Fréttablaðið - 04.10.2007, Blaðsíða 26

greinar@frettabladid.is
MARKAÐURINN
á www.visir
alla daga
F
ramlag talsmanna stjórnarandstöðunnar í umræðum um
stefnuræðu forsætisráðherra bar vott um ágæta snerpu.
Hins vegar má ekki líta á þá sem eina heild. Staða hvers
þeirra um sig er í eðli sínu ólík. Stjórnarflokkarnir hafa
tvo þriðju hluta kjósenda á bak við sig. Þegar af þeirri
ástæðu er fullkomlega óraunhæft að andstöðuflokkarnir myndi
bandalag með það markmið að taka við af stjórninni.
Þessi staða setur andstöðunni nokkrar skorður. Að auki eru
flokkarnir málefnalega ólíkir. Á síðasta kjörtímabili höfðu
stjórnarandstöðuflokkarnir raunhæfan möguleika á að ná meiri-
hluta. Þrátt fyrir það gerðu þeir ekki formlegt bandalag þannig
að kjósendur gætu valið milli stjórnar og stjórnarandstöðu. Það
hefði þó getað verið sterkur leikur; en vitaskuld áhættusamur
fyrir Samfylkinguna. Reynslan leiddi þá áhættu í ljós.
Við ríkjandi aðstæður verður ekki séð að nokkur tilgangur sé í
pólitísku bandalagi milli stjórnarandstöðuflokkanna. Þeir hljóta
hver með sínu lagi að freista þess að reka fleyg á milli stjórnar-
flokkanna. Að sama skapi þarf það að gerast með lagni þannig
að samstarfsdyr lokist ekki. Andstöðuflokkarnir eiga einfaldlega
ekki annarra kosta völ um markmið en að opna á möguleika til
samstarfs við annan hvorn stjórnarflokkanna í framtíðinni.
Vinstrihreyfingin – grænt framboð er sterki aðilinn í andstöð-
unni eins og málflutningur Steingríms Sigfússonar bar vott um
við stefnuumræðuna. Á síðasta kjörtímabili hélt flokkurinn sig of
langt til vinstri til þess að vera fýsilegur samstarfskostur fyrir
meginhluta Samfylkingarinnar. Ætli flokkurinn að opna þessa
stöðu þarf hann að færa sig nær miðju en um leið að ala á óánægju
í vinstra armi Samfylkingarinnar með samstarfið við Sjálfstæð-
isflokkinn. Þetta er ekki vafningalaus pólitísk hernaðarlist.
Framsóknarflokkurinn er í sýnu meiri vanda. Hann þarf að
færa sönnur á að hann hafi hlutverk og tilgang í framtíðinni.
Uppreisnin gegn þeirri skynsamlegu stefnu Halldórs Ásgríms-
sonar að móta stefnufastan frjálslyndan flokk hefur skilið flokk-
inn eftir í málefnalegu uppnámi. Satt best að segja komu mark-
mið eða keppikefli flokksins ekki skýrt fram í umræðunni.
Sennilegasta ályktunin sem draga má af málflutningi fram-
sóknarmanna í stefnuumræðunni er þó sú að þeir keppi að því að
sannfæra kjósendur um að flokkurinn sé nauðsynlegt þriðja hjól
undir vinstri stjórn. Vandinn er sá að kjósi þjóðin að fá vinstri
stjórn eftir næstu kosningar er eins líklegt að hún telji betra að
slík stjórn verði tveggja flokka. Sá möguleiki gæti hugsanlega
opnast ef VG færir sig nær miðjunni. Þetta er hættan sem blasir
við Framsóknarflokknum.
Þó að Frjálslynda flokknum hafi tekist að fá öflugan þingmann
kjörinn í Reykjavík er hann eigi að síður í þeirri stöðu á þessu
kjörtímabili að þurfa að berjast fyrir framhaldslífi sínu. Umræð-
an sýndi að flokkurinn hefur ekki enn fundið fjöl til að standa á
í þeirri baráttu.
Heildarniðurstaðan er sú að tiltölulega fáliðuð stjórnarand-
staða sýndi í stefnuumræðunni að hún getur haldið uppi þrótt-
miklum málflutningi. Innan hennar er hins vegar enn margt á
huldu um framtíðar pólitísk markmið einstakra flokka. Á hinn
veginn er ekki rökrétt að kalla eftir samhljómi í málflutningi
þeirra.
Markmiðin?
Ríkisstjórnir Norður-Kóreu og Kúbu eiga sitthvað sameigin-
legt, þar á meðal þetta: önnur hefur
hangið við völd með ofbeldi um
margra áratuga skeið og ríghaldið
fólkinu í ólýsanlegri fátækt fyrir
velvild Kínverja, hin fyrir óvild
Bandaríkjastjórnar.
Búrma er annað mál. Herfor-
ingjastjórnin þar situr að vísu í
skjóli Kínverja og hefur gert það
síðan 1962, en þeir halda henni
samt ekki uppi, enda er ekki til að
dreifa nánu sögulegu sambandi
milli landanna líkt og milli Kína og
Kóreu. Búrma stóð fyrir sínu fyrir
miðbik síðustu aldar, landið var þá
helzti hrísgrjónaútflytjandi
heimsins í tonnum talið og þótti
standa feti framar en Taíland á
næsta bæ við. Búrma hafði háð
þrjár styrjaldir við Breta á
nítjándu öld og féll undir brezk
yfirráð 1885. Bretar stjórnuðu
Búrmu líkt og Indlandi, bæði vel og
illa, svo að fólkið í Búrmu brauzt að
endingu undan veldi þeirra 1948
meðal annars fyrir tilstilli munka,
sem hafa frá fornu fari notið
mikillar virðingar meðal fólksins
og haldið sig frá stjórnmálum.
Lýðræðið stóð ekki lengi.
Herinn rændi völdum í Búrmu
1962 og hefur hangið á þeim æ
síðan eins og hundur á roði.
Herforingjastjórnin þjóðnýtti
helminginn af hagkerfinu, þjarmaði
að fólki og fyrirtækjum á alla lund
og einangraði landið frá umheimin-
um. Herforingjarnir lýstu göngu
sinni – og lýsa henni enn! – sem
„sigurgöngu til sósíalisma“.
Fram yfir 1970 héldu margir
þeirra, sem fylgdust með Búrmu úr
fjarlægð, að allt væri með felldu.
Þá vissu menn minna um eyðilegg-
ingarmátt áætlunarbúskapar í
andstöðumerkingu við blandaðan
markaðsbúskap. Á þeim árum stóðu
margir hagfræðingar í þeirri trú,
að til langs tíma litið gæti miðstýr-
ing leitt til meiri hagvaxtar en
markaðsbúskapur, ekki sízt í
fátækum löndum, en flestir
viðurkenndu þó, að mannréttindum
væri áfátt í sósíalistaríkjum.
Þjóðhagsreikningar virtust renna
stoðum undir þessa skoðun: vöxtur
Búrmu virtist viðunandi og
sambærilegur við Taíland. Menn
hefðu þó átt að heyra viðvörunar-
bjöllur hringja, þegar þess varð
vart, að útflutningur frá Taílandi óx
hröðum skrefum og utanríkisvið-
skipti Búrmu drógust saman ár frá
ári. Smám saman byrjuðu vísbend-
ingarnar um hnignun Búrmu að
hrannast upp. Munurinn á Búrmu
og Taílandi varð sífellt áþekkari
þeim mun, sem blasti við ferða-
mönnum á landamærum Sovétríkj-
anna og Finnlands: að snúa aftur til
Bangkok frá Rangún var eins og að
koma heim og fá ferskt loft í
lungun.
Þannig leið mér, þegar ég sneri
aftur til Bangkok að lokinni tveggja
vikna vist í Rangún í embættis-
erindum vorið 1978. Búrmversku
embættismennirnir, sem ég vann
með, voru fyrsta flokks, fágaðir,
flinkir og vel menntaðir í brezkum
háskólum, en herforingjarnir,
yfirboðarar þeirra – ég hitti nokkra
– virtust ekki hafa neitt til brunns
að bera annað en óheflað yfirbragð
(og vopn). Landið var í hraðvaxandi
niðurníðslu. Á bezta hótelinu í
borginni voru sporðdrekar í rúmun-
um og rottur í lyftunum. Mig
dauðlangaði í mangó á morgnana,
því að morgunverðurinn var óætur,
en á matseðlinum voru engir
ávextir, þótt greinar trjáanna fyrir
utan gluggann á matsalnum
svignuðu undan safaríkum þunga
ávaxtanna. Ég benti þjónunum á
trén, en þeir sáu ekki samhengið.
Búrmu fór aftur, Taíland brunaði
áfram, og bilið hélt áfram að
breikka. Utanríkisviðskipti Búrmu
héldu áfram að drabbast niður og
einnig fjárfesting, þveröfugt við
Taíland. Svipaða sögu er að segja af
menntamálum. Tiltölulega fleiri
sækja nú háskóla í Taílandi (43
prósent af hverjum árgangi) en
framhaldsskóla í Búrmu (40
prósent). Háskólarnir í Búrmu hafa
staðið lokaðir langtímum saman,
þar eð stúdentarnir styðja andóf
munkanna gegn herforingjastjórn-
inni. Aung San Suu Kyi, sem leiddi
Lýðræðisbandalagið til yfirburða-
sigurs í almennum þingkosningum
1990, hefur síðan þá setið í
stofufangelsi í tólf ár með hléum.
Spillingin æðir áfram, hún er miklu
meiri en í Taílandi.
Búrma er umsvifamikill
útflytjandi eiturlyfja, líkast til fyrir
milligöngu herforingjastjórnarinn-
ar, enda hefur hún alla þræði
efnahagslífsins í hendi sér. Sama
máli gegnir um ólöglegan útflutn-
ing þjóðminja frá Búrmu. Nú er svo
komið, að mikill hluti fólksins í
Búrmu myndi þakka fyrir að fá að
draga fram lífið á einum dollara á
dag, því að þjóðartekjur á mann í
landinu eru nú ekki nema 175
Bandaríkjadollarar, eftir því sem
næst verður komizt, það gerir
fimmtíu sent á dag, sem er sextándi
partur af tekjum á mann í Taílandi.
Herforingjarnir skiptu um nafn á
landinu 1989 og skírðu það
Mjanmar. Líklegt virðist, að eitt af
fyrstu verkum nýrrar lýðræðis-
stjórnar verði að taka aftur upp
enska nafnið Búrma til að afmá
sem allra flest af fingraförum
herforingjanna.
Munkar og skunkar
Mótvægisaðgerðir ríkisstjórnarinnar hafa nú verið kynntar. Það er ótrúlegt
hvað einstaka ráðherrar eru ánægðir með
þennan gjörning, telja þessar aðgerðir
mestu og bestu verk allra tíma í Íslands-
sögunni, en fólkið sem þarf á aðstoð að
halda má éta það sem úti frýs.
Viðhald á opinberum byggingum upp á
einn milljarð, bætt fjarskipti, fjármagn í
samgöngur, svokölluð flýtimeðferð – þetta
er allt einn brandari. 10,5 milljarðar eiga að koma á
þremur árum. Auðlindagjald tekið af í að minnsta
kosti tvö ár upp á 900 milljónir og á sama tíma geta
sægreifar leigt þorskkíló á 240 kr., en geta ekki
borgað 90 aura af hverju kílói. Hafnir landsins eiga
að fá 750 milljónir. Það hefðu verið alvöru mótvæg-
isaðgerðir að setja allan fisk inn á fiskmarkaði, sem
hefði gefið hærri hafnargjöld til allra hafna
landsins, hærri útsvör til sveitarfélaganna, hærri
skatt til ríkisins, laun sjómanna hefðu hækkað um
30-40% og smærri fyrirtæki sem ekki eiga veiði-
heimildir eiga þá sömu möguleika og aðgang að
auðlindinni, það er að segja fiskinum í sjónum.
Það þarf að stunda meiri rannsóknir á hafinu og
lífríki þess, það þarf að styrkja tilrauna-
veiðar á krabbategundum og ýmsum
skeldýrum.
Niðurskurður á veiðiheimildum leiðir
miklar hörmungar yfir sjávarbyggðir
landsins. Sú staðreynd að það eru margir
þorskstofnar við landið þýðir að það þarf að
stokka upp stjórn fiskveiða alveg frá grunni
og við verðum að nýta alla þorskstofna
hringinn í kringum landið. Það er ekki hægt
að flytja veiðiheimildir milli landshluta, þá
er verið að ofveiða sums staðar jafnvel og
vannýta aðra stofna. Það verður að breyta
þessu brjálaða fiskveiðistjórnunarkerfi.
Kvótakerfið hefur ekki byggt upp fiskistofnana –
skuldir sjávarútvegsins aldrei verið hærri, eða um
300 milljarðar, og þess verður að geta að útflutnings-
tekjur af sjávarútvegi eru ekki nema 130 milljarðar.
Það er hægt að ná miklu meiru upp úr hafinu ef
stjórnunin er í lagi og nýtingin rétt. Gengismál
skipta miklu máli fyrir sjávarútveginn sem og önnur
fyrirtæki í landinu. Atvinnulífið þarf stöðugleika í
gengismálum og auðvitað þarf að ræða á opinskáan
hátt peningamál þjóðarinnar og aðild að ESB.
Ríkisstjórnarflokkarnir virðast ekki ganga í takt í
þessum málum frekar en öðrum.
Höfundur er þingmaður Frjálslynda flokksins.
Stokkum upp fiskveiðistjórnun