Tíminn - 05.02.1982, Page 9

Föstudagur 5. febrúar 1982.-
a'iltfL'.iú1.
9
:a-
stáli
in
virkjun
„Virkjunartilhögun I er sá valkostur
Blönduvirkjunar, sem eyðir mestu
gróðurlendi og er hann mjög umdeildur.
Bæði samningamenn rikisins og
blöndungar sækja fast að virkja sam-
kvæmt þeirri tilhögun. Þó er um aðra
kosti að velja, sem eyða minna landi og
eru litið dýrari i framkvæmd og gefa
jafnmikla orku”.
setja þannig eigin hagsmuni ofar
öllu, en einnig fylla flokk blönd-
unga störiöjumenn og pólitiskir
linudansarar. Kannast fólk ekki
viö kjörorðiö: Fyrstég, svo flokk-
urinn og seinast þjóðin?
Gert er ráö fyrir að um 150-200
manns (álika hópur og vinnur á
einu sláturhúsi) hafi vinnu viö
virkjunina i 4 ár og geti starfs-
mannatala komist upp í 500
siðasta sumariö. Væntanlega
koma verktakar með allmarga
menn aö og svo sitja húnvetning-
ar væntanlega fyrir vinnu. Siðan
kemur rööin að öörum byggöar-
lögum og er erfitt að spá f það. A
þaö viröist þó horft.
Um hitt er minna hugsað til
hvers veriö er að virkja. Hvað á
aö gera viö orkuna? Og hvaö tek-
ur viö aö virkjun lokinni? Er ekki
hugsað til lengri framtiðar en 4-6
ára? Gamla og gatslitna slag-
orðið, aö Blönduvirkjun sé for-
senda uppbyggingar atvinnutæki-
færa i kjördæminu er bara látið
duga og engin rök færð fyrir þvi,
enda örðugt.
Steinullarverksmiðja
eða stórvirkjun
Ljóst er að veruleg hætta er á
að sunnlendingar fái steinullar-
verksmiðjuna ef norðlendingar
fái virkjunina. Með ályktun sinni
eru verkalýðsforingjar Sauð-
krækinga kannske að fórna verk-
smiðjunni fyrir von um einhverja
vinnu viö virkjunina.
Vinna við virkjun er sjálfsagt
ágæt meðan hún endist, eða það
hlýtur að vera úr þvi menn sækj-
ast svo mjög eftir henni, en hún
er eins og sildarævintýri, varir
um hrið en er svo allt i einu búin
og þá verða gjarnan vandræði.
Vinna við steinullarverksmiðju
varir hinsvegar væntanlega um
langa framtið og föst atvinna
fyrir 60-70 manns og raunar mflriu
fleiri.er mjög mikils virði einkum
fyrir það byggðarlag sem hún er
staösett i. Það yrði þvi' mflrill
skaöi fyrir Sauöárkrók og ná-
grenni ef verksmiðjan tapaðist
suöur vegna þess að gráðugir
menn leggja ofurkapp á að fá
stórvirkjun strax en gæta þess
ekki að mjög er hæpið að hvoru-
tveggja fáist. Steinullarverk-
smiöjaá Sauðárkróki hlýtur einn-
ig að vera metnaðarmál ibUanna
þar, enda áttu þeir hugmyndina
og hafa lagt i kostnaðarsamar
rannsóknir og undirbúning.
Blönduvirkjun er sögð hagkvæm-
asti virkjunarkosturinn. Það er
næg trygging fyrir þvi að hún
kemur fljótlega þó hUn verði ekki
fyrst. Og jafnvel þótt stofn-
kostnaður ykist við hugsanlega
breytta tilhögun þolir hún saman-
burð við aðrar virkjanir.
Þess skal hér getið að hug-
myndir eru einnig uppi um að
Blönduvirkjun verði fyrst þótt
lónið verði minnkað, eða þá
þrengt aðeins að þvi.
Heimtufrekia er
hæpin leið
Þessi atvinnusjónarmið blönd-
unga væru skiljanleg ef atvinnu-
leysi væri i landinu. Það getur
bara ekki heitið að s vo sé. Þ vert á
móti vinna margir of langan
vinnudag. Svo er á það að lita að
ákveðið er að halda áfram að
virkja og verður þvi mikil atvinna
við það áfram og skiptir ekki
höfuðmáli aöþvier séð verðurnú,
hvort Blanda verður númer eitt
eöa tvö. Þrátt fyrir svolitið
mjálm um atvinnuskort öðru
hvoru hefurekki gengið of vei aö
manna sláturhúsin á haustin og
hefur fólk úr sveitunum unnið þar
i vaxandi mæli. Sagt er að á
Sauðárkróki hafi 90% starfsfólks
sláturhúsa verið úr sveitum s.l.
haust. Hvernig ætli gangi að
manna sláturhúsin meðan á
virkjun stendur?
Aðurnefnd ályktun foringja
verkalýösins i þessum byggöar-
lögum, er ekki til þess fallin að
greiða fyrir lausn deilunnar um
Blönduvirkjun. Þvert á móti.
Telja verður aö lágmarksskylda
þeirra sem heimta með frekju að
bændur láti land af hendi til að
verkalýösforingjar og aðrir slikir
fái virkjun snarlega, sé að færa
sterk rök fyrir sinu máli, en það
hafa blöndungar ekki gert. Það
eru sifelldar fullyrðingar en
sjaldan nein rök. Heimtufrekja
leiðir sjaldan til velfarnaðar.
Margt af þvi sem hampað var
fyrir ári sem forsendu fyrir
nauösyn Blönduvirkjunar, hefur
reynst vera blekking. T.d. var þá
mflrið gert úr rafmagnsleysi. Nú
vita allirað rafmagnsframleiðsla
fyrir landskerfið er talin tryggð
fram til 1992 án fleiri virkjana,
nema til komi ný störiðja meö
þátttöku erlendra aðila. Einnig er
unnið að hringtengingu rafkerfis-
ins og mun hún verða komin i
gagn innan örfárra ára a.m.k.
eigi siðar en ný stórvirkjun.
Oryggi rafmagnsnotenda vex
stórlega við þá samtengingu.
Orkusölu frá næstu stórvirkjun
verður þvi að tryggja með nýrri
stóriðju og er þá miðað við að
framkvæmd við virkjun hefjist
fljótlega. Ráðgert er að hraða
virkjunum og láta framkvæmdir
við þær skarast. Onnur virkjun
hér frá mun því verða tilbúin aö
mæta aukinni raforkuþörf kerfis-
ins eftir 10 ár.
Gefið með annari hendi
— tekið með hinni
Með áróöri sinum hafa tals-
menn Blönduvirkjunar sam-
kvæmt tilhogun I, sem er mesti
landeyöingarkosturinn, reynt aö
gera litið úr andstöðunni viö land-
eyðingarstefnuna og jafnframt
reynt að gera þá menn hlægilega
sem eru aö berjast fyrir verndun
graslendis. Hið sanna er að and-
staðan er talsvert mikil. Það er
ekki deilt um hvort á að virkja
Blöndu eöa ekki. Það er deilt um
hvort fóma á miklu graslendi eða
hvort vernda á graslendi svo sem
kostur er.
Vert er að hafa i huga að á
sama tima og deilt er um stærö
Blöndulóns, er lögðfram ný land-
græösluáætlun á Alþingi og mun
þar gert ráð fyrir að þjóðin leggi
fram stórfé til að græða upp land.
Þ.e. að halda áfram starfi sem
unnið var að fyrir þjóðargjöfina.
Skýrslur sýna, að fyrir þjóðar-
gjöfina var girt og tekið til upp-
græðslu 84 ferkm. land. A móti
þvf er nú ráðgert að eyðiieggja 56
ferkm. graslendi við Blöndu. Er
ekki eitthvað bogið við svona
háttalag? — Að vi'su er ráðgert að
reyna að græða upp i staðinn ör-
foka land í nágrenni lónsins
væntanlega, helmingi minna að
flatarmáli en lónið, en allt er i
óvissu um hvort það er hægt.
Uppgræðsla örfoka lands i 500
metra hæð á norðurlandi, er ekki
auðvelt verk, ef gagn á að verða
af. Landverndarfólkið sem hafn-
ar virkjunarkosti I (miðaö við 400
Gl. miðlunarlón) vill þvi vemda
gróðurlendi eins og hægt er og
velja þann virkjunarkost sem
eyðirminna graslendien gefur þó
hagkvæma virkjun.
Hóflaus eyðilegging
er röng stefna
Hóflaus eyðing graslendis á
ekki rétt á sér. Island er fátækt af
gróðri og okkur ber að vernda
hann eftir mætti. Virkjunaraðili
gengurof langt i'kröfum til lands
við Blöndu. Ef honum tekst að fá
vilja sinn fram verður það stefnu-
markandi um virkjanir i' framtið-
inni. Þar sem fyrir liggur að við
Blöndu er hægt að hlifa gróður-
lendi án þess aö gera virkjun
óhagstæða, særir það réttlætis-
kennd sannra Islendinga að sá
kostur sem mestu eyöir, skuli
vera valinn.
Eigi skal um það dæmt hér,
hvort landið sem undir virkjunar-
lón fer notast þjóðinni betur
þannig en sem beitiland fyrir
sauðfé. Það hlýtur m.a. að fara
eftir þvi til hvers rafmagnið
verður notað. Sé þaö t.d. selt stór-
iðjuveri erlendra aðila á
kostnaöarveröi fær þjóðin liklega
litinn arð af landinu. Hins vegar
geta miðlunarlón gert sama gagn
þótt þeimsékomið fyrirá gróður-
lausu landi sem nóg er af á okkar
fósturjörð. Sömuleiðis þótt þrengt
sé að þeim meö stiflugörðum,
enda bindst þá minna af vatninu i
is, sem ekki nýtist til miðlunar.
Bolalið i kröfugöngu
Eins og áður er að vikið eru
ályktanir verkalýðsforystunnar i
Húnavatnssýslu og Skagafiröi
ekkert einsdæmi i sögu Blöndu-
striðsins. Fjarri þvi. Aróöurinn_
fyrir virkjuninni hefur verið mik-'
ill og komiö i bylgjum. Hann hef-
ur einkennst af kröfum i' formi
áskorana o.fl. En ekki hefur verið
hirt um að hafa samráð eða sam-
vinnu við þá bændur sem fram-
kvæmdin bitnar á. Kröfugerðar-
main hafa gengið i lið meö
virkjunaraðila og i raun heimtað
skilyrðislausa uppgjöf þeirra
manna sem verið hafa með andóf
gegn óþarfri eyðileggingu gras-
lendis. Það hafa jafnvel verið
framleiddar flikur (bolir) meö
áletruðum áróðri og seldar i
verslunum og farið i hina dæma-
lausu kröfugönguferö til Alþingis
i þessum bolum.
Heföi ekki verið sæmra fyrir
þessa menn að styðja við bakið á
bændunum til þess að þeir fengju
a.m.k. viðunandi samning?
Samninganefnd rikisins sem
skipuö er hinum færustu mönn-
um, var vel treystandi til að gæta
hagsmuna virkjunaraðila. Þeir
þurftu enga hjálp frá Blönduós-
búum eða Sauðkræklingum sem
fylla flokk blöndunga, né heldur
frá öðrum blöndungum.
Samningur sá, sem knýja átti
fram til samþykktar í desember,
er fjarri þvi að vera viðunandi
eins og svör hreppsnefnda sýna.
Hann er verri en eignarnám
a.m.k. fyrirsumahreppa aðmati
þekkts lögfræðings. Samt lögðu
blöndungar ofurkapp á að f á hann
samþykktan og notuðu til þess
ýmsar vafasamar og dæmaiaus-
ar aðferðir. Þeim mistókst samt
fyrirætlunin og átti þá máliö aö
vera úr sögunni i bili. Samt er
verið að þæfa það ennþá.
Virkjunartilhögun I er sá val-
kostur Blönduvirkjunar, sem
eyðir mestu gróöurlendi og er
hann mjög umdeildur. Bæði
samningamenn rikisins og
blöndungar sækja fast að virkja
samkvæmt þeirri tilhögun. Þó er
um aðra kosti að velja, sem eyða
minna landi og eru litið dýrari i
framkvæmd og gefa jafnmikla
orku. Einnig er um valkosti að
ræða, sem miðast viö minni miðl-
un og eyöa einnig minna gróður-
lendi, gefa litið eitt minna raf-
magn en ódýrara heldur en til-
högun I, miðað við stofnkostnað á
orkueiningu.
I8.jan. 1982
RósmundurG. Ingvarsson
menningarmál
Bildudalskirkja
Kirkja vors
Guös er
gamalt hús
eftir Jón Kr. Ólafsson,Bíldudal
Bildudalskirkja varð sjötiu
og fimm ára annan desember
siðastliðinn. Kom mér þá i hug
aö vel þess vert væri, að
minnast þessara tfmamóta i
stuttu máli. Bjarni Simonar-
son prófastur á Brjánslæk
vigði kirkjuna 02.12.1906.
Asamt honum voru viö athöfn-
ina séra Jón Arnason sem var
að taka viö sem fyrsti sóknar-
prestur Bildudalskirkju, en
þar áöur var hann prestur i
Otradal. Við þessa athöfn var
einnig séra Böðvar E. Bjarna-
son prestur á Hrafnseyri.
Bildudalskirkja stendur á
litt áberandi staöá sléttri eyri,
en hún myndi sóma sér veí
hvar sem er, þvi hún er hiö
reisulegasta hús. Svo rúmgóð
aö hún tekur um tvöhundruð
og fimmtiu manns i sæti, sem
er mikið miðaö viö stærö
safnaðarins þegar hún var
byggö. En þá er þess að geta,
aö Bildudalur var i hröðum
uppgangi og fór fólki þar fjölg-
andi þegar mesti athafna-
maður landsins Pétur Thor-
steinsson var búinn að byggja
upp staöinn i athafna og
félagsmálum. Sumir kölluöu
hann Arnarfjarðarkónginn og
vissulega var hann kóngur I
riki sinu. Maöur með hug-
sjónir langt á undan sinni
samtið. Þeir voru ekki á
hverju strái i þá daga. Enda
gerðust hér þeir hlutir sem
hreinlega þekktust hvergi
annarsstaðar á landinu.
Hér i kauptúninu stendur
minnisvarði um þau hjónin
Pétur og Asthildi eftir Rikharð
Jónsson. Þau hjón áttu mörg
börn. Eitt þeirra var Muggur
listmálari, en honum var
reistur minnisvarði hér i
sumar er leið eftir Guömund
Eliasson. Muggur er mjög ást-
sæll með þjóöinni. Eitt verka
hans er altaristaflan i Bessa-
það mun hafa kostaö tólf
þúsund krónur aö byggja
kirkjuna hér á Bildudal, það
mun hafa verið mikiö fé i þá
daga, þvi þá kostuöu allir
hlutir færri aura en krónur nú.
Bildudalskirkja er úr steini
meö viöarinnréttingu. Stöpull-
inn er einnig steyptur með átt-
strengdum timburturni.
Krossmarkið efst á turninum
er i 17,5 metra hæð. Ýmsa
gamlamuni á Bildudalskirkja
sem hún fékk úr Otradal. Þar
var áöur prestsetur og sóknar-
kirkja Bilddælinga svo og
kirkjugaröur. Þessir munir
eru altaristafla frá 1737. með
kvöldmáltiðarmynd. Hún
hangir ekki yfir altarinu, þar
er nýrri tafla máluð af
Þórarni B. Þorlákssyni 1916.
sem sýnir Mariu við gröfina er
kristur mætir henni og segir.
„Kona hvi grætur þú”. Annar
forngripur kirkjunnar er
predikunarstóllinn frá 1699. A
honum eru myndir af Kristi og
postulunum. Þriöji forn-
gripurinn er skirnarfontur
með mynd af skirn Jesú, En
munir Bildudalskirkju minna
ekki aöeins á liðna tlð. Inn i
þessum helgidómi er stór
mikil bók er geymir minn-
ingar og svipmót og æviatriöi
þeirra mörgu Bildælinga er
fórust með vélskipinu
Þormóöi nóttina milli 17. og
18. febrúar 1943. Mun Jens
Hermannsson þáverandi
skólastjóri hafa staðið fyrir
þvi að þessi bók er til i dag.
Ennfremur eru silfurskildir
sem tilheyra þessu sjóslysi og
öðrum af sömu tegund. En
minnisvarði um hugi þá og
hendur sem unnu verk sitt við
að byggja hér þetta kirkjuhús
skal fyrstan telja Rögnvald
ólafsson, en hann teiknaði
kirkjuna. Rögnvaldur var
fyrsti arkitekt landsins.
Múrarar voru þessir: Þorkell
Ólafsson Reykjavik,
Þorsteinn Guömundsson og
Finnbogi Jóhannsson báðir frá
Bildudal. Trésmiöir: Björn
Jónsson Kristinn Grimur
Kjartansson og Valdimar
Guðbjartsson allir frá Bildu-
dal. Þessi minnisvarði þeirra
er nú orðinn sjötiu og fimm
ára og sem vonandi á eftir að
þjóna um langan tima og
bjóöa kynslóðum sóknarinnar
skjól i stormbyljum lifsins.
Megi hún standa sem lengst.
Þeir prestar sem hafa
þjónað viö Bildudalskirkju frá
fyrstu tiö til þessa dags eru:
Jón Árnason, Helgi Konráðs-
son, Jón Jakobsson, Jón Kr.
tsfeld, Sigurpáll Óskarsson,
Óskar Finnbogason, Tómas
Guðmundsson (þjónaöi frá
Patreksfirði) Hörður Þ.
Asbjörnsson, Erlendur
Sigmundsson, Þórarinn Þór
(prófastur á Patreksfirði).
Núverandi prestur við Bfldu-
dalskirkju er séra Dalla
Þórðardóttir.