Tíminn - 02.10.1981, Qupperneq 7

Föstudagur 2. október 1981
■ Anker Jörgensen
Er Anker kominn
í kosningahug?
Verdur leitið eftir studningi Glistups?
■ ÞAÐ ER venja flestra dönsku
stjórnmálaflokkanna að halda ár-
lega landsfundi i september eða
október eða nokkru áður en þingið
kemur saman. Þetta hafa þeir
gert nú. Ljóst er af frásögnum
blaða af þessum fundum, að
dönsk stjórnmál einkennast mjög
af þeim glundroða, sem fylgir
kerfi margra flokka, en þing-
flokkarnir eru ekki færri en tiu.
Þingkosningar fóru fram siðast
i Danmörku i október 1979. Sá
sögulegi atburður hafði gerzt árið
áður eða i ágúst 1978, að flokkur
sósialdemókrata og Vinstri flokk-
urinn höfðu myndað samsteypu-
stjórn undir forustu Ankers Jörg-
ensen. Utanrikisráðherra var
Henning Christophersen, leiðtogi
Vinstri flokksins.
Rikisstjórn þess var auglýst
sem stjórn verkamanna og
bænda. Margir gerðu sér vonir
um, að hún yrði fær um að takast
á við efnahagsvandann, sem þá
þegar var mikill i Danmörku.
Stjórnarflokkarnir höfðu saman-
lagt traustan meirihluta á þingi.
Stjórnin tók ýmsar djarflegar
ákvarðanir i fyrstu. Vorið 1979
festi hún kaupgjald með lögum
eftir langvinna kjaradeilu.
Samkomulagið hélzt hins vegar
ekki lengi eftir þab. Stjórnarsam-
starfið sprakk siðsumars 1979 og
leiddi það til þingkosninga.
Fyrir þær kosningar, gerðu 1-
haldsflokkurinn, Vinstri flokkur-
inn, Kristilegi flokkurinn og
flokkur miðdemókrata óbeint
bandalag, sem var fólgið i þvi, að
þeir lofuðu að vinna saman eftir
kosningarnar. Með þessu hugðust
þeir skapa mótvægi gegn sósial-
demókrötum. Stjórnarsamvinnu
við Framfaraflokk Glistrups var
hafnað, en hins vegar gefið i skyn,
að stuðningur hans á þingi yrði
þeginn.
Radikali flokkurinn lýsti yfir
þvi fyrir kosningarnar, að hann
kysi samvinnu við sósialdemó-
krata. Af hálfu sósialista var
hafnað samvinnu við flokkana,
sem eru til vinstri við hann,
sósialiska flokkinn, vinstri-sósial-
ista og kommúnista.
Orslit kosninganna urðu þau,
að allir gömlu flokkarnir svo-
nefndu styrktu heldur stöðu sina,
þ.e. sósialdemókratar, radikalir,
Vinstri flokkurinn og Ihaldsflokk-
urinn. Ihaldsflokkurinn bætti við
sig sjö þingsætum, en flokkur
Glistrups tapaði sex. íhaldsflokk-
urinnvirtist þannig vera að vinna
aftur það fylgi, sem hann hafði
misst til Glistrups. Kommúnista-
flokkurinn missti öll þingsæti sin,
sjö að tölu, en hinir flokkarnir til
vinstri bættu heldur stöðu sina.
EFTIR kosningarnar haustið
1979 myndaði Anker Jörgensen
minnihlutastjórn með stuðningi
radikala flokksins, miðdemó-
krata og kristilega flokksins.
Þessi stjórn fer enn með völd.
Miðflokkarnir þrir, sem að
framan eru nefndir, hafa veitt
stjórninni stuðning til að koma
fram nauðsynlegustu efnahags-
aðgerðum. Þrátt fyrir þær hefur
ástandið i efnahagsmálum farið
versnandi. Atvinnuleysi hefur
aukizt verulega og halli á utan-
rikisviðskiptum.
Óánægja með stjórnina virðist
fara vaxandi. Skoðanakannanir
benda nú til þess að sósialdemó-
kratar myndu tapa einhverju
fylgi, ef kosið yrði nú. íhalds-
flokkurinn myndi vinna á, senni-
lega mest á kostnað kristilega
flokksins, miðdemókrata og
sósialdemókrata. Flokkur Glistr-
ups þykir hins vegar liklegur til
að halda stöðu sinni.
Af hálfu Ihaldsflokksins er nú
lagt kapp á, að hann og Vinstri
flokkurinn lýsi yfir samstöbu
sinni eftir kosningar. Vinstri
flokkurinn lýsir sig þessu fylgj-
andi, en telur sig vilja hafa enn
nánara samflot með miðdemó-
krötum, kristilega flokknum og
radikölum. Þannig hyggst hann
styrkja sig i samstarfi við lhalds-
flokkinn.
Radikali flokkurinn hefur lýst
yfir þvi, að hann vilji ekki taka
þátt i samvinnu til hægri. Jafn-
framt lýsir hann þvi áliti sinu, að
minnihlutastjórn sósialdemó-
krata sé of veik með þeim stuðn-
ingi, sem hún hefur nú. Danmörk
þarfnist styrkrar stjórnar eins og
efnahagsmálunum sé komið.
Helzt virðist vaka fyrir radiköl-
um, að sósialdemókratarnir, I-
haldsflokkurinn, Vinstri flokkur-
inn og litlu miðflokkarnir taki
höndum saman.
ANKER Jörgensen virðist hafa
talsverðan mótbyr um þessar
mundir, m.a. i eigin flokki, þar
sem hann þykir ráðrikur. Óneit-
anlega ber hann þó höfuð og herð-
ar yfir danska stjórnmálamenn
nú, en pólitisk aðstaða hans er
erfið, sökum glundroðans i þing-
inu.
Ýmislegt þykir benda til, að
Anker Jörgensen hyggist efna til
kosninga fljótlega, þrátt fyrir
óhagstæðar skoðanakannanir. Af
ýmsu virðist mega rába, að hann
sé að leita ab heppilegu kosninga-
máli.
Þannig lét Anker Jörgensen ný-
lega svo um mælt, að hann kynni
aðefna tii kosninga, ef hann fengi
ekki fram, að lifeyrissjóðir og
tryggingafélög legðu fram
meira fé til atvinnuinála i stað
þess að festa það i dýrum bygg-
ingum i Kaupmannahöfn.
Miðflokkarnir, sem styðja
stjórn hans, hafa verið tregir til
að fallast á lagasetningu um
þetta.
Þótt sósialdemókratar töpuðu i
kosningunum, er liklegt, að þeir
hélduáfram þeirri stöðu, að erfitt
yrði að mynda stjórn án þeirra.
Að visu er hugsanlegt, að íhalds-
flokkurinn og Vinstri flokkurinn
auki svo fylgi sitt, að það félli i
hlut þeirra að mynda minnihluta-
stjórn, en hún y rði að styðjast við
flokk Glistrups meira eða minna
og það er annað en álitlegt.
Þórarirm Þórarinsson, tz
ritstjóri, skrifar _
erlendar f réttir
AWACS njósna-
flugvélar seldar til
Saudi-Arabíu
■ Alexander Haig, utanrikis-
ráðherra Bandarikjanna lýsti
þvi yfir i gær að Bandarikin og
Saudi-Arabia hefðu i gær náð
samkomulagi, hvað snertir
sölu Bandarikjamanna á 5
AWACS-flugvélum til Saudi-
Arabiu. Sagði Haig að aöeins
sérstaklega valdir Banda-
rikjamenn og Saudi-Arabar
fengju að koma nærri og
stjórna vélunum. Haig sagbi
að þar sem Saudi-Arabar ættu
ekki mikið af flugmönnum og
tæknimenntuðum mönnum,
þá hefði það i för með sér að
Bandarikjamenn sæju að
miklu leyti um flugreksturinn
vel fram á tiunda áratuginn.
Talið er að þessi sala eigi
eftir að mæta mikilli mótstöðu
i bandariska þinginu, þvi
margir þingmenn hafa haldið
þvi fram að þessar 5 AWACS-
vélar, ásamt annarri vopna-
sölu, að andviröi alls 8.5 mill-
jarða dollara væri ógnun við
öryggi Israels. Þingið hefur nú
einn mánuð til þess að koma i
veg fyrir söluna.
Ronald Reagan, Banda-
rikjaforseti sendi Bandarikja-
þingi i gær formlega yfir-
lýsingu um fyrirhugaða sölu
AWACS ratsjárflugvélanna.
Eining vill skera
niður fjárveitingar
til landvarna
■ Einn forystumanna Ein-
ingar í Póllandi fór i gær fram
á það i ræðu sinni, á þingi
samtakanna i Gdansk að pólsk
yfirvöld skæru niður fé það
sem eytt er i landvarnir i Pól-
landi.
Sagði hann að tillaga sin
væri ekki fram komin til þess
að veikja landvarnir Póllands,
það væri einfaldlega engin
önnur leið fær til --þess að
styrkja pólskt efnahagslif.
Annar forystumaður Einingar
sagði i ræðu sinni að upplausn
myndi myndast i landinu inn-
an fárra vikna ef ekki væri
gripiö til róttækra aðgerða
hvab varðar útvegun á mat-
vörum.
I formannskosningum Ein-
ingar á morgun verða þrir
frambjóðendur sem keppa við
Walesa um formannssætið.
Iranir réðust á
olíustöð í Kuwait
I Yfirvöld i Kuwait skýrðu
frá þvi i gær að iranskar flug-
vélar hefðu ráðist á oliustöð i
norðurhluta Kuwait, nærri
landamærum íraks.
Að sögn yfirvalda i Kuwait
voru hér að verki þrjár
iranskar sprengjuflugvélar,
sem réðust á oliustöð rétt við
landamæri Iraks. Sögöu
Kuwaitbúar að eldur hefði
komið upp i stöðinni, og hún
hefði að hluta til eyðilagst, en
enginn hefði særst. Segja þeir
að þeir hafi nú náð að hemja
eldinn.
í Teheran i gær, neituðu
yfirvöld að hafa verið með
flugvélar sinar á þessu svæði
og sögðust íranir saklausir af
þessari árás.
Iranir hafa á undanförnum
12 mánuðum neitað 10 hlið-
stæðum ásökunum Kuwait-
búa.
LíBANON: öflug sprengja sprakk i gær í Beirút i Libanon, með
þeim afleiðingum að a.m.k. 35 manns létu lifið og 250 særðust.
Sprengjan sprakk i hverfi sem er mjög þéttbýlt og þar býr
fjöldi fátækra Libana og Palestinumanna. Sprengingin laskaði
fjölda bygginga að auki. A siðustu tveimur vikum hafa a.m.k. 50
manns látið lifið i sprengjutilræðum.
FINNLAND: I gærkveldi gaf skrifstofa Kekkonens Finnlands-
forseta út tilkynningu um heilsu Kekkonens, þar sem sagði að
heilsa forsetans væri heldur betri en verið heföi að undanförnu.
PÓLLAND: Eftir margra mánaða samningaviðræður hafa
pólsk yfirvöld og vestrænir bankar náð samkomulagi um
greiðslufrest til handa Póllandi á erlendum lánum. Verður veitt-
ur greiöslufrestur á flestum endurgreiðslum sem greiðast áttu á
þessu ári i fjögur ár. Fjármagn það sem hér um ræðir er i kring
um 2.5 milljarðar dollara.