Fréttablaðið - 12.01.2008, Blaðsíða 16

16 12. janúar 2008 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
UMRÆÐAN
Fasteignagjöld í Reykjavík
Reykvíkingar fá á næstunni álagningar-seðla fasteignagjalda frá nýju borgar-
stjórninni. Fasteignagjöldin eru fasteigna-
skattur, lóðarleiga, holræsagjald, vatnsgjald
og sorphirðugjald. Í nýrri samantekt frá
Andríki kemur fram að fasteignagjöld af 91
fermetra íbúð miðsvæðis í Reykjavík munu
hækka um 14% nú um áramótin. Gjöldin af
þessari íbúð voru kr. 96.793 á síðasta ári en
hækka nú í kr. 110.045. Þetta er nær þrefalt meiri
hækkun en varð á almennu verðlagi á síðasta ári.
Allir liðir fasteignagjaldanna hækka meira en
vísitala neysluverðs eða frá 6,3% upp í 32,5%.
Hækkanir á lóðarleigu, holræsagjaldi, vatnsgjaldi og
sorphirðugjaldi eru langt umfram þau verðbólgu-
markmið (2,5%) sem Seðlabankinn stefnir að og
vinna beinlínis gegn þeim því gjöldin hafa áhrif á
vísitölu neysluverðs. Hækkanir borgarstjórnar á
þessum gjöldum munu því hækka fasteignalán
manna og aðrar vísitölutryggðar fjárskuldbindingar.
Menn hljóta að spyrja af þessu tilefni hvers vegna
Samfylkingin í borgarstjórn vinni svo eindregið
gegn þeim markmiðum ríkisstjórnar
Samfylkingar og Sjálfstæðisflokks að ná
tökum á verðbólgunni.
En það eru ekki aðeins íbúðaeigendur í
Reykjavík sem þurfa að skera niður önnur
útgjöld til að eiga fyrir hækkunum
borgarstjórnar á fasteignagjöldunum.
Fasteignamat atvinnuhúsnæðis hækkar um
20% milli ára. Því mun fasteignaskattur á
atvinnuhúsnæði að meðaltali hækka um
20% í Reykjavík á þessu ári. Fyrr en síðar
kemur þessi skattahækkun á fyrirtækin
fram í verði á þjónustu þeirra. Rétt er að
hafa í huga að á síðasta ári voru um þrír fjórðu
hlutar innheimtra fasteignaskatta af atvinnuhúsnæði
og hafa borgaryfirvöld jafnan lagt hámarks skatt á
atvinnuhúsnæði.
Auk verðlagshækkunar hefur stofn fasteigna-
skatta stækkað vegna nýbygginga og endurbóta
eldra húsnæðis. og áætlar Reykjavíkurborg að sú
aukning sé um 2%. Því má ætla að í heildina hækki
fasteignaskattur í Reykjavík um nær 20% milli
áranna 2007 og 2008.
Höfundur er 1. varaþingmaður Sjálfstæðisflokksins
í Reykjavíkurkjördæmi norður.
Skattar á húsnæði snarhækka
SIGRÍÐUR ANDERSEN
Umskipti
Jóhanna Sigurðardóttir hefur skipað
Stefán Ólafsson prófessor formann
Tryggingastofnunar ríkisins í stað
Benedikts Jóhannessonar. Óhætt er
að segja að blæbrigðamunur sé á
áherslum Benedikts og Stefáns. Sá
fyrri er sjálfstæðismaður í húð og
hár og dyggur talsmaður hins frjálsa
markaðar. Fáir fara hins vegar meira
í taugarnar á sjálfstæðismönnum
en Stefán, sem hefur vakið athygli á
fátækt á Íslandi og gagnrýnt
skattkerfið harðlega fyrir
að hygla hinum ríkari
á kostnað þeirra lægst
launuðu. Sjálfstæð-
ismenn hafa verið
óþreytandi við að
mótmæla Stefáni,
fyrir alþingiskosning-
ar var til dæmis miklu púðri eytt í að
véfengja niðurstöður hans. Þeir hljóta
að horfa á þetta með óbragð í munni.
Af sem áður var
Valgerði Sverrisdóttur kemur skipun
nýs stjórnarformanns TR að minnsta
kosti spánskt fyrir sjónir. „Það að hann
skuli nú vera orðinn herforingi hjá rík-
isstjórn Geirs Haarde lýsir best hversu
Samfylkingin fer sínu fram í ríkisstjórn-
inni og tekur ekkert tillit til tilfinninga
sjálfstæðismanna, né hinnar
erfiðu stöðu Geirs og Þorgerðar,“
skrifar hún á heimasíðu sína
og bætir við: „Niðurlægingin er
algjör.“ Valgerður er með öðrum
orðum óvön að aðrir en sjálf-
stæðismenn fari sínu fram í
ríkisstjórnarsamstarfi. Það
er kannski ekki ætlunin
en segir þetta ekki líka sína sögu um
hvernig málum var háttað í ríkisstjórn
Sjálfstæðisflokks og Framsóknar.
Kortasvindl
Í kjölfar rannsóknar Samkeppniseft-
irlitsins viðurkenndu kortafyrirtækin
Greiðslumiðlun (nú Valitor) Kreditkort
hf. (nú Borgun) og Fjölgreiðslumiðlun
(óbreytt nafn) að hafa átt í langvar-
andi ólöglegu samráði og að Greiðslu-
miðlun hefði misnotað markaðs-
ráðandi stöðu sína til að klekkja
á keppinauti sínum. Fyrirtækin
gerðu sátt við Samkeppnis-
eftirlitið og hefur verið gert
að greiða 735 milljónir króna
í sektir. Spurning hvort þau fái
að setja þetta á raðgreiðslur.
bergsteinn@frettabladid.is
Núna um daginn voru sam-þykkt ný þingskaparlög sem
miða að því að takmarka mjög
umræðu á Alþingi. Ólíkt því sem
áður hefur tíðkast þá náðist ekki
samstaða meðal stjórnmálaflokka
um nýju lögin heldur var
meirihlutavaldi beitt til að breyta
forsendum umræðunnar á
Alþingi. Til þess að innsigla hinn
nýja skilning á þingstörfum nýtti
meirihlutinn sér svo afbrigði í
núgildandi þingskaparlögum til
þess að hægt væri að knýja
breytingarnar fram án mikillar
umræðu. Lítil málefnaleg
umræða fór fram utan þings um
þessar grundvallarbreytingar í
íslenskum stjórnmálum og tel ég
þá ekki með pistil varaþingmanns
Samfylkingarinnar um það að
langar ræður væru leiðinlegar.
Fjölmiðlar standa með ríkis-
stjórninni og þegja þegar
ríkisstjórninni hentar.
Nú má velta fyrir sér hvers
vegna löng umræða um mikil-
vægustu lagabreytingar þjóðar-
innar fer svona í taugarnar á
stjórnarherrunum (og raunar
ákveðnum hluta stjórnarandstöð-
unnar). Nærtækasta skýringin er
sú að þingumræður eru fyrst og
fremst tæki stjórnarandstöðu til
að koma á framfæri gagnrýni á
mál sem meirihlutinn kýs að
keyra í gegn. Og stjórnarherrun-
um finnst leiðinlegt að hlusta á
gagnrýni á sjálfa sig þannig að
þeir halda því fram að löng
umræða tefji framgang mála á
þingi. Það er að vísu í besta falli
hálfsannleikur því að margt
annað tefur framgang þingmála –
t.d. þegar mikilvæg stjórnar-
frumvörp eru ekki lögð fram fyrr
en löngu eftir að þingstörf eru
hafin. Óþol stjórnarherranna
fyrir gagnrýni er þeim mun
merkilegra í ljósi þess að
formaður annars stjórnarflokks-
ins þóttist einu sinni ætla að
innleiða ný vinnubrögð í íslenska
pólitík – „samræðustjórnmál“.
Ekki er ljóst hvernig múlbinding
stjórnarandstöðunnar á að greiða
fyrir samræðustjórnmálum á
Íslandi.
Gagnrýnandi af gestalista
En það er ekki einungis valdhöf-
um þjóðarinnar sem finnst erfitt
að hlusta á gagnrýni. Óþol
gagnvart gagnrýninni umræðu
virðist hafa hreiðrað um sig víðar
í íslenskri þjóðarsál. Þannig tók
eitt af stærstu leikhúsum Íslands
upp á því á dögunum að handvelja
gagnrýnendur sem er boðið á
frumsýningar. Einn tiltekinn
gagnrýnandi fær ekki slík boð
vegna þess að gagnrýni hans fer í
taugarnar á leikhússtjóranum.
Hér er einnig verið að ganga á
svig við viðtekna hefð því að
fram að þessu hafa leikhús og
aðrar menningarmiðstöðvar sóst
eftir gagnrýninni umræðu, m.a.
með því að bjóða gagnrýnendum
á sýningar. En núna mega
gagnrýnendur sem sagt ekki
lengur gagnrýna. Hið nýja
hlutverk þeirra er að vera
viðhlæjendur leikhúsfólksins.
Auðvitað finnst engum gaman
að lesa harðorða gagnrýni á verk
sín. Leikhúsmenn eru þar í sömu
aðstöðu og stjórnmálamenn. En
leikhús eru ekki einkaveröld
þeirra heldur opinberar stofnanir
sem þjóna áhorfendum. Fagleg
gagnrýni á verk og sýningar er
einnig þjónusta við áhorfendur og
þeir eiga rétt á því að gagnrýn-
endur séu heiðarlegir og óhrædd-
ir við að gagnrýna. Það eru svik
við áhorfendur að beita gagnrýn-
anda refsiaðgerðum fyrir að
segja sína skoðun umbúðalaust.
Háværar raddir?
Það eru fleiri en stjórnmálamenn
eða leikhúsfólk sem bregðast illa
við gagnrýni. Í skammdeginu
fyrir jólin var tekist hart á um
það hvort skólar á Íslandi ættu að
vera vettvangur trúboðs af hálfu
þjóðkirkjunnar eða lausir við
slíkt. Iðulega heyrðist á talsmönn-
um kirkjunnar að þeir væru
beittir kúgun af háværum
minnihlutahópi. Það minnir
óneitanlega á ótta þingmeirihlut-
ans við að þurfa endalaust að
hlusta á stjórnarandstöðuna
gagnrýna frumvörp sín. En
minnihlutahópurinn er ekkert
sérstaklega hávær nema í eyrum
þeirra sem aldrei hafa áður
kynnst gagnrýni. Og slík er
forréttindastaða þjóðkirkjunnar í
íslensku samfélagi að hún hefur
ekki oft þurft að hlusta á gagn-
rýnisraddir. Sá tími er hins vegar
liðinn og nú er tekist á um
þjóðkirkjuna eins og hverja aðra
ríkisstofnun.
Viðbrögð kirkjunnar manna
hafa iðulega falist í því að
gagnrýna umræðuna sem slíka –
mótmæla því að hún eigi sér stað.
Í ræðu 9. desember sl. hafnar
biskup Íslands t.d. því að þeir
sem gagnrýna kirkjuna eigi sér
nokkurn málstað. „Það er augljóst
að minni hyggju að valið snýst
ekki um trú eða trúleysi heldur
um heilbrigða og óheilbrigða trú.“
Trúleysingjarnir eru sem sagt
ekki til og því ekki hægt að taka
þátt í orðræðu við þá. Þegar
svona er mælt er stutt í nýyrða-
smíð og í kjölfarið var kynnt til
sögu hugtakið „umburðarlyndis-
fasismi“ sem merkimiði á
gagnrýna orðræðu. Svona er
skammdegisumræðan á Íslandi
við upphaf nýs árs. Henni er
ætlað að binda enda á alla
umræðu.
Umræðuóþolið
SVERRIR JAKOBSSON
Í DAG | Gagnrýni
S
íðustu dagar hafa verið mörgum fjárfestum erfiðir. Hluta-
bréf lækka í verði, fjármögnun er dýrari og óvissan um
þróun fjármálamarkaða er algjör. Þessar aðstæður eru
ekkert séríslenskar heldur eiga við markaði víða í hinum
vestræna heimi. Margir hafa kippt að sér höndum og bíða
eftir að botninum sé náð. Umsvif í hagkerfinu verða fyrir vikið
minni á árinu og hægja mun á hagvexti. Það á við um Ísland eins og
önnur lönd í Evrópu og Bandaríkin.
Gerð var tilraun til að stöðva örvæntingarfullt fall hlutabréfa
í Kauphöll Íslands á fimmtudaginn. Þá hafði úrvalsvísitalan, sem
mælir verðmæti stærstu skráðu félaganna, fallið hratt fimm við-
skiptadaga í röð. Skuldsettir fjárfestar hafa þurft að selja bréf sín
til að gera upp við lánadrottna þrátt fyrir mikið tap. Þegar við bæt-
ist óvissa um þróun íslensku krónunnar næstu mánuðina er betra
að hafa vaðið fyrir neðan sig. Vont er að skulda háar fjárhæðir í
erlendri mynt ef krónan fellur.
Sérfræðingar telja að við þessar aðstæður sé verð hlutabréfa of
lágt metið. Það sé kauptækifæri á markaðnum. Það geti skýrt líf-
leg viðskipti í lok dags á miðvikudaginn og á fimmtudaginn. Hins
vegar var rólegt í Kauphöll Íslands í gær þótt tekist hefði að halda
úrvalsvísitölunni fyrir ofan núllið. Fjármálafyrirtæki hafa hags-
muni af því að stöðva þann vandræðagang sem einkennir hluta-
bréfamarkaðinn þessa fyrstu daga ársins. Fleiri fjárfestar mega
ekki lenda í vandræðum. Það eru hagsmunir allra.
Hagsmunir almennings eru líka í húfi þó að einhverjir telji þessi
vandræði einskorðast við þröngan hóp eigenda hlutabréfa. Vissu-
lega er hægt að færa rök fyrir því að tekjujöfnuður í þjóðfélaginu
aukist þegar einhverjir verða fátækari. En er það eftirsóknarvert?
Minni auðsöfnun, lægri tekjur og samdráttur í efnahagslífinu
kemur niður á lífskjörum allra.
Í frétt Fréttablaðsins í gær kom fram að endurskoða þyrfti for-
sendur fjárlaga vegna lægri skatttekna. Það má ekki gleyma því að
skattur af fjármagni, launum og tekjum fyrirtækja lækkar þegar
á móti blæs. Þetta eru peningarnir sem standa undir skóla- og heil-
brigðiskerfinu og nýttir eru til ýmissa verkefna sem stjórnmála-
menn telja nauðsynlegt að hið opinbera sinni.
Í Fréttablaðinu í dag kemur fram að lífeyrissjóðir geti ekki aukið
réttindi sjóðsfélaga vegna þróunar á mörkuðum eins og stefnt var
að. Að auki er ávöxtun á eignum tugþúsunda sjóðsfélaga lægri en
ella vegna árferðisins.
Samdráttur hjá fyrirtækjum þýðir líka að minna verður afgangs
til að styrkja menningu og listir, sem hefur stóraukist undanfarin
ár. Það sama má segja um tómstundastarf og ýmis góðgerðamál.
Svigrúm til launahækkana er líka minna við þessar aðstæður og
nýráðningum fækkar. Nýsköpun stendur í stað þegar engir pening-
ar eru tiltækir í áhættufjárfestingar og þróun. Það fækkar tæki-
færum framtakssamra einstaklinga.
Útlit er fyrir að markaðurinn þurfi fyrstu mánuði ársins til að
spyrna við fótum. Ástandið er ekki bundið við Ísland og þróun í
Bandaríkjunum skiptir miklu máli fyrir það sem á eftir kemur.
Fjárfestar munu endurskoða fjárfestingastefnu sína og hvernig
þeir byggja upp eignasöfn sín. Dreifing á áhættu verður meiri og
fjárfestingar ekki eingöngu bundnar við fjármálafélög.
Ástandið hefur verið erfitt fyrir marga fjárfesta. En búast má
við að erfiðleikarnir muni einnig ná til alls almennings í landinu.
Aldrei hafa hlutabréf fallið jafn hratt í byrjun árs.
Áhrif fallsins
BJÖRGVIN GUÐMUNDSSON SKRIFAR