Tíminn - 11.07.1982, Blaðsíða 27

Tíminn - 11.07.1982, Blaðsíða 27
SUNNUDAGUR 11. JÚLÍ 1982. m - Sýknun John Hinckleys af tilræðinu við Reagan hefur vakið mikiar umræður um hvort „geðveikivörnin” eigi rétt á sér ■ Hinckley: „Ég er orðinn það sem mig langaði alla tið til að vera, sálsjúkt skáld...“ „Hvað eigum við að gera í því?“ spurði hann jafnan, en á mánudaginn var hann sjálfur orðinn viss um að tilræðismaður- inn væri geðveikur. „Ja, hann er dálítið klikkaður," sagði Jackson um Hinckley. Copelin og Brown stóðu enn á því fastar en fótunum að hann væri sekur. Browne þrumaði yfir félögum sínum: „Málið er ekki hvort hann var dálítið úti á þekju eða hvort þetta ljóð eða hitt er óskiljanlegt. Málið er að hann skaut þessa menn, að hann gerði það af yfirlögðu ráði, að hann skipulagði það vandlega. Honum á að refsa!“ Maðurinn er að þykjast. Það er ekkert að honum!“ Undir kvöld var eini bandamaður Brown sem eftir var, Copelin, farinn að efast. Allir kviðdómendurnir voru 'wv' tví, ÁJLt ol ÁÍu Ú fu**, rXt+rwk*#* t JU ^ A /t****.^ 1JU A^L^M*** fi. •xM.iÍMr' A tA. t . 4 C*3t«*** £ jW |f»v M 6 4ou^w. dl t+< *»*«*aÍ -t/i. 44*r*.«s* -i <w ^ /.X t,j -tJ ,j tsfjfduu. £ p\i£+.JP iV, ' )?»/«< W '' <£’*/> Af'é' 4 s-•vv' -rr/t.i.frhj /?**.’% yth Uf«<? f*>!S j* st s /? c/rrce. fítr «»« 1 *“ °fTT} T-r rruUu st/ <f <~*«*** , ■ Nokkrir þeirra muna sem lagðir voru fram við réttarhöldin. Efst t.v. er póstkortið til Jodie Foster sem hann setti aldrei í póst, en þar hvatti hann hana tii að „missa ekki meydóminn“, neðst t.v. eru skilaboð hans til hennar, efst t.h. er eitt af hinum angistarfullu Ijóðum hans, og neðst t.h. eintak hans af bókinni „Taxi Driver“ og skammbyssan sem hann notaði. orðnir þreyttir og leiðir og Copelin sagði um aðstöðu þeirra: „Ég var örmagna. Það fannst engum önnur leið fær. Lögin lokuðu okkur inni og þetta var það eina sem við gátum ákveðið.“ Eftir að Copelin skipti um skoðun þrjóskaðist Rmwnp víð í tíu minútur enn en loks gafst hún upp, fómaði höndum og hrópaði: „Til andskotans með þetta! Ef þið sjáið ekki hvað er að gerast hér, þá get ég ekki hjálpað ykkur!" „Lögin leyfðu ekki að ég greiddi atkvæði eftir samvisku minni“ Kviðdómendur fóru i mat áður en gengið var frá úrskurðinum. Coffey gleypti í sig kótiletturnar en Nathalia Brown var svo æst að hún hafði enga matarlyst. Evelyn Washington hafnaði matnum og fór út i hom að lesa í Biblíunni. Þegar þau vom um það bil að ljúka málsverðinum kom hún aftur og spurði hvort allir væru enn sömu skoðunar. Svarið var alls staðar hið sama: „Já.“ Eftir að úrskurðurinn hafði verið lesinn upp sneru kviðdómendurnir aftur inn í herbergi sitt í síðasta sinn. Nokkrar kvennanna snökktu. „Samviska mín sagði mér að greiða atkvæði með að hann væri sekur, en lögin leyfðu það ekki,“ sagði Copelin. Og Drake sagði: „Ef þeir sem gagnrýna okkur hefðu verið með okkur í þessu þá hefðu þeir komist að sömu niðurstöðu." Coffey er sammála þessu. „Við gerðum okkar besta með það sem við höfðum í höndunum," sagði hann. „Hinckley er ruglaður. Það eina sem við getum nú gert er að vona að hann fái rétta hjálp." Áður hafa tveir tilræðismenn við forseta Bandarikjanna verið sýknaðir vegna geðveiki, þeir Richard Lawrence, húsamálarinn sem skaut að Andrew Jackson árið 1835, og John Schrank, kráareigandinn sem skaut Teddy Roosewelt, fyrrum forseta, árið 1912. Þekktasti Bandaríkjamaðurinn sem hefur sloppið við dóm vegna geðveiki- vamarinnar er á hinn bóginn skáldið Ezra Pound sem var sýknaður af ákærum um landráð eftir síðari heimsstyrjöld en sat i staðinn nokkur ár á St.Elizabeths geðsjúkrahúsinu. Að sögn sitja flestir geðsjúkir glæpamenn þar aðeins rúm fjögur á. Á St. Elizabeths verður heimili Hinckleys á næstunni. Aður fyrr skipti það i sjálfu sér litlu máli hvort sakborningur var dæmdur sekur eða ósakhæfur vegna geðveiki. Ef um alvarlegan ofbeldisglæp var að ræða var hann vistaður í öryggisgæslu á geðsjúkrahúsi til æviloka. En á síðasta áratug voru sett ýmis lög til að vernda rétt geðsjúklinga og nú geta yfirvöld ekki haldið manni á geðsjúkrahúsi gegn vilja hans nema hann sé talinn hættulegur sjálfum sér og/eða öðrum. Gegn þessum ákvæðum geta geðlæknar komist i hræðilegan vanda, enda eru þeir fyrstir til að viðurkenna að þeir geti ekki spáð með neinni vissu um hvort ofbeldistilhneigingar sjúklings séu horfnar eða ekki. Þeir verða því að giska og í sumum tilfellum eru afleiðingarnar hræðilegar. Bók um mann sem þóttist geðveikur í fórum Hinck- leys Nefna má Michael Hightower, 32ja ára gamlan fyrrum hermann sem þjónaði i Víetnam. Hann nauðgaði tveimur konum i Idaho en var sýknaður vegna geðveiki. Eftir tæpt ár var hann látinn laus af sjúkrahúsi en hefur siðan verið handtekinn á ný, ákærður um að hafa ætlað að myrða hjúkrunarkonu nokkra. í Idaho er nú sterk hreyfing sem berst fyrir þvi að geðveikivömin verði aflögð. Annað dæmi er Charles Meach, 34ja ára, sem sparkaði vangefinn Alaskaindiána til dauða árið 1973 en slapp vegna geðveiki. Hann var um hríð á geðsjúkrahúsi en var látinn laus og talinn heilbrigður. Hann situr nú í fangelsi fyrir að hafa myrt fjóra táninga í almenningsgarði í Anchorage. Og loks má nefna Garrett Trapnell, 43ja ára, en hann rændi farþegaflugvél árið 1973. Hann hafði aðeins setið tæp tvö ár i fangelsi vegna þess að honum tókst alltaf að leika á kviðdóminn og þykjast vera geðveikur. Um þetta skrifaði Eliot nokkur Asinof bókina „The Fox Is Crazy Too“, eða „Refurinn er líka 27 brjálaður". Sú bók fannst í fórum John W. Hinckleys, yngra. Allt hefur þetta orðið til þess að geðveikivömin á nú undir högg að sækja. „Einu gildir hversu geðsjúkur maður er,“ segir Bemard Diamond við sálfræðideild Berkeley háskóla í Kaliforníu, „maður er sennilega alltaf ábyrgur gerða sinna upp að vissu marki.“ Geta má þess að daginn eftir úrskurðinn í Hinckley - málinu vom sett ný lög i ríkinu Delaware sem heimila kviðdómi að úrskurða sakborning „sekan, en geðveikan". Lög af þessu tagi em þegar í gildi í Michigan, Indiana, New Mexico, Georgíu og Illinois, og þau þýða að sakbomingur er fýrst vistaður á geðsjúkrahúsi en þegar læknar þar telja hann hæfan til útskriftar er hann fluttur í fangelsi þar sem hann afplánar afgang refsingar sinnar. Saksóknari Georgiurikisins segir um þessi lög að þau séu til að sakborningur- inn verði ekki sneyddur allri ábyrgð á gerðum sinum. „Gæti ekki sannað að starfsmenn Hvíta hússins væru heilbrigðir“ En það eru tvær hliðar á hverju máli, og hvers vegna, spyrja ýmsir, á að neyða mann sem hefur geðveikur framið afbrot en siðan náð sér til að sitja inni, eftir að hann er orðinn heilbrigður? Howard Simon, formaður Michigan - deildar Bandarísku mannréttindahreyfingarinn- ar, segir að þessi nýju lög hafi í hans riki ekki haft nein áhrif á tíðni geðveikivarn- arinnar, en geti hins vegar haft þær afleiðingar að geðsjúkir fangar f ái litla meðferð það eð þeir þurfti hvort sem er að sitja svo og svo lengi inni. Og sem fyrr sagði eru miklar umræður um það hvort réttlætanlegt sé að yfirvöldin þurfi að sanna að sakborning- ur sé andlega heilbrigður. Fáir sálfræðingar treysta sér til að kveða upp slíkan úrskurð um nokkurn mann en þetta verður saksóknari að gera í hverjum réttarhöldum. Edwin Meese, einn nánasti ráðgjafi Reagans, sagði um þetta atriði: „þó ég ætti að vinna mér það til lífs þá gæti ég ekki sannað að starfsmenn Hvita hússins væru andlega heilbrigðir." Og þó ýmis ríki hafi nú tekið upp þann sið að verjandinn verði að sanna ósakhæfni skjólstæðings sins þá eru lög um slíkt ekki alls staðar mjög afgerandi. í Indiana þarf verjandi til dæmis ekki að gera betur en að sýna fram á að „líkur bendi til“ 1 að skjólstæðingur hans sé haldinn einhverri geðveilu. Nokkur ríki íhuga nú að afnema geðveikivörnina í eitt skipti fyrir öll en nokkur velta fyrir sér að taka upp úrskurðinn „sekur, en ábyrgðarlitill" sem gæti þýtt að sakborningur verði dæmdur fyrir minni sakir en hann er ákærður fyrir. Sálfræðingurinn David Lykken hefur stungið upp á því að sálfræðingum verði ekki hleypt nærri réttarhöldum fyrr en búið er að kveða upp úrskurð um sekt eða sakleysi; þá hafi framburður þeirra einungis áhrif á dóminn sjálfan. „Píslarvotturinn i mér setti upp leiki...“ Altént er ljóst að sýknun Hinckleys hefur orðið til þess að kveikja slikar umræður í Bandaríkjunum að þær verða ekki þaggaðar niður í bráð og gætu aukinheldur haft áhrif í öðrum löndum. Og meðan þær umræður fara fram mun Hinckley sitja á St. Elizabeths geðsjúkrahúsinu þar sem sálfræðingar og geðlæknar munu ranasaka hann enn frekar. Loks hefur ræst sýn sú sem birtist í einu ljóða hans: „The martyr in me played games And I was the young alienated lover ...I have become what I wanted To be all along, a psychopatic poet.“ (f lauslegri þýðingu: „Píslarvotturinn í mér setti upp leiki / og ég var ungi einangraði einfarinn / ... Ég er orðinn • það sem mig langaði / alla tíð að vera, sálsjúkt skáld.“) Mál Hinckelys gæti hins vegar komið fyrir dómstóla á nýjan leik fyrr en varir, og þá á dálítið öfugsnúinn hátt. Það er nefnilega mjög raunhæfur möguleiki að lögfræðingar hans höfði mál til að fá hann lausan af St.Elizabeths vegna þess að hann sé algerlega heilbrigður. Foreldrar hans hafa að visu sagt að þau muni ekki höfða slikt mál. Ekki i bili... - ij tók saman og endursagði.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.