Fréttablaðið - 08.01.2009, Blaðsíða 22

22 8. janúar 2009 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki
Til eru tvær leiðir til áhrifa í þjóðmálum. Jón forseti fór
fyrst aðra, síðan báðar í senn,
með misjöfnum árangri. Önnur
leiðin er að taka sér stöðu utan
virkisveggjanna og reyna með
þrotlausu nuddi að þoka málum
áleiðis með því að skrifa greinar í
blöð heima fyrir og stundum
einnig erlendis. Hin leiðin er að
hella sér út í pólitík. Óvíst virðist,
hvor leiðin er yfirleitt vænlegri
til árangurs til langs tíma litið,
velji menn aðra hvora. Jafnvel
góðir stjórnmálamenn gera oft
ekki annað en að framkvæma
þær hugmyndir, sem fyrir þá eru
lagðar, iðulega útþynntar með
málamiðlunum og of seint.
Sjaldgæft er, að stjórnmálamenn
eigi sjálfir hugmyndirnar, sem
þeir leiða í lög eða framkvæma,
en þess eru þó ýmis eftirminnileg
dæmi svo sem hugsjónin um
friðsamleg mótmæli, sem
Mahatma Gandí leiddi um sína
daga til fullnaðarsigurs gegn
yfirráðum Breta á Indlandi. Það
var blaðamaðurinn og fræðimað-
urinn Jón Sigurðsson, ekki
stjórnmálamaðurinn, sem á sinni
tíð tryggði Íslandi frjálsa verzlun
við útlönd. Það tók hann tólf ár,
frá 1843, þegar hann byrjaði að
skrifa um málið, til 1855, þegar
skipan verzlunarinnar var breytt.
Það þurfti með líku lagi þrotlaust
nudd (Jón forseti notaði orðið
nudd um eigin málflutning) um
langt árabil til að fá Sjálfstæðis-
flokkinn til að ljá máls á inngöngu
Íslands í Evrópusambandið, og
flokkurinn notaði umþóttunartím-
ann til að keyra Ísland í kaf, og
trúlega einnig sjálfan sig. Það tók
sama flokk heilan mannsaldur að
leiða veiðigjald í lög og þá svo
þunna blöndu, að hún hefur í
rauninni engu breytt.
Hingað og ekki lengra
Við, sem höfum látið okkur duga
að skrifa greinar í blöð heima
fyrir og stundum einnig erlendis,
höfum flest fylgt einni reglu út í
æsar. Þótt við segjum stjórnvöld-
um góðfúslega til syndanna hér
heima og reynum að draga sem
fæst undan, hegðum við okkur
jafnan gagnvart útlendingum eins
og erindrekar Íslands og drögum
þá ýmislegt undan, svo að hvergi
falli blettur á Ísland. Við erum
fjölskylda. Þótt okkur hafi
mörgum lengi þótt, að hér standi
varla steinn yfir steini hvorki á
vettvangi stjórnmálanna né í
réttarkerfinu, sem er skilgetið
afkvæmi stjórnmálastéttarinnar,
höfum við aldrei tekið svo djúpt í
árinni, þegar við tölum við útlend-
inga. Við höfum í reyndinni
hegðað okkur út á við eins og
meðvirkir makar í hjónabandi við
drykkjusjúkling. Eins og margir
vita, reynast drykkjusjúklingar
sjaldan verðir slíkrar þolinmæði,
nema þeir taki sig á, og þar að
kemur, að makarnir segja: hingað
og ekki lengra. Við, sem fjöllum
um Ísland í ræðu og riti erlendis
og ekki aðeins hér heima, þurfum
nú að gera upp við okkur, hvort
rétt sé og forsvaranlegt að halda
tryggð við gömlu regluna, úr því
að stjórnvöld sýna enn sem komið
er engin áþreifanleg merki um
iðrun, skilning eða yfirbót. Er þá
ekki kominn tími til að söðla um?
– og segja útlendingum refjalaus-
an sannleikann um það, sem hér
hefur verið og er enn að gerast?
Hvað finnst þér? Spurningin
varðar samvizku hvers og eins,
heiður Íslands, líf og sóma.
Engin undanbrögð
Þegar allt virtist leika í lyndi,
höfðu útlendingar engan sérstak-
an áhuga á íslenzkum innanlands-
málum. Nú er staðan gerbreytt.
Neyðin steypist nú grimm og köld
yfir íslenzk heimili og fyrirtæki,
sem fæst sleppa undan kruml-
unni. Tugþúsundir erlendra
sparifjáreigenda hafa tapað
geipifé á viðskiptum við íslenzka
banka. Minningin um óðaverð-
bólgu áranna milli stríða lifir enn
í þýzkum fjölskyldum, svo að
Þjóðverjar hafa megna óbeit á
fjármálaóreiðu. Þeir hefðu vísast
við eðlilegar aðstæður lagt kapp á
að tryggja Íslandi aðgang að
Evrópusambandinu við vildar-
kjörum, en nú er velvild þeirra í
uppnámi. Fórnarlömb bankanna
utan lands og innan vilja nú fá að
vita, hvernig allt var í pottinn
búið. Þau vilja fá að vita, hvers
vegna stjórnvöld leyfðu bönkun-
um að vaxa landinu yfir höfuð á
örfáum árum og skilja eftir sig
sviðna jörð. Þau vilja fá að vita,
hvers vegna ríkisstjórnin hefur
ekki enn fengizt til að fela
útlendingum rannsókn banka-
hrunsins. Þau vilja vita, hvort
skilanefndir bankanna hafa selt
eignir út úr bönkunum á gráu
svæði milli greiðslustöðvunar og
gjaldþrots. Þau vilja fá að vita,
hvort þrálátur orðrómur um, að
bankarnir hafi einn eða fleiri
stundað fjárböðun fyrir rúss-
neska auðkýfinga, á við rök að
styðjast. Það yrði varla til að auka
hróður Íslands í útlöndum, ef
íslenzkir blaðamenn héldu áfram
að leiða málið hjá sér og létu
erlendum blaðamönnum einum
eftir að draga fram sannleikann.
Eitt er víst: erlendir blaðamenn
munu halda áfram að fletta ofan
af bankahruninu, aðdraganda
þess og úrvinnslu, að kröfu
erlendra lesenda. Íslendingar
mega ekki láta sitt eftir liggja,
hvorki blaðamenn né aðrir. Ærinn
er samt sæmdarmissirinn.
Sáttin er brostin
Í DAG | Breyttar forsendur
ÞORVALDUR GYLFASON
UMRÆÐAN
Ögmundur Jónasson skrifar um
ábyrgð auðmanna
Auðmenn Íslands sem gert hafa þjóðina nánast gjaldþrota eru sjálfir ekki á
flæðiskeri staddir. Það virðist alla vega
eiga við um þá marga. Reglulega berast
fréttir af stórfelldu braski þeirra, myndir
af eignum bæði hér á landi og erlendis.
Þetta er okkur sagt á sama tíma og verið
er að hlaða skuldaklyfjunum upp á bakið á
skattgreiðendum næstu ár og jafnvel
áratugi vegna Icesave-lána Landsbankans.
Ekki er lengra síðan en í apríl síðastliðnum að
Björgólfur Thor Björgólfsson var sagður í hópi
þrjátíu ríkustu manna á Bretlandseyjum. Þótt
hann hafi eins og aðrir misst hlut sinn í Lands-
bankanum þegar bankinn hrundi þarf ekkert að
efast um að eignir hans og annarra auðmanna eru
enn gríðarlegar. En enginn veit hverjar raunveru-
legar eignir þessara manna eru. Enginn nema
innvígðir fá heldur að vita hvað komið
hefur út úr rannsóknarskýrslum endur-
skoðunarfyrirtækja á aðdraganda
bankahrunsins um hvort lög hafi verið
brotin.
Framkvæmdastjóri Fjármálaeftirlitsins
segir að almenningur fái hugsanlega
útdrátt úr skýrslunum þegar „fagmenn“
hafa farið yfir þær. Það er að segja:
kannski. Stundum er engu líkara en
valdamenn þessa lands séu að hvetja til
uppreisnar í landinu. Almenningur sem á
að borga brúsann fær kannski – kannski!
– að vita hvað það er sem honum verður
gert að greiða fyrir.
Krafan er allt upp á borðið, allar upplýsingar
opinberaðar, allar eignir þeirra auðmanna, sem
ábyrgir eru fyrir hruninu, verði fundnar og séð til
þess að hver einasta króna í þeirra fórum verði
látin ganga upp í skuldir áður en þjóðin verður
látin blæða. Er til of mikils mælst?
Höfundur er alþingismaður.
Hverju einustu krónu til baka
ÖGMUNDUR
JÓNASSON
Kall tímans
Þeir sem ætla sér frama í pólitík
þurfa nauðsynlega að hafa gott vald
á skáldlegu líkingamáli og skraut-
hverfingum hvers konar. Sæunn Stef-
ánsdóttir, ritari Framsóknarflokksins,
á framtíðina fyrir sér að þessu leyti. Í
samtali við Vísi í gær ræddi hún um
spennuna innan Framsóknar-
flokksins og segir hana ekki
þurfa að koma á óvart. „Við
eigum kost á því að vera
fyrsti flokkurinn til að svara
kalli tímans um endurnýjun
og endurmat,“ segir Sæunn.
Að svara kalli tímans
um endurnýjun og
endurmat. Sem
stundum er kallað
að hafa gengið sér
til húðar.
32=45,7
Mögulega var brotið blað í sögu les-
endagreina í gær þegar 32 hagfræð-
ingar tóku sig til og skrifuðu saman
grein í Morgunblaðið í gær undir
yfirskriftinni: „Einhliða upptaka evru
er engin töfralausn.“ Sjálfsagt er ekki
hlaupið að því fyrir jafnstóran hóp
að rita svo knappa grein. Meginmál
textans og ítarefni eru alls
1.521 orð. Ef gert er ráð
fyrir að hver og einn hafi
lagt jafn mikið í púkkið
gera það um 45,7 orð á
hagfræðing.
Töfralausnir
Þegar fræðimenn ræða um töfra-
lausnir ættu þeir ef til vill að rifja upp
og hafa í huga þrjár forspárreglur
sem vísindamaðurinn og rithöfund-
urinn Arthur C. Clarke setti eitt sinn
fram. 1. Þegar virtur, aldinn vísinda-
maður heldur því fram að eitthvað
sé mögulegt hefur hann ábyggilega
rétt fyrir sér. Þegar hann heldur
því fram að eitthvað sé ómögu-
legt hefur hann mjög líklega
rangt fyrir sér. 2. Eina leiðin til
að komast að takmörkunum
hins mögulega er að sveigja
af leið og stefna á hið
ómögulega. 3. Nægjan-
lega framþróaða tækni
er ekki hægt að greina
frá töfrum.
bergsteinn@frettabladid.isM
erkilegur samanburður birtist í Fréttablaðinu í
gær. Þar kom fram að á þremur árum hefur rekstr-
arkostnaður sérsveitar Ríkislögreglustjóra aukist
um 45 prósent á sama tíma og útgjöld til efnahags-
brotadeildar hafa dregist saman um níu prósent.
Þessar tölur gefa skýra mynd af forgangsröðun stjórnvalda und-
anfarin ár: Sá hluti lögregluliðs landsins, sem getur borið vopn,
hefur verið stórefldur en minni áhugi hefur verið á því að styrkja
undirstöður rannsókna á mögulegum afbrotum í viðskiptalífinu.
Þetta lítur óneitanlega undarlega út. Ísland er friðsamt land og
nánast óþekkt að glæpamenn beiti skotvopnum. Byssur koma yfir-
leitt ekki við sögu nema þegar einhver sveiflar haglabyssu á fyll-
eríi, eða skrítin mál koma upp, eins og þegar unglingspiltur stal
skammbyssu föður síns í síðustu viku og skaut einu skoti að kvöldi
til í vegg leikskóla hverfisins.
Engin ástæða er til að gera lítið úr þeirri hættu sem getur skap-
ast við slíkar uppákomur. Það þarf hins vegar örugglega ekki fjöl-
mennt lið af þrautþjálfuðum og þungvopnuðum sérsveitarmönn-
um til að takast á við þær. Slík sveit er engu að síður orðin til hjá
Ríkislögreglustjóra.
Á hinum endanum, þar sem atvinnutól lögreglumanna eru
ekki skammbyssur og táragas heldur Excel og reiknivélar, hefur
verið dregið úr fjárveitingum. Sú staðreynd skýtur auðvitað mjög
skökku við því á sama tíma hefur íslenskt viðskiptalíf þanist út og
orðið margfalt flóknara en þegar nokkrir ríkir heildsalar stjórn-
uðu því að miklu leyti.
Það er tiltölulega auðveldur leikur að gagnrýna stjórnvöld fyrir
þessar áherslur. En þó ekki fyllilega sanngjarnt, því í málefnum
sérsveitarinnar er frammistaða stjórnvalda jafn rökrétt og góð
og hún er órökrétt og metnaðarlaus gagnvart efnahagsbrotadeild-
inni.
Á sínum tíma var það ákvörðun Alþingis að efla sérsveitina.
Þegar sú ákvörðun var tekin var ófriðlegra um að litast en um
langa hríð í okkar heimsálfu og nýjar hættur við sjóndeildar-
hringinn. Að auki hafði Ísland skömmu áður hafið fulla þátttöku
í Schengen-samstarfinu, og sá þar með um eftirlit við ytri landa-
mæri Evrópusambandsins. Heimsmyndin var sem sagt allbreytt
frá því sem hún var nokkrum árum fyrr.
Nú má deila lengi um hvort Íslandi stafi raunveruleg ógn af
til dæmis hryðjuverkaárás eða að hér komi fram vopnuð gengi
glæpamanna. Væntanlega geta þó flestir verið sammála um að
ekki er hægt að útiloka þá hættu með öllu. Og það þýðir að stjórn-
völdum ber skylda til að hafa hér vel búið og þjálfað lögreglulið ef
slíkar aðstæður kæmu upp.
Við höfum lært af biturri reynslu að ekki borgar sig að loka aug-
unum fyrir mögulegum hættum. Allir sem þekktu til fjármálalífs
landsins vissu að möguleikinn á algjöru kerfishruni var til staðar.
Hann þótti hins vegar svo hverfandi agnarsmár að stjórnvöld og
bankastofnanir kusu að láta eins og hann væri ekki til. Það var
dýrkeypt sjálfsblekking.
Sérsveitin og efnahagsbrotadeildin:
Ímynduð eða
raunveruleg ógn
JÓN KALDAL SKRIFAR