Fréttablaðið - 10.10.2008, Blaðsíða 16

16 10. október 2008 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Auglýsendur athugið!
Yfirburðir Fréttablaðsins umfram bæði Morgunblaðið og 24 stundir eru mjög
miklir í nánast öllum aldurshópum. Hvar er þín auglýsing?
Fréttablaðið tryggir þér aðgang að rúmlega 45 þúsund
fleiri lesendum en Morgunblaðið og rúmlega 25 þúsund
fleiri lesendum en 24 stundir í aldurshópnum 18-49
skv. nýjustu könnun Capacent.
Fréttablaðið
Morgunblaðið
24 stundir
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
12–14 ára
15–19 ára
20–24 ára
25–29 ára
30–34 ára
35–39 ára
40–44 ára
45–49 ára
50–54 ára
55–59 ára
60–64 ára
65–69 ára
70–74 ára
75–79 ára
Allt sem þú þarft... ...alla daga
UMRÆÐAN
Jón Baldvin Hannibalsson skrifar um
ábyrgð Davíðs Oddssonar
Niðurstaðan af eintali Davíðs Oddssonar við sjálfan sig í Kastljósi RÚV sl.
þriðjudagskvöld 8. okt. vakti óskipta samúð
hlustenda með örlögum þessa mæðumanns.
Davíð hefur, að eigin sögn, verið saklaust
fórnarlamb óreiðumanna og brennuvarga
(hans eigin orð) sem á undanförnum árum
hafa vaðið uppi í þjóðfélaginu og farið sínu fram,
þrátt fyrir fyrirbænir og varnaðarorð hins áhrifa-
lausa seðlabankastjóra.
Sjálfur var Davíð á móti útrásinni og segist reyndar
aldrei hafa skilið hana.Hann segist ítrekað hafa varað
við allri þessari sláttumennsku óreiðumannanna í
útlöndum, en það hafi bara enginn hlustað á sig. Hann
segist hafa beðið hina einkavæddu bankastjóra að
gæta hófs en þeir skelltu við skollaeyrum. Hann
segist hafa beðið þá í ríkisstjórninni – eftirmenn sína
– um að stöðva feigðarflanið, en meira að segja þeir
hlustuðu ekki á hann.
Bæði forsætis- og fjármálaráðherrann, þessir
fyrrverandi undirsátar hans, daufheyrðust við
fyrirbænum og bænakvaki hins áhrifalausa seðla-
bankastjóra. Það er alveg sama við hvern hann talaði:
Enginn tók mark á orðum hans. Er nema von að
honum finnist ósanngjarnt að skella skuldinni af
þjóðargjaldþrotinu á hann? Samt segir hann að menn
megi svo sem sín vegna gera sig að píslarvætti, ef
þeim líði eitthvað betur við það.
Þetta er alveg nýr Davíð sem þarna birtist þjóð
sinni. Lítillátur maður, að vísu vel meinandi en
atkvæðalítill og pasturslaus. En fyrst og síðast
misskilinn, vanræktur og gersamlega
áhrifalaus. Og meira en það. Hann var öll
þessi ár þar sem hann birtist þjóð sinni sem
höstugur valdsmaður, sem aðrir lutu af ótta
og lotningu, í raun og veru saklaust fórnar-
lamb myrkraafla, sem léku sér á kaldrifjaðan
hátt að fjöreggi þjóðarinnar, meðan vörslu-
maður þess, Davíð Oddsson, sætti ofsóknum
og var lagður í einelti, einangraður og
áhrifalaus hornreka.
Svona getur spegilmynd samtímans orðið
skrítin þegar fjölmiðlar í lýðræðisþjóðfélagi –
í þessu tilviki Kastljósdrengirnir – valda ekki
verkefnum sínum. Hvernig hefði alvörufjölmiðill í
lýðræðisþjóðfélagi farið að í svona tilfelli? Er trúlegt
að seðlabankastjóra – sem hefur „presiderað“ yfir
hruni lánastofnana og greiðsluþroti þjóðarbúsins,
eftir að hafa mistekist í sjö ár samfellt að ná yfirlýst-
um markmiðum peningastefnunnar – hefði verið
boðið í drottningarviðtal, sem þjónaði þeim tilgangi að
upphefja hans persónu í stað þess að láta hann standa
fyrir máli sínu?
Með öðrum þjóðum hefði fjölmiðillinn hvatt til
óháða sérfræðinga á sviði fjármála og viðskipta. Þá
hefðu þeir ekki látið seðlabankastjórann komast upp
með að þvo hendur sínar af eigin gerðum né heldur að
leika saklaust fórnarlamb. Veruleikinn er nefnilega
allur annar en leikritið sem var uppfært í Kastljósi
gefur til kynna. En þá hefði seðlabankastjórinn
sennilega ekki mætt í Kastljós því að hann hefur á
löngum valdaferli vanið fjölmiðla við það, að hann tali
bara í drottningarviðtölum. Birtingarform ritskoðun-
arinnar eru margvísleg, víðar en í landi Pútíns.
Höfundur var utanríkisráðherra í ríkisstjórn Davíðs
Oddssonar 1991-95.
Fórnarlambið?
JÓN BALDVIN
HANNIBALSSON
SPOTTIÐ
F
all Kaupþings kom ráðherra bankamála á óvart. Það
bendir til að sá örlagaatburður hafi orðið fyrir mistök
eða misskilning. Þrátt fyrir augljósa og þekkta veikleika
í bankakerfinu hefur orðið meiri eignabruni í landinu en
ætla má að óumflýjanlegur hafi verið. Hann snertir tugi
þúsunda einstaklinga. Þá snjóskriðu verður að stöðva. Það er nóg
komið.
Stefna stjórnvalda er augljóslega sú að koma ríkisbönkunum
nýju í virka viðskiptastarfsemi á ný. Fái atvinnufyrirtækin ekki
án frekari tafar nauðsynlega fyrirgreiðslu heldur skriðan áfram.
Sá frestur sem menn hafa til þess að hleypa nægu súrefni út í
atvinnulífið aftur hleypur ekki á dögum heldur klukkustundum. Á
þá köldu staðreynd verður ekki lögð nægjanlega þung áhersla.
Annað höfuðverkefni stjórnvalda er að endurvekja traust. Því
er Seðlabanki Íslands rúinn bæði heima og erlendis. Vandséð er
hvernig endurreisnarstarfið getur hafist ef það traust verður ekki
endurvakið.
Stærstu mistök Seðlabankans liggja í framkvæmd peningastefn-
unnar. Jón Daníelsson, hagfræðingur við kunnan breskan háskóla,
hefur lýst með skýrum hætti hvernig bankastjórn Seðlabankans
dældi inn í landið erlendu lánsfé með hávaxtastefnunni og kynti
þannig undir útlánaþenslu, eyðslu og verðbólgu.
Nokkuð er nú um liðið síðan Einar Oddur Kristjánsson sagði
fyrir um afleiðingar þessarar stefnu með skýru íslensku tungu-
taki. Vilhjálmur Egilsson, einn helsti efnahagssérfræðingur Sjálf-
stæðisflokksins og atvinnulífsins undanfarna tvo áratugi, hefur
með glöggum rökum vakið athygli á þessari brotalöm peninga-
stefnunnar.
Til viðbótar gagnrýni á stefnu Seðlabankans hafa bæst efa semd-
ir sérfræðinga á fjármálamörkuðum hér heima og erlendis vegna
einstakra athafna og orða bankastjóranna þriggja síðustu vikur.
Þær hafa bent til ónógrar yfirsýnar um heildaráhrif þess, sem ráð-
lagt hefur verið og sagt hefur verið, á fjármálalífið í heild.
Bankastjórar Seðlabankans hafa harðlega gagnrýnt fyrrum
stjórnendur viðskiptabankanna, sem nú hafa verið settir af, og
hluthafana, sem nú hafa misst þær eignir. Að stóryrðum frátöldum
er margt í þeim málflutningi reist á gildum rökum. Það upphefur
hins vegar ekki vantraustið á Seðlabankanum sjálfum.
Bankastjórn Seðlabankans hefur enn ekki gert grein fyrir
því hvernig hún ætlar að vinna til traustsins á ný. Þegar svo er
komið hvílir sú ábyrgð á ríkisstjórninni að gera fólkinu í landinu
og erlendum fjármálamörkuðum grein fyrir hvernig hún ætlar
að reisa traust bankans við. Vantrúin á Seðlabankann má ekki við
ríkjandi aðstæður færast yfir á ríkisstjórnina.
Þriðja stóra viðfangsefnið er að koma samskiptum við helstu
viðskiptaþjóðirnar í eðlilegt horf. Engin þjóð lætur troða á rétti
sínum og virðingu. En eftir því sem föng eru á þurfum við að halda
í vináttu og traust þeirra þjóða sem næst okkur hafa staðið um
langan tíma.
Hugsanlegt er að kalla Alþjóðagjaldeyrissjóðinn til aðstoðar
eins og málum er komið. Það gæti hjálpað til með tvenns konar
hætti. Annars vegar með því að greiða fyrir gjaldeyrisvið skiptum.
Hins vegar með því að leggja lið þeirri viðleitni að endurheimta
traust þjóðarinnar á alþjóðavettvangi.
Fyrst þarf að endurreisa traustið
Nóg komið
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
Strandhögg
Eitt af þeim ritum sem ólíklegt er
að verði endurprentað á allra næstu
árum er bókin Straumhvörf – Útrás
íslensks viðskiptalífs og innrás
erlendra fjárfesta til Íslands, eftir Þór
Sigfússon. Þar segir til dæmis frá
upphafi útrásarinnar, þegar „nokkrir
for- ystumenn í íslensku efna-
hagslífi tóku afgerandi
ákvarðanir fyrir áratug
síðan um að losa sig
úr viðjum vanans og
hefja strand-
högg og
byggja upp
alþjóðleg
fyrirtæki.“
Enn
fremur: „Með strandhöggi erlendis
eru að verða gríðarlegar breytingar
á mörgum íslenskum fyrirtækjum.“
Þeir sem héldu að Þór hefði verið að
nota líkingamál höfðu rangt fyrir sér
því á daginn kom að íslenska útrásin
var einmitt strandhögg. Og eftir
fylgdu gripdeildir.
Enn ein hugafars-
breytingin
Þór skýrir í bókinni að
útrasið... afsakið, útrásin
hafi meðal annars haft í
för með sér mikla hugar-
farsbreytingu á Íslandi.
„Stóra hugar-
farsbreytingin
í samfélaginu
er auðvitað að við samfögnum þeim
sem græða í stað þess að fordæma
þá eins og áður tíðkaðist.“ Það má
gera því skóna að þessi stóra hugar-
farsbreyting sé að miklu leyti gengin
til baka.
Óásættanlegt
Gordon Brown, forsætisráðherra
Bretlands, sagði framámönnum í
bresku viðskiptalífi í gær að „afstaða
íslenskra stjórnvalda vegna fjár-
málakreppunnar væri gjörsamlega
óásættanleg“. Á íslensku ráða-
mannamáli þýðir þetta að Gor-
don Brown þykir við vera
„algjör fífl og dónar“.
bergsteinn@frettabladid.is