Fréttablaðið - 11.07.2008, Blaðsíða 16

16 11. júlí 2008 FÖSTUDAGUR
F
erillinn frá hugmynd að
raforkuframleiðslu er
langur og flókinn. Afla
þarf ýmiskonar leyfa og fá
umsagnir fjölda stofnana og hafa
samráð við fjölda einstaklinga á
ýmsum stigum.
Landsvirkjun áformar að byggja
þrjár virkjanir í neðri hluta Þjórs-
ár; Hvammsvirkjun, Holtavirkjun
og Urriðafossvirkjun. Að auki er
stefnt á að reisa Búðarhálsvirkjun
í Tungnaá, ofar á Suðurlandi.
Allar virkjanirnar hafa þegar
farið í gegnum umhverfismat.
Búðarhálsvirkjun er raunar komin
svo langt að Landsvirkjun gæti
hafið framkvæmdir á morgun.
Fjögur sveitarfélög liggja að
Þjórsá á virkjanasvæðinu í neðri
hluta árinnar. Virkjanir eru komn-
ar inn á aðalskipulag Rangárþings
ytra og Ásahrepps. Skeiða- og
Gnúpverjahreppur hefur auglýst
breytt aðalskipulag sem gerir ráð
fyrir virkjununum.
Flóahreppur hefur auglýst til-
lögu að breyttu aðalskipulagi, sem
gerir ráð fyrir Urriðafossvirkjun.
Frestur til að skila inn athuga-
semdum rennur út 1. ágúst. Þar
sem Flóahreppur kemur ekki að
efri virkjununum tveimur,
Hvammsvirkjun og Holtavirkjun,
eru þær í raun afgreiddar.
Gríðarlega miklu skiptir að
virkjanirnar verði allar reistar,
segir Friðrik Sophusson, forstjóri
Landsvirkjunar. Þess vegna vilji
Landsvirkjun ekki fara af stað af
fullum krafti í samninga fyrr en
virkjanirnar eru komnar á aðal-
skipulag allra sveitarfélaganna.
Sveitarfélögin eiga eftir að
breyta deiliskipulagi, sem verður
ekki gert fyrr en hönnun virkjan-
anna er lokið, enda breytingin
undirbúin af Landsvirkjun. Að
auki þurfa þau að lokum að gefa út
framkvæmdaleyfi.
Segja borið fé á sveitarstjórnir
Sveitarstjórnir allra fjögurra
sveitarfélaganna eru fylgjandi
virkjununum. Þrátt fyrir það eru
skiptar skoðanir um virkj anirnar
meðal íbúa. Landsvirkjun hefur
samið við bæði Flóahrepp og
Skeiða- og Gnúpverjahrepp um
ýmiskonar uppbyggingu, og jafn-
vel beinar fégreiðslur, komist
virkjanirnar á aðalskipulag.
Sumir íbúa þessara sveitar fé-
laga gera athugasemdir við samn-
ingana, og segja jaðra við að verið
sé að bera fé á sveitarfélögin. Því
hafna bæði sveitarstjórnarmenn
og forsvarsmenn Landsvirkjunar.
Bent er á að öll mannvirki vegna
virkjananna verði á austurbakka
árinnar, og því fái þau sveitar-
félög, sem liggja vestan árinnar,
engar tekjur í sinn hlut vegna
virkjananna. Fasteignagjöldin
endi öll austan árinnar hjá Rang-
árþingi ytra og Ásahreppi. Þannig
mun Landsvirkjun standa fyrir
vegabótum í sveitarfélögunum,
brúa Þjórsá og greiða fyrir vatns-
veitu í Flóanum.
Ekki verður sótt um virkjana-
leyfi alveg á næstunni. Ástæðan
er sú að virkjanaleyfi fellur úr
gildi 90 dögum eftir að það er
gefið út hafi samningar ekki náðst
við alla landeigendur um bætur
vegna vatnsréttinda og lands.
Gætu verið búnir að semja
Landsvirkjun þarf að semja við
um 50 landeigendur um einhvers
konar bætur eða úrbætur á landi
vegna virkjunarinnar, segir Helgi
Bjarnason, verkfræðingur hjá
Landsvirkjun Power. Búið er að
semja við innan við tíu, og vonast
er til þess að samningar náist við
fjóra til fimm á næstunni.
Helgi segir að áhersla hafi verið
lögð á að ná samningum vegna
efstu virkjunarinnar, Hvamms-
virkjunar, og vonandi verði þeir
komnir svo langt í haust að hægt
verði að sækja um virkjanaleyfi.
Helgi segir einnig stefnt að því
að ljúka samningum við landeig-
endur um Holtavirkjun á árinu.
Þar sem Urriðafossvirkjun verði
síðust í röðinni fái samningar
vegna hennar að bíða lengur.
Daníel Magnússon, bóndi í
Akbraut, sakar Landsvirkjun um
að draga lappirnar í samningum.
Stöðvarhús Hólsvirkjunar verður
þar sem bær Daníels stendur í
dag, auk þess sem talsvert rask
verður á landinu.
„Ef þeir ætluðu sér að semja
væru þeir löngu búnir að því,“
segir Daníel. Hann segist tilbúinn
til samninga, en hafi lítið heyrt í
Landsvirkjun undanfarið.
Ekki eru allir sem semja þarf
við jafn viljugir að ljúka samning-
um, og erfitt gæti reynst fyrir
Landsvirkjun að semja við alla
landeigendur. Það á einkum við í
nágrenni Urriðafoss.
Þannig birtu landeigendur á
austurbakka Þjórsá yfirlýsingu
fyrir nokkru þar sem fram kom að
níu af tíu landeigendum á austur-
bakka Þjórsár ætli sér ekki að
semja við Landsvirkjun.
Landsvirkjun þarf einnig að
semja við eigendur vatnsréttinda í
Þjórsá um bætur. Ríkið á nú þegar
um 93 prósent vatnsréttinda í
ánni, eftir að keyptir voru upp
samningar Titan-félagsins um
miðja síðustu öld.
Þau vatnsréttindi sem eru í eigu
einkaaðila fylgja færri en tíu jörð-
um, aðallega í nágrenni við áform-
að virkjunarstæði Urriðafoss-
virkjunar. Landsvirkjun hefur
boðið eigendum vatnsréttindanna
að greiða þeim bætur reiknaðar
með sömu aðferð og vegna Kára-
hnjúkavirkjunar, segir Helgi.
Niðurstaðan um greiðslur fyrir
vatnsréttindi vegna Kárahnjúka-
virkjunar er raunar ekki orðin
ljós. Matsnefnd sem landeigendur
og Landsvirkjun komust að sam-
komulagi um að skipa komust að
niðurstöðu, en hluti landeigenda
ákvað að vísa málinu til dómstóla.
Dóms er vart að vænta fyrr en
snemma á næsta ári. Niðurstaðan
fer væntanlega fyrir Hæstarétt.
Kárahnjúkavirkjun fordæmið
Friðrik Sophusson, forstjóri Lands-
virkjunar, segir að dómur í Kára-
hnjúkamálinu muni að líkindum
hafa fordæmisgildi varðandi verð-
mæti vatnsréttinda.
Landeigendur sem eiga vatns-
réttindi munu horfa til niðurstöðu
dómsmálsins, og segja erfitt að
semja meðan það mál er óleyst.
Einnig þarf að semja við ríkið
um yfirtöku eða leigu Landsvirkj-
unar á vatnsréttindum í eigu ríkis-
ins. Friðrik bendir á að ríkið geti
gengið til samninga um afhend-
ingu réttindanna, þó að samið verði
um endurgreiðslur síðar.
Gróft áætlað má búast við því að
Landsvirkjun greiði 600 til 700
milljónir vegna vatnsréttinda, og
svipaða upphæð í bætur og úrbæt-
ur vegna lands sem spillist eða fer
undir mannvirki, segir Helgi. Sam-
tals gerir það 1,2 til 1,4 milljarða.
Alltaf er reiknað með slíkum
kostnaði við virkjanaframkvæmd-
ir, segir Helgi. Kostnaðurinn er þó
mismikill eftir virkjunum.
Fréttaskýring: Þjórsárvirkjanir 2. hluti
ÖNNUR GREIN AF FJÓRUM
Á morgun:
Andstæð sjónarmið um virkjanir
FRÉTTASKÝRING
BRJÁNN JÓNASSON
brjann@frettabladid.is
FERILL VATNSAFLSVIRKJANA FRÁ
HUGMYND AÐ FRAMLEIÐSLU
Ferill Hverjir koma að málinu
A - Urriðafossvirkjun
B - Hvammsvirkjun
C - Holtavirkjun
D - Búðarhálsvirkjun
Sýnir hvar fyrirhugaðar virkjanir eru staddar í ferlinu
Orkufyrirtæki sýnir áhuga
á því að virkja.
Oftast sjálfstæðir rannsak-
endur á vegum orkufyrir-
tækisins.
Iðnaðarráðherra
veitir leyfið.
Skipulagsstofnun tekur
ákvörðun.
Skipulagsstofnun
tekur ákvörðun.
Orkufyrirtækið fær tilboð í
hönnun virkjunar.
Sveitarfélagið tekur
ákvörðun.
Orkufyrirtækið semur
við þá sem eiga land og
vatnsréttindi.
Iðnaðarráðherra veitir
leyfið að fenginni umsögn
Orkustofnunar.
Orkufyrirtækið fær tilboð í
framkvæmdir og vélbúnað.
Viðkomandi sveitarstjórnir
staðfesta.
Viðkomandi sveitarstjórnir
veita leyfið.
Verktakar sem sömdu við
orkufyrirtækið.
Verktakar sem sömdu við
orkufyrirtækið.
Orkufyrirtækið.
Hugmynd að nýtingu
Forathugun
Rannsóknarleyfi
Könnun á matsskyldu
Mat á
umhverfisáhrifum
Endanleg hönnun
boðin út
Möguleg
breyting á aðalskipu-
lagi sveitarfélaga
Samið við
landeigendur
Virkjanaleyfi
Framkvæmdir við
virkjanir boðnar út
Breyting á deiliskipu-
lagi sveitarfélaga
Framkvæmdaleyfi
Framkvæmdir hefjast
Framkvæmdum lýkur
Orkuframleiðsla hefst
A
B
D
C
Nei Já
Almennt er ferill
virkjana á þá
leið sem hér er
lýst, þó að röðin
riðlist í sumum
tilvikum.
Gætu þurft að greiða 1,2 til 1,4
milljarða fyrir landið og vatnið
Sveitarfélög við Þjórsá hafa ýmist samþykkt aðalskipulag, sem gerir ráð fyrir virkjunum, eða auglýst breytingu á skipulaginu.
Landsvirkjun hefur þegar samið við nokkra landeigendur en fjöldi samninga bíður. Deilur um verðmæti vatnsréttinda við Kára-
hnjúkavirkjun geta sett strik í reikninginn þar sem landeigendur sem eiga vatnsréttindi vilja gjarnan bíða niðurstöðu dómstóla.
URRIÐAFOSS Samningar við landeigendur við Urriðafoss eru skemmst á veg komnir.
Urriðafossvirkjun verður líklega síðasta virkjunin sem rís á svæðinu. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
Náist ekki samningar við land-
eigendur er ekki þar með sagt að
ekki verði af viðkomandi virkjun
eða virkjunum. Landsvirkjun hefur
heimild til þess að óska eftir því að
land verði tekið eignarnámi vegna
virkjana.
Össur Skarphéðinsson iðnaðar-
ráðherra þyrfti að úrskurða hvort
fara ætti í eignarnám, bærist krafa
um slíkt. Hann hefur hingað til ekki
gefið beint upp afstöðu til eignar-
náms vegna virkjana í Þjórsá, þar
sem slíkt myndi gera hann vanhæf-
an til að úrskurða.
Hann hefur þó ítrekað opinberað
þá skoðun sína að „ríkir almanna-
hagsmunir“ þurfi að koma til svo
eignarnám verði íhugað.
Tveir ráðherrar Samfylkingarinnar;
Þórunn Sveinbjarnardóttir umhverf-
isráðherra og Björgvin Sigurðsson
viðskiptaráðherra, hafa lýst þeirri
skoðun sinni að ekki komi til greina
að fara í eignarnám vegna virkjan-
anna.
EIGNARNÁM Í HÖNDUM ÖSSURAR
Fossafélagið Titan var stofnað árið 1914, með það að
markmiði að virkja fossa Þjórsár. Hugmyndir voru uppi
um að gera fimm virkjanir í ánni, og í þeim tilgangi keypti
Titan vatnsréttindi af landeigendum. Virkjanirnar komust
aldrei af hugmyndastiginu sökum fjárskorts, og ríkið
keypti vatnsréttindin af Titan um miðja síðustu öld.
Þremur dögum fyrir þingkosningar í maí 2007 undir rit-
uðu fjármálaráðherra, iðnaðarráðherra og landbúnaðar-
ráðherra samkomulag við Landsvirkjun um að vatnsrétt-
indin rynnu til Landsvirkjunar, eða yrðu leigð fyrirtækinu.
Almenningur var ekki upplýstur um samninginn eftir
að hann var undirritaður, og Ríkisendurskoðun komst að
þeirri niðurstöðu að samningurinn væri ekki bindandi
þar sem hann hafði ekki verið borinn undir Alþingi.
Enn hefur Landsvirkjun ekki samið við ríkið um
vatnsréttindin, en hefur haldið áfram samningum við
landeigendur á grundvelli Titan-samninganna.
Eigandi jarðarinnar Skálmholtshrauns í Flóahreppi
hefur stefnt ríkinu og Landsvirkjun, og krafist þess að
Titan-samningarnir verði ógiltir. Í stefnunni kemur fram
að áform Landsvirkjunar nú séu allt önnur en þau sem
Fossafélagið Titan hafði á prjónunum þegar landeigendur
þess tíma seldu réttindin.
Málið hefur verið þingfest í héraðsdómi, þar sem það
hefur fengið flýtimeðferð. Búist er við aðalmeðferð í
málinu í september, komi ekki fram frávísunarkröfur.
ÁFORM LANDSVIRKJUNAR ÖNNUR EN FOSSAFÉLAGSINS TITAN