Fréttablaðið - 28.07.2007, Blaðsíða 12

greinar@frettabladid.is
Ísrael var stofnað 1948 fyrir tilstuðlan Sameinuðu þjóðanna
um skiptingu Palestínu í tvö ríki.
Hitt ríkið í Palestínu hefur hins
vegar aldrei náð raunverulegu
sjálfstæði þrátt fyrir skýran vilja
og ætlun alþjóðasamfélagsins.
Stofnun Ísraels olli stríði við
nágrannalöndin og orsakaði fyrstu
bylgju palestínskra flóttamanna,
bænda og þorpsbúa sem þurftu að
flýja undan Ísraelsher og sjálfskip-
uðum vígasveitum ísraelskra
landnema. Tölur eru nokkuð á reiki
um fjölda flóttamanna, en tæp
milljón lætur nærri lagi. Í þessari
þjóðernishreinsun liggur rót
átakanna í Palestínu.
Núverandi Ísraelsríki hefur
síðan þanist langt út fyrir þau
landamæri sem því voru í upphafi
mörkuð af Sameinuðu þjóðunum.
Árið 1967 hernámu Ísraelsmenn
landsvæði sem samanlagt var
stærra en Ísrael í upphafi stríðsins.
Þetta hernám hefur ítrekað verið
fordæmt af Sameinuðu þjóðunum
en Ísrael komist upp með að hunsa
vilja alþjóðasamfélagsins. Árið
1974 fékk Frelsishreyfing Palest-
ínu hins vegar alþjóðlega viður-
kenningu þegar leiðtogi hennar,
Arafat, fékk að ávarpa allsherjar-
þing Sameinuðu þjóðanna. Árið
1988 lýsti svo Frelsishreyfing
Palestínu yfir stofnun sjálfstæðs
ríkis og fékk stuðning víða um
heim. Þáverandi utanríkisráðherra
Íslands sýndi mikla djörfung og
frumkvæði þegar hann sótti heim
palestínsku ríkisstjórnina og veitti
hann þar með viðurkenningu í
raun.
Árið 1993 náðist samkomulag
Ísaelsmanna og Palestínumanna í
Osló. Varð þá til eins konar ríki
Palestínumanna á Vesturbakkanum
og Gazasvæðinu sem þó var hlutað í
sundur og náði aðeins til 22% þess
landsvæðis sem Ísrael hafði
hernumið 1967. Ljóst er að forsendur
samkomulagsins voru veikar og
Palestínumenn fórnuðu miklu til að
öðlast frið og alþjóðlega viðurkenn-
ingu. Þetta samkomulag hefur í raun
ekki verið í gildi síðan 2000 þegar
þáverandi leiðtogi stjórnarandstöð-
unnar í Ísrael, Ariel Sharon, kaus að
ögra Palestínumönnum til þess að
grípa aftur til vopna. Hófust þá
vopnuð átök sem fyrst og fremst hafa
bitnað á Palestínumönnum. Frá árinu
2000 hafa ríflega 3000 Palestínumenn
látið lífið (þar af rúmlega 500 börn)
og samfélag þeirra er í rúst.
Manntjón Ísraelsmanna er einnig
verulegt en þó er engan veginn hægt
að halda því fram að átökin hafi
bitnað jafn mikið á almenningi þar.
Í þingkosningum í janúar 2006
unnu Hamas-samtökin sigur og fengu
meirihluta á þingi Palestínu. Hinn nýi
meirihluti myndaði stjórn undir
forystu Ismail Hanyeh, en var þegar
í stað beittur efnahagsþvingunum af
hálfu Bandaríkjanna og Ísraels. Þar á
meðal hélt Ísraelsstjórn eftir
skattgreiðslum sem hún innheimtir
fyrir hönd heimastjórnarinnar. Í
mars 2007 var svo mynduð þjóðstjórn
Hamas og Fatah – meðal annars fyrir
tilstilli Arababandalagsins. Í júní vék
Mahmud Abbas, forseti Palestínu,
stjórninni frá völdum í kjölfar átaka
á Gazasvæðinu. Í kjölfarið fól Abbas
Salam Fayad stjórnarmyndun. Hann
sækir ekki umboð sitt til almennings
því að í seinustu þingkosningum í
Palestínu fékk flokkur hans einungis
2,4% atkvæða. Fráfarandi ríkisstjórn
nýtur hins vegar ennþá þingmeiri-
hluta.
Ríkisstjórn Fayads er í raun aðeins
við völd á hluta heimastjórnar-
svæðisins. Annars staðar líta menn
ennþá á Haniyeh sem forsætisráð-
herra. Ríkisstjórn Fayads nýtur
stuðnings Bandaríkjanna og
Ísraels og hefur fengið fyrirheit
um fjárstuðning þaðan. Á hinn
bóginn hefur hún ekki meirihluta á
þingi, sem er forsenda þess að
stjórn geti talist lýðræðisleg. Af
þessu má ráða að staða mála í
Palestínu er flókin því þar eru nú
tvenn stjórnvöld. Viðbrögð
umheimsins skipta miklu máli. Á
að viðurkenna stjórn sem skipuð
er af forsetanum og nýtur
stuðnings öflugra erlendra aðila
eða stjórn sem hefur á bak við sig
þingmeirihluta og getur vísað í
þjóðarvilja sem komið hefur fram
í lýðræðislegum kosningum?
Ríkisstjórn Íslands hefur tekið
afstöðu í málinu og skipar sér fast
að baki Abbas forseta og minni-
hlutastjórn hans. Forsendur
stefnumótunarinnar eru þó
einkennilegar. Í fyrsta lagi hefur
ríkisstjórn Íslands skotið sér
undan þeirri staðreynd að
Palestína sé klofin og reynir þar
með að þagga niður alla umræðu
um það hvers vegna hún kýs að
styðja annan aðilann umfram hinn.
Á hinn bóginn er það yfirlýst
stefna annars stjórnarflokksins að
„alþjóðasamfélagið viðurkenni
sjálfstætt ríki Palestínumanna og
nýja þjóðstjórn Palestínu“ og að
skapa þurfi forsendur fyrir
lýðræði á svæðinu. Þessa stefnu
kynnti Samfylkingin í seinustu
alþingiskosningum og tók þar með
skýra afstöðu með rétti Palestínu-
manna til að kjósa sér ríkisstjórn.
Ekki verður séð að yfirlýsingar
utanríkisráðherra í Ísrael og
óskoruð viðurkenning á ríkis-
stjórninni sem skipuð var í júní
séu í samræmi við seinustu
landsfundarályktun Samfylkingar-
innar.
Lýðræðið í Palestínu
V
íða á Vesturlöndum eru líflegar umræður um innflytj-
endur og stöðu þeirra í nýju samfélagi. Danir fengu
nýlega enn eitt tilefni til umræðu um þessi efni þegar
þingframbjóðandi úr röðum innflytjenda lýsti rétt-
mæti hryðjuverkaárása á danska hermenn í Írak.
Hér reis nokkur umræðubylgja á öndverðum síðasta vetri að
frumkvæði Frjálslynda flokksins. Þeirri tilraun var af öðrum
flokkum mætt sem kosningalýðskrumi. Sú gagnrýni var á
nokkrum rökum reist. Lýðskrumsumræða um þessi efni hefur
víða haft áhrif í kosningum og jafnvel breytt pólitísku mynstri á
skömmum tíma. Að því leyti var mikið í húfi í aðdraganda kosn-
inga.
Á þessum vettvangi var á það bent að umræðan myndi vænt-
anlega hníga eins og hver önnur alda ef henni yrði ekki fylgt
eftir með markvissum tillöguflutningi um breytta löggjöf. Það
kom á daginn og málið hafði óveruleg áhrif í kosningunum liðið
vor.
Málefnaleg umfjöllun um þetta efni er hins vegar þörf. Við
munum án efa á næstu árum mæta ýmsum áleitnum spurning-
um í þessu sambandi rétt eins og aðrar þjóðir sem lengri reynslu
hafa af sambúð frumbýlinga og innfluttra.
Satt best að segja hafa engin raunveruleg vandamál sprottið
upp hér á landi af þessum sökum. Þvert á móti má rökstyðja að
verðbólga hefði orðið talsvert meiri á mesta þensluskeiðinu ef
erlendra krafta hefði ekki notið við í atvinnulífinu.
Þetta getur á hinn veginn breyst á einni nóttu. Samdráttur
í atvinnu getur kallað á árekstra á vinnumarkaði. Um leið og
árekstrar verða helgast umræðan af hita tilfinninganna. Í því
ljósi er ekki úr vegi að umræða um mikilvæg meginsjónarmið
hér að lútandi fari fram án sérstaks tilefnis.
Með hæfilegri einföldun má greina þessa umræðu í tvennt.
Annars vegar er um hreina hagsmuni að tefla. Hins vegar eru
dýpri hugmyndafræðileg álitefni. Ígrunduð stefna á báðum
sviðum er jafn mikilvæg.
Hér hefur mest farið fyrir hagsmunaumræðu. Hún snýst
helst um mál er lúta að rétti til sömu launa, aðstoð við aðlögun að
stjórnsýslu og félagslegri aðstoð og kennslu í íslensku. Um þessi
efni hefur ekki verið pólitískur ágreiningur. Í stærstu dráttum
hefur þeim einnig verið ágætlega sinnt.
Að því er hugmyndafræðina varðar höfum við í evrópskum
samanburði sett nokkuð strangar reglur um komu útlendinga til
landsins utan Evrópska efnahagssvæðisins. Það er skynsamlegt
og um það hafa heldur ekki staðið verulegar pólitískar deilur.
Önnur hugmyndafræðileg úrlausnarefni lúta að árekstrum
ólíkra menningarheima og réttarkerfa. Þeir eru algengir víða
erlendis eins og nýlegt dæmi frá Danmörku sýnir. Hér hafa slík-
ir árekstrar ekki orðið. En að því gæti komið.
Í slíkum tilvikum þarf að hafa þrjár frumreglur í huga: Lýð-
ræði, mannréttindi og jafnrétti. Allir sem ætla að búa í íslensku
samfélagi þurfa að lúta þessum einföldu grundvallarlögmálum
hverjar svo sem skoðanir þeirra eru eða trú. Vandamál sem upp
koma á að leysa á þessum forsendum.
Ef hugmyndafræðin að baki stefnunni í innflytjendamálum er
skýr verður umræðan málefnalegri. Um leið ætti að vera auð-
veldara að takast á við einstök viðfangsefni og árekstra ef til
kemur jafnvel þó að hitni í kolum tilfinninganna.
Frumreglur
Reykjavíkurborg kynnti í vor svokölluð græn skref sem miða að því að gera
borgina vistvænni og til fyrirmyndar í
umhverfismálum. Tillögurnar eru góðar
og afar ánægjulegt að stærsta sveitarfé-
lagið á landinu skuli sýna slíkt frumkvæði.
Eitt grænu skrefanna snýst um strætó og
hvernig beri að efla hann, m.a. með því að
veita öllum námsmönnum frítt í strætó á
komandi skólaári. Stúdentaráð Háskóla Íslands og
Bandalag íslenskra námsmanna sendu í júní erindi á
hin sveitarfélögin á höfuðborgarsvæðinu og stjórn
Strætó bs. og hvöttu þau til að fylgja í kjölfarið. Nú
hafa þau flest samþykkt tillögur okkar og vonandi
kemur í ljós á næstu dögum hvort allir vilja taka
þátt.
Almenningssamgöngur hafa átt undir högg að
sækja síðustu ár. Þær hafa verið illa nýttar og sveit-
arfélögin hafa „tapað“ á rekstri þeirra. Víða erlendis
eru almenningssamgöngur helsti ferðamátinn en
Íslendingar virðast aldrei hafa komist upp á lagið
með að nota þær. Höfuðborgarbúar hér eru vissulega
fáir í samanburði við nágrannalöndin, en þó ætti að
vera raunverulegur valkostur að ferðast
með strætó. Könnun sem Félagsstofnun
stúdenta hefur gert sýnir að nær fjórfalt
fleiri stúdentar hyggjast nota strætó til að
ferðast til og frá skóla eftir að gjaldtöku
verður hætt. Miðað við þetta leikur verðið
stórt hlutverk þegar stúdentar ákveða
hvaða samgöngumáta þeir nota. Það skipt-
ir einnig miklu máli hversu auðvelt það er
fyrir nema í borginni að nota strætó, eink-
um stúdenta við HÍ. Núverandi leiðakerfi
er í því tilliti afar hentugt. Þá er skammur
biðtími einnig mikilvægur til að laða fleiri
að almenningssamgöngum og vonandi hefur stjórn
Strætó hugsað sér að auka tíðni ferða fyrir haustið.
Umhverfisvitund hefur aukist jafnt og þétt síðustu
ár og sífellt fleiri eru meðvitaðir um hversu miklu
máli það skiptir að umgangast náttúruna af virðingu.
Mengun á höfuðborgarsvæðinu fer yfir hættumörk
marga daga á ári og ljóst að bregðast þarf við. Sveit-
arfélögin hafa sýnt frumkvæði og nú höfum við náms-
menn kjörið tækifæri til þess að sýna í verki að við
viljum ekki búa í borg þar sem bílnum er gert hærra
undir höfði en mannskepnunni.
Höfundur er formaður Stúdentaráðs Háskóla
Íslands.
Strætó er valkostur fyrir stúdenta
15%
KYNNINGAR-
AFSLÁTTUR
MEGAS & SENUÞJÓFARNIR