Fréttablaðið - 24.07.2007, Blaðsíða 16

greinar@frettabladid.is
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki
Mikið hefur verið rætt um nýfallinn sýknudóm
Héraðsdóms Reykjaness í máli
sem varðaði einkadans í því, sem
ákæruvaldið taldi vera lokað
rými. Lítið skal um það rætt hér,
því ný lög hafa nú bannað
einkadans með öllu og málið vart
fordæmisgefandi. Hitt er öllu
alvarlegra mál, en það er í hvaða
tilgangi dansmeyjar eru hér og að
hvaða leyti þær mega um frjálst
höfuð strjúka meðan þær dvelja á
landinu. Mansal, sem er algeng-
ara á Íslandi en margan grunar,
þrífst í skjóli löglegs kynlífsiðn-
aðar og lög sem banna nektardans
og einkasýningar eru liður í að
vinna gegn því.
Í skýrslu Bandaríkjaþings frá
2006 er bent á að umræða um
mansal sé lítil sem engin á
Íslandi; hér séu hvorki til reglur
um öflun upplýsinga né áætlanir
um aðgerðir til aðstoðar fórnar-
lömbum mansals. Þó er ljóst að
bæði er flutt inn vinnuafl til
starfa langt undir töxtum og
konur fluttar inn til starfa í
kynlífsiðnaðinum. Samkvæmt
skýrslu Fíkniefna- og afbrota-
málaskrifstofu Sameinuðu
þjóðanna er mansal til Íslands í
miðlungi algengt á heimsvísu.
Þetta er eflaust mun hærra en
flestir vilja trúa. Rannsaka
verður umfang mansals hér á
landi og lögregluyfirvöld þurfa
að gera raunverulegar tilraunir
til að fylgjast með umfangi og
eðli kynlífsiðnaðarins sem
virðist blómstra hér á landi.
Einungis þannig er hægt að
koma í veg fyrir að konur séu
misnotaðar og seldar mansali.
Íslenska ríkið hefur forðast að
taka á þeim málum sem upp hafa
komið; ef grunur leikur á að um
mansal sé að ræða eru fórnar-
lömbin gjarnan flutt úr landi.
Fátt virðist gert til að komast að
því hvaða samtök standa að baki
mansali eða eiga samvinnu með
öðrum um að rannsaka og ákæra
í málum. Fórnarlömbin standa
oft enn verr að vígi og eru í
aukinni hættu á að lenda aftur í
mansali ef þau eru send til síns
heima. Áhersla er lögð á það í
opinberri orðræðu að fórnar-
lömbin séu á leið annað – við
viljum ekki vita að við búum í
samfélagi þar sem þessir hlutir
viðgangast.
Rekstur nektarstaða styrkir
stöðu þrælahaldara í heiminum
en ólögleg „viðskipti“ með líkama
kvenna og barna eru í dag eru
talin velta milli 5 og 7 milljörðum
bandaríkjadala á ári. Í Hollandi
er árleg velta af kynlífsiðnaðin-
um um einn milljarður dala, en
þar er vændi löglegt eins og í
Þýskalandi. Holland og Þýska-
land eru jafnframt í hópi helstu
áætlunarlanda fórnarlamba
mansals í heiminum. Því er
gjarnan kastað fram að með
lögleiðingu vændis væri hægt að
útiloka neikvæðar afleiðingar
mansals. Það virðist þó alls ekki
vera raunin heldur þvert á móti.
87% þeirra sem eru seld mansali
eru seld í kynlífsþrælkun skv.
tölum frá UNODC. Yfirgnæfandi
meirihluti þeirra eru konur og
börn, sem endurspeglar takmörk-
uð völd þeirra í flestum ríkja
heims. Hér á landi bendir
ýmislegt til þess að vændi þrífist
á nektarstöðum. Frelsi þeirra sem
þar vinna er takmarkað, hluti af
starfinu er að fá sér í glas – í
hvaða starfsgrein er fólk hvatt til
að neyta efnis sem slævir
dómgreind þess og kemur því í
annarlegt ástand? Hvers vegna
kjósum við ekki að uppræta þessa
meinsemd í okkar nánasta
umhverfi en teljum sjálfsagt að
leggja baráttunni lið í fjarlægum
heimshlutum?
Skv. nýsamþykktum lögum er nú
„hvorki heimilt að bjóða upp á
nektarsýningar né með öðrum
hætti að gera út á nekt starfs-
manna eða annarra sem á
staðnum eru“, en áfram verður þó
hægt að sækja um undanþágur til
leyfisveitenda um að heimila
nektardans. Í lögunum segir
jafnframt að á „slíkum stöðum er
sýnendum óheimilt að fara um á
meðal áhorfenda og jafnframt eru
hvers konar einkasýningar
bannaðar“. Spurningin um hvað er
lokað rými og hvað ekki skiptir
ekki lengur máli. Í umræðum á
þingi kom fram sá skilningur
þingmanna á nýju lögunum að
almenna reglan væri að nektar-
dans væri bannaður – sveitar-
félögin hefðu það í hendi sér hvort
leyfi væri veitt. Nú þurfum við að
bíða og sjá hvað gerist í Kópavogi.
Lögreglan þarf að fylgjast með
því að þessum lögum verði
framfylgt og dómstólar að túlka
þau í samræmi við vilja lög-
gjafans og almennings. Ekki er
hægt að vinna gegn mansali með
því að leyfa starfsemi sem byggir
á því, leynt eða ljóst.
Höfundur er ráðskona atvinnu- og
stjórnmálahóps Femínistafélags
Íslands.
Mansal er mannréttindabrot
Hvort það sé rétt aðferð að festa sig upp í krana eða að hlekkja sig saman
og hindra umferð til að vekja athygli á
málstað sínum eins og Saving Iceland
hefur gert – um það eru skiptar skoðanir.
Hins vegar fannst mér fréttatilkynning
þeirra áhugaverð sem send var út 18. júlí
sl. þar sem vakin er athygli á að umhverf-
ismat á væntanlegu álveri í Helguvík sé
unnið af aðilum sem eiga mikilla hags-
muna að gæta – og er verkfræðisamsteypan HRV
nefnd í því samhengi.
Kemur fram m.a. í matinu að mengun af verk-
smiðjunni verði ekkert vandamál þar sem öll
mengun mun hverfa með vindinum!
Í Fréttablaðinu 28. mars sl. er HRV kynnt sem
eitt fremsta ráðgjafar- og þjónustufyrirtæki í
heiminum á sviði ál- og orkuiðnaðar. Jafnframt er
greint frá því að áhersla fyrirtækisins verði að
stórum hluta á álversiðnaðinn þar sem það hefur á
mikilli þekkingu að byggja, en einnig sé horft til
annars orkufreks iðnaðar.
Í sömu frétt segir: „Fyrir utan að stýra með
verkfræðingum Norðuráls uppbyggingu þar, erum
við í samstarfi við Bechtel fyrir austan við bygg-
ingu Fjarðaáls, við vinnum að uppbygg-
ingu álvers á Húsavík, við tökum þátt í
undirbúningi stækkunar í Straumsvík og
sömuleiðis að undirbúningi álvers í
Helguvík.“
Jafnframt kemur fram að félögin sem
standa að HRV eigi í Geysi Green Energy
sem er hluthafi í Hitaveitu Suðurnesja.
Það er alkunna að verðmæti þess fyrir-
tækis muni aukast verulega verði af
byggingu álversins í Helguvík.
Þeir aðilar sem eiga síðan að sjá um
áhættumat vegna mögulegs stíflurofs, ef
af virkjun Þjórsár verður, eru m.a. verk-
fræðistofurnar VST og VGK sem eru hluti af
HRV.
Líklega væntir almenningur þess að umhverfis-
mat eigi að fela í sér hlutlaust mat á áhrifum fram-
kvæmda. Í grein eftir framkvæmdastjóra verkfræði-
samsteypunnar HRV lýsir hann hins vegar þeirri
skoðun sinni að við Íslendingar eigum að skammast
okkar og draga úr loftmengun með því að nýta
umhverfisvæna orku okkar alþjóðasamfélaginu og
okkur Íslendingum til heilla og byggja hér eins og
tvö til þrjú „Reyðarfjarðarálver“.
Er þá einhver furða þó svo menn leyfi sér að
draga í efa hlutleysi matsaðila?
Höfundur er formaður Sólar í Straumi.
Siðleysi í umhverfismati á stóriðju?
H
vers konar samfélag er það sem býður veikum börnum
upp á bið eftir greiningu og meðferð?
Á mestu velmegunartímum þjóðarinnar er staðan
sú að enn eitt árið er rætt um hvernig skuli stytta
biðlistann á Barna- og unglingageðdeild Landspítala
(BUGL).
Fyrir réttum mánuði sagði Guðlaugur Þór Þórðarson heilbrigð-
isráðherra: „Það var eitt af mínum fyrstu verkum sem ráðherra
að hefja undirbúning að vinnu vegna BUGL og ég hef þegar kynnt
vinnutilhögunina í ríkisstjórn. Nánari útfærsla verður kynnt á
næstu vikum.“
Áætlun ráðherrans liggur ekki fyrir. En markmiðið getur ekki
verið flókið: Biðlistanum á Barna- og unglingageðdeildinni þarf að
eyða og sjá til þess að hann myndist aldrei framar.
Guðlaugs Þórs og félaga í nýrri ríkisstjórn bíða ærin verkefni
sem hrönnuðust upp í tíð fyrri ríkisstjórnar. Viðvarandi biðlistar
á Barna- og unglingadeildinni og Greiningar- og ráðgjafarstöð
ríkisins eru sorglegur vitnisburður um sinnuleysi ríkisstjórnar
Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks í garð barna sem eiga
bágt. Það segir meira en mörg orð um áhugaleysið að bið eftir
þjónustu á Greiningar- og ráðgjafarstöðinni, sem þjónar fötluðum
börnum og fjölskyldum þeirra, var orðin allt að þrjú ár.
Jóhanna Sigurðardóttir félagsmálaráðherra lagði fyrir ríkis-
stjórnina og fékk samþykktar í júní sérstakar aðgerðir til að vinna
á þeim vanda og hófust þær strax.
Auðvitað ber Sjálfstæðisflokkurinn ríka ábyrgð á þessari slæmu
stöðu. Guðlaugs Þórs bíður að reka slyðruorðið af flokki sínum.
Áætlanir hans um Barna- og unglingageðdeildina hljóta að líta
dagsins ljós á næstu dögum.
En það er margt annað sem má betur fara í málefnum barna en
að eyða biðlistum á sérhæfðar stofnanir. Enn stærra mál er hvernig
samfélagið í heild býr að þeim börnum sem minna mega sín. Í vor
hélt Lena Nyberg, umboðsmaður sænskra barna, merkilegt erindi
í Norræna húsinu þar sem hún fjallaði um rétt barna til góðra
foreldra. „Foreldrar sem ekki sinna börnunum teljast með mestu
erfiðleikum sem börn eiga við að stríða í Svíþjóð í dag,“ sagði
Lena.
Fólk sem ekki ræður við foreldrahlutverkið hefur alltaf verið
til, og það mun ekki breytast. Hvernig samfélagið bregst við þeim
vanda er hins vegar á margan hátt enn óleyst mál. Hryllingssögur
frá Breiðavík og öðrum uppeldisheimilum ríkisins taka af allan
vafa um að í fæstum tilfellum er lausnin að taka börnin af
foreldrunum.
Sívaxandi fjöldi tilkynninga til barnaverndaryfirvalda staðfestir
að vandamálin eru mörg. En í auknum fjölda tilkynninga eru þó
ekki aðeins neikvæðar fréttir. Þar er einnig að finna vísbendingu
um að fólk er að vakna til betri vitundar um ábyrgð samfélagsins
alls á vanræktum börnum.
Næsta skref er virkja þessa vitund og skapa umhverfi sem
styður við bakið á þeim foreldrum sem ráða ekki hlutverk sitt.
Vissulegra er það flóknara verkefni en að fjölga starfsfólki á
fáliðuðum stofnunum, en ríkisstjórnina virðist ekki skorta vilja
eða áhuga á málefnum barna. Næst er að láta verkin tala.
Börnin sem
urðu eftir