Tíminn - 02.08.1981, Qupperneq 9

Sunnudagur 2. ágúst 1981
menn og málefni
Meginmarkmið siðasta
Alþýðusambandsþings
Efnahags-
kreppan
■ Þaö er staöreynd aö mikil
efnahagskreppa rikir i hinum
vestræna heimi. Unniö hefur
veriö aö frjálsari viöskiptum
milli þjóöa i trausti þess, aö þaö
myndi bæta ástandiö. Þetta
hefur enn ekki rætzt og ekki
horfur á aö svo verði i fcráö. Hiö
svonefnda markaðskerfi hefur
enn á ny sýnt, aö þaö er siöur en
svo gallalaust.
Það sýnir þó áfram yfirburði
yfir hinu rigskorðaða marxiska
hagkerfi, sem reynt hefur veriö
að koma á i Austur-Evrópu og
Kina. Þar er efnahagskreppan
nú stórum verri en i hinum svo-
kölluðu kapitalisku löndum.
Lifskjörin eru miklu lakari,
hvers konarfrjálsræðiminna og
i Kina vex atvinnuleysi hröðum
skrefum.
Hinni vaxandi efnahags-
kreppu hafa fylgt stórfelldir
erfiöleikar i flestum löndum.
Fyrirtæki hafa orðið gjaldþrota
eða dregið saman seglin. Þetta
hefur viöast leitt til mikils at-
vinnuleysis,sem enn ferþóvax-
andi. Kaupmáttur almennings
hefur farið rýrnandi. Lifskjörin
hafa þrengzt i stað þess, aö þau
höfðu yfirleitt farið batnandium
ske ið.
Þessi efnahagskreppa hlaut
óhjákvæmilega að ná til Is-
lands. Fáar þjóöir búa viö hlut-
fallslega meiri utanrikisviö-
skipti en Islendingar. Af völdum
efnahagskreppunnar i heim-
inum hafa viðskiptakjörin, sem
Islendingar veröa aö sæta, fariö
slversnandi. Þau hafa siöustu
misserin verið 15-17% lakari en
tvö siöustu árin i stjórnartiö
Geirs Hallgrimssonar.
Farsæl stjórn
Sé þessi staöreynd tekin meö í
reikninginn, verður ekki annaö
sagt en islenzk stjórnarvöld hafi
náö sæmilegum árangri að
undanförnu. Einkum verður
þetta ljóst, ef samanburður er
gerður við aðrarþjóðir, t.d. ná-
grannaþjóðir okkar i austri og
vestri, en þar eru bezt lifskjör i
heiminum.
Það má nefna nokkrar stað-
reyndir, þessu til áréttingar.
Atvinnuleysi má heita ekkert
á fslandi. Það er hins vegar
mikið í löndunum í kringum
ókkur og fer sivaxaudi. Þetta
kunna þeir að meta, sem hafa
kynnzt atvinnuleysi og bölvun
•þess.
Kaupmáttur launatekna hefur
ekki rýrnað að ráði, en viðast
annars staðar hefur hann
minnkað verulega. Allar horfur
eru á að hann muni haldast
áfram, ef óbilgjörn stjórnar-
andstaða og óstýrilátir þrýsti-
hópar hindra ekki áform rikis-
stjómarinnar um niöurtalningu
verðbólgunnar i 40% á þessu ári
og meiri niðurtalningu á næsta
ári.
Haldið hefur verið uppi mikl-
um framkvæmdum um alltland
og grundvöllur lagður með lög-
um frá siðasta Alþingi að mikl-
um stórvirkjunum á næsta ára-
tug. í kjölfar þeirra mun fylgja
nýr og aukinn atvinnurekstur á
mörgum sviðum. Þannig verður
lagður grundvöllur að verulega
aukinni atvinnu.
1 kjölfar útfærslunnar á fisk-
veiðilandhelginni í 200 milur og
stjórnunar á fiskveiðunum, mun
sjávarútvegurinn geta fært út
kvíarnar og fiskiðnaður aukast i
framhaldi af þvi. Hér biða mikil
■ Frá ASt-þingi s.l. haust
tækifæri til aukinnar atvinnu og
bættra k'fskjara, sem margir
láta sér sjást yfir.
Efling aukabúgreina mun
styrkja stöðu landbúnaðarins.
Vaxandi ferðamannaþjónusta
getur áttgóða framtið, efrétter
haldiö á málum.
Þessari upptalningu mætti
halda áfram. Islendingar eiga
mikla möguleika til bættrar af
komu i landi sinu og það hefur
verið undirbúið að hagnýta þá,
jafnhliða því, sem næg atvinna
hefur verið tryggð og kaup-
mátturinn nokkurn veginn
tryggður. Iþvi’sambandi er vert
aö minnast, að kaupmáttur dag-
launa verkamanns er nú þriðj-
ungi meiri en fyrir rúmum ára-
tug.
Þessar staðreyndir sýna, að
þegar á heildina er litið, hafa ís-
lendingar búið við farsæla
stjórn á siðustu árum.
Staða
atvinnuveganna
Þess verður svo að gæta, að
sumar þær stoðir, sem mestu
skipta, hvila á veikum grunni.
Næstum hvarvetna i heiminum
er spáð vaxandi atvinnuleysi
næstu misserin. Þetta gætieinn-
ig gerzt hér, ef ekki er sýnd full
gát i efnahagsmálum.
Hér i blaðinu hefur áður verið
tekið undir þann málflutning
stjómarandstæðinga, að staða
atvinnuveganna sé ótraust og
þvimegi litiö út af bera, ef ekki
eigi að verða verulegt atvinnu-
leysi.
Það er vissulega ástæða til aö
árétta þetta. Staða atvinnuveg-
anna getur eðlilega ekki verið
annað en ótraust eftir langvar-
andi óhagstæð viðskiptakjör á
sama tima og reynt er að halda
uppi óbreyttri kaupgetu al-
mennings og nægri atvinnu.
Undir slikum kringumstæðum
verður ekki safnað til hörðu ár-
anna.
Við þetta bætist svo, aö hinir
upprunalegu atvinnuvegir
þjóöarinnar, sjávarútvegur og
landbúnaður, eiga ekki aðeins
mikið undir viðskiptakjörunum,
heldur breytilegri veðráttu og
aflabrögöum. Allt bendir nú t.d.
til þess, að veðráttan i' ár verði
landbúnaðinum mjög erfið.
Óhagstæð viðskiptakjör reyn-
ast fleiri atvinnuvegum en land-
búnaði og sjávarútvegi þung i
skauti. Þetta gildir ekki sizt um
svokallaða stóriöju. Járnblendi-
verksmiöjan á Grundartanga
mm nú rekin með verulegu
tapi. Forráðamenn álverk-
smiöjunnar i Straumsvik telja
hana hallarekna um þessar
mundir.
Vitanlega er það fjarri öllu
lagi að kenna rikisstjórninni um
viðskiptakjörin. Ekki verður
hún heldur áfellzt fyrir þaö að
reyna að tryggja stöðugan
kaupmátt almennings og næga
atvinnu. Vafalaust telja
stjórnarandstæðingar sig þá
Lilju kveðið hafa, ef þeir hefðu
farið með stjórn.
En staðreyndin er sú, að
vegna fra man greindra
ástæðna, er staða atvinnuveg-
anna ekki traust um þessar
mundir, f remuren svo oft áður.
Undir það skal fyllilega tekið
með stjórnarandstæðingum.
En af þessari niðurstöðu
verða stjórnarandstæðingar,
ekki siður en rikisstjórnin, að
draga réttar ályktanir.
Réttar ályktanir
Hinarréttu ályktanir eru þær,
að nú má ekki neitt það aðhaf-
ast, sem veikir undirstöðu at-
vinnuveganna. Þaðmá ekki láta
undan kröfu þrýstihópanna,
sem reyna að knýja fram sér-
kröfur sinar og opna þannig
flóðgáttir almennra hækkana.
Við getum ekki og megum ekki
setja markið hærra, eins og
sakir standa, en að tryggja
stöðugan kaupmátt launa og
næga atvinnu.
Þaö er vel, að stjórnarand-
stæöingar meta stöðu atvinnu-
veganna rétt. Það væri einnig
viðurkenningarvert, ef þeir
bentu á raunhæfar leiðir til að
bæta hana. Hitt er verra, ef þeir
hyggjast nota erfiða stöðu at-
vinnuveganna, til að koma
rikisstjórninni á hné með þvi aö
taka undir kröfur þrýstihópa.
En það yrði þeim ekki til
ávinnings, eftir að hafa metið
ástandið rétt, að falla fyrir
slikri freistingu.
Glíman við
verðbolguna
Það séstoft i blööum stjómar-
andstæðinga, að efnahagsráð-
stafanir þær, sem komu til
framkvæmda um áramötin,
hafi orðið til að þrengja hag at-
vinnuveganna. Einkum er þá
vitnað i strangara verðlags-
eftirlit.
Það er næsta auðvelt fyrir
hvern og einn að gera sér þess
grein, að þetta eru falsrök.
Til þess að sýna það nægir að
varpa fram þeirri spurningu,
hvort staða atvinnurekstrarins
væri nú betri, ef kauphækkanir
samkvæmt visitölu hefðu orðið
allmiklu meiri 1. marz og 1. júni
en raun varð á.
Svarið við þessu liggur i
augum uppi. Staðan væriverri.
Ýmis fyrirtæki hefðu ekki þolað
hinar auknu kaupgreiðslur og
orðið að gefast upp eða að draga
saman seglin. Óumdeilanlega
hafa áramótaráðstafanirnar
styrkt stöðu atvinnuveganna.
Það er að visu rétt, að sumar
þeirra eins og strangari verð-
lagshöft, þrengja nokkuð að
vissum fyrirtækjum. En það
hefði þrengt meira að þeim, ef
verðbólgan hefði fengið að leika
lausum hala og orðið 80-90% á
árinu 1981, eins og sérfræðingar
atvinnurekenda spáðu siðastl.
haust, ef ekkert væri aðhafzt. 1
stað þess mun hún veröa um
40%.
Fá atvinnufyrirtæki myndu
hafa verið uppistandandi um
næstu áramót, ef verðbólgan
hefði orðiö 80-90%.
Þá myndi mikið atvinnuleysi
hafa verið komið til sögunnar.
Allar horfur eru hins vegar á
þvi, að góð atvinna haldist fram
yfir áramótin.
Útreikningar hagfræðinga
sýna, aö launafólk hefur heldur
ekki tapað á þvi, aö dregið var
úr þessum mikla verðbólgu-
vexti. Reynslan sýnir, að kaup-
bætur samkvæmt visitölu duga
því verr, sem verðbólgan er
meiri.
Meginmarkmið
Alþýðusam-
bandsins
1 kjaramálaályktun þings Al-
þýðusambands Islands, sem
haldið var siðastl. haust, segir á
þessa leið:
„Stöðug atvinna fyrir alla
verður ávallt að vera megin-
markmið istefnu rikisvaldsins i
atvinnumálum .Til þess að þetta
markmið náist þarf að vinna
eftir samræmdri atvinnustefnu,
sem hviiir á heilbrigðu efna-
hagslifi.”
Það er ástæða lil að minna á
þetta meginmarkmið alþýðu-
samtakanna. Það verður að
ganga fyriröllu öðru að tryggja
stöðuga atvinnu.
Þvi megintakmarki verður
ekki náð, nema það takist að ná
tökum á verðbólgunni og draga
úr vexti hennar.
Þau miklu og mörgu nýju at-
vinnutækifæri, sem Island hefur
að bjóða, verða ekki nýtt, nema
taumhald náist á verðbólgunni.
En takist þaö, þurfa Islend-
ingarekki að kviöa framtíöinni.
Slika möguleika til batnandi
lifskjara býr ísland dugandi
þjóö.
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar