margrétar
Björgúlfsdóttur, Tónmenntasjóðs
Tónskáldafélagsins og Menning-
arsjóðs FÍH auk framlaga fyr-
irtækja eru verk í flutningi ís-
lenskra og enskra listamanna:
Kammerkór Hafnarfjarðar syng-
ur þrjú lög, Björg Þórhallsdóttir
sópran syngur tvö lög og Gunnar
Guðbjartsson sautján. Jóhanna
Vigdís syngur þrjú danslög og
Hátíðarhljómsveit sambands ís-
lenskra lúðrasveita leikur þrjú
lög. sérskipuð kammersveit flyt-
ur svítu fyrir strengi, James Lis-
ney píanóleikari flytur fjögur
verk og koma þau Jamie Mart-
in flautleikari og Elizabeth Layt-
on fiðluleikari við sögu í tveimur
þeirra. Upptökur fóru fram hér
heima og á Bretlandi.
Ítarlegur bæklingur fylgir disk-
unum tveimur og er bæði á ensku
og íslensku. Þar ritar barnabarn
Árna, Davis Harald Cauthery,
hugvekju og reynir að greina
þá breytingu sem varð á högum
Árna til tónsmíða eftir árásina
og skaðann sem hann þoldi. Disk-
arnir geyma gott úrval tónsmíða
Árna en ekki er getið um hvenær
tónsmíðarnar voru unnar. Áheyr-
endum gefst því kostur að meta
framlag Árna nú rúmri öld eftir
að hann fæddist.
Á þessu sumri eru tuttugu ár liðin
síðan Laufey Sigurðardóttir fiðlu-
leikari hratt Sumartónleikum á
Mývatni af stað. Þessi menning-
arauki fyrir heimamenn og gesti
hefur árlega glætt sumarnóttina
tónabirtu þó atriðin hafi mörg
verið flutt af fáum en vel sótt.
Vegna afmælisársins verður efnt
til þriggja daga hátíðar um kom-
andi helgi og því ekki ráð nema
í tíma sé tekið fyrir þá sem vilja
leggja land undir fót og hópast
norður í Mývatnssveit. Sóknar-
nefnd Reykjahlíðarkirkju hefur
keypt flygil sem tekinn verður
í notkun við hátíðlega athöfn á
föstudagskvöld kl. 20.30. Þar flyt-
ur ávarp Pétur Snæbjörnsson,
formaður sóknarnefndar, sr. Örn-
ólfur Ólafsson fer með blessun-
arorð. en síðan er tónlistarflutn-
ingur: Sólveig Anna Jónsdótt-
ir, píanó, Laufey Sigurðardóttir,
fiðla, Sveinn Hjörleifsson, tenór,
Margrét Bóasdóttir, sópran, flytja
blandað prógram.
Á laugardagskvöldið kl. 21
mun jafnaldri Sumartónleikanna
og þátttakandi í upphafstónleik-
unum 1987, þá reyndar í móð-
urkviði, Benedikt Kristjánsson,
tenór, syngja við píanóleik Sól-
veigar Önnu Jónsdóttur. Bene-
dikt lauk framhaldsprófi í söng
frá Tónlistarskólanum í Reykja-
vík nú í vor. Sólveig Anna er Ak-
ureyringur og vel þekktur tón-
listarmaður um allt land. Á efnis-
skrá eru íslensk sönglög, ítalskar
aríur og ljóðasöngvar eftir Grieg,
Schubert og Fauré.
Sunnudaginn 8. júlí kl. 14.00
verður í fyrsta sinn almenn guðs-
þjónusta í Bænhúsinu á Rönd við
Sandvatn, en bænhúsið er gert
eftir teikningum af miðaldakirkj-
unni í Reykjahlíð. Prófastur Þing-
eyjarprófastdæmis, Jón Ármann
Gíslason, ásamt sóknarpresti,
Örnólfi Ólafssyni, Sighvati Karls-
syni og Kristjáni Val Ingólfssyni
annast messuna og kirkjukórar í
Mývatnssveit syngja. Þetta er í
fyrsta sinn sem almenningi gefst
kostur á að koma að bænhúsinu,
sem er eftirlíking miðaldakirkj-
unnar í Reykjahlíð, teiknuð af
Herði Ágústssyni, arkitekt. Bæn-
húsið er í einkaeign á landareign
Randar við Sandvatn, vestan Mý-
vatns. Messugestir eru beðnir að
klæðast samkvæmt veðri. Gott er
að taka með sér tjaldstól, þar sem
messan fer að mestu fram utan-
dyra. Prestar; sr. Jón Ármann
Gíslason, prófastur, Örnólfur Ól-
afsson, Sighvatur Karlsson og
Kristján Valur Ingólfsson. Kórar
Reykjahlíðarkirkju og Skútu-
staðakirkju syngja.
Tónlist: Ástríður Pétursdótt-
ir, klarinett og Benedikt Kristj-
ánsson tenór. Söngstjóri er Mar-
grét Bóasdóttir en hún er list-
rænn stjórnandi Sumartónleika í
Mývatnssveit þetta árið en næstu
helgar verða þar í boði tónleikar
af ýmsum toga.
Sumartónleikar tvítugir
Hópur listamanna leggur alþjóð-
legri ráðstefnu lið sem haldin verð-
ur hér um komandi helgi með því
að gefa verk eftir sig. Verða verk-
in boðin upp á uppboði á fimmtu-
dag en þau verða til sýnis í Startart
á Laugavegi 12b í dag og á morgun
á afgreiðslutíma verslana. Klukku-
tíma fyrir uppboðið, sem verður kl.
17 á fimmtudag, kynna listamenn-
irnir verkin áhugasömum.
Það er glæsilegur hópur sem
leggur málefninu lið: Áslaug Thorl-
acius, Birgir Andrésson, Egg-
ert Pétursson, Haraldur Jónsson,
Helgi Þorgils Friðjónsson, Kristinn
G. Harðarson, Kristín Reynisdóttir,
Magnús Pálsson, Ólafur Lárusson,
Ragnhildur Stefánsdóttir og Þórdís
Alda Sigurðardóttir.
Listaverkauppboðið er til styrkt-
ar ráðstefnunni „Saving Iceland“
sem haldin verður helgina 7. og
8. júlí. Þar munu sérfræðingar og
fulltrúar baráttusamtaka frá fimm
heimsálfum fjalla um hnattrænar
afleiðingar stóriðju og stórstíflna.
Þeir sem hafa áhuga á að kynna
sér dagskrá þessa sumarþings um
ástand heimskringlunnar geta litið
á vefsíður því helgaðar: http://www.
savingiceland.org. og http://www.
savingiceland.org/conference
Áhugamenn um myndlist fá hér
gullið tækifæri til að komast yfir
merkileg verk og styrkja um leið
ungan umræðuvettvang um gamalt
deilumál.
Sökk eða stökk
SMS
LEIKUR