Tíminn - 31.08.1982, Side 9

ÞRIÐJUDAGUR 31. ÁGÚST 1982
■ Motorjaktin VININGFJORD var smíðuð árið 1924 og manni er til efs að framfarir hafi orðið miklar í útlitsteikningum
skipa, þrátt fyrir alla tæknina.
borð í skipinu, eins og gjöra verður með
þungbyggðar vélar, þótt auðvitað sé
oftast unnt að framkvæma viðhald á
þeim á hentugum tíma. Þegar skip t.d.
liggja milli vertíða og verkefna.
Það sem er athyglisverðast við þessa
aðferð, virðist í fljótu bragði vera það,
að unnt er að keyra vélar á hagkvæmum
hraða, og þótt það henti ekki skipum,
sem nota vélina með sams konar álagi
alla tíð, til dæmis vöruflutningaskip, er
þetta mál, sem íslenskir útgerðarmenn
þyrftu að kanna, því þetta gæti ef til vill
leyst eitthvað af olíuvanda útgerðarinn-
Raðsmíði skilar árangri
Nokkuð hefur verið um svokallaða
raðsmíði fiskiskipa hér á landi, þótt
misvindar í efnahagslífinu, hafi oftast
gjört strik í reikninginn. Á því er hins
vegar enginn vafi, að raðsmíði getur
skilað miklum afköstum, og minnkað
þannig fjármagnskostnað á byggingat-
ímanum.
Það er til dæmis athyglisvert, að „K“
skipasmíðastöðin ástralska, hefur af-
greitt 10 nýja rækjutogara, sem smíðaðir
voru fyrir útgerðarfélag á Burma á
minna en ári. Útgerðarfélag þetta mun
vera í ríkiseign og hefur aðsetur í
Rangoon.
Hefur útgerðin fengið afhenta tvo
rækjutogara á tveggja mánaða fresti, en
það er met í afköstum hjá þessari
skipasmíðastöð, því talið er eðlilegt að
það taki hálft ár að smíða svona skip.
Þessi hraði náðist með nýrri hönnun
á skrokk og bættu skipulagi.
Þetta eru svonefndir „K“-klassa
togarar, sem eru 22,5 metra langir og
sex metra breiðir. Þeir geta verið á
veiðum í þrjár vikur og frysta þá aflann
um borð.
Aðalvélin er Caterpillar D 3408T1 og
skilar vélin 385 hestöflum við 1800
snúninga, en togferð er þá fjórir hnútar.
Ljósavél er af FORD gerð 40 hestöfl við
1500 snúninga. Frystivélin er knúin með
CATERPILLAR 33044T, sem er 112
hestöfl og 1550 snúninga og knýr hún 90
kVA alternator.
íbúðir eru fyrir sex manna áhöfn, en
aðeins mun þurfa tvo menn á skipið, en
þar sem við þekkjum ekki til aðstæðna,
er örðugt að leggja mat á hagræðinguna
um borð.
En „K“ skipasmíðastöðvarnar telja
sig ekki hafa náð fullum afköstum og
hraða, með þessum 10 skipum fyrir
Burma. Takmarkið er að geta framleitt
8 slíka, eða svipaða togara á mánuði.
Skipaarkitektúr á undan-
haldi?
Halldór Laxness gefur skemmtilega
skýringu á því, eða gaf, hvers vegna
flugvélar væru fallegar, en það var vegna
þess að ljótar flugvélar geta ekki flogið.
Rétt væng-, skrokk- og stéllag, var í
samræmi við „fegurð í holdsins línum."
Þótt vafalaust eigi þetta nú ekki við
um þyrilvængjur, þá er það heppilegt að
lögmálið og fegurðin eigi samleið. Og
það átti það á sjónum hér áður.
Áraskipin höfðu form haföldunnar í
sínu formi, voru partur af hafinu, en
með aukinni tækni og kröfum um
notagildi, þá eru ný skip vægast sagt
herfilega ljóst. Og eru þá aðeins
farþegaskipin undanskilin, en þar er
fegurðin, eða glæsimennskan í ytra
formi, nefnilega söluvara líka.
Nýverið rákumst við á auglýsingu þar
sem boðið var til sölu norskt farþegaskip
MA' VININGFJORD, sem smíðað var
úr nikkelstáli, eða ryðfríu stáli á Fried
Krupp Germaniawerft AG-473 árið
1924. Skipið er 240 feta langt og 35 feta
breitt og það er knúið með tveim Krupp
diesilvélum, sem framleiða 1650 hestöfl.
Skipið var upphaflega smíðað fyrir
New York Yacht Club og var á þeim
tíma stærsta lystisnekkja heims.
VININGFJORD hefur svefnpláss
fyrir 200 manns og tvo stóra sali fyrir
farþega. í strandferðum má það sigla
með 350 farþega.
Það siglir með 13-14 hnúta hraða.
Við birtum hér með greininni mynd
af hinu gamla og fagra skipi og einnig
mynd af einni nútíma „drottningum
úthafanna". Þótt afköst og notagildi sé
án efa mikið, þá er nú ekki fegurðinni
fyrir að fara. Þarna er arkitektúrinn á
undanhaldi fyrir hagkvæmninni.
Jónas Guðmundsson
Þekkt f ranskt rit
um sögu Sovétríkjanna
Héléne Carrere d’Encausse: A History
of the Soviet Union 1917-1953. Volume
one: Revolution and power. Volume
two: Stalin .Order through terror.
Longman 1981.
279, 269 bls.
■ Höfundur þessarar tveggja binda
sögu Sovétríkjanna, Héléne Carrere
d’Encausse, er prófessor í stjómmála-
fræðum við Parísarháskóla. Hún er
viðurkennd sem einn fremsti sérfræðing-
ur Frakka í sovéskum stjómmálum og
hefur samið nokkur rit um það efni.
Eins og nafn þessa verks bendir til
rekur höfundur hér sögu Sovétríkjanna
frá upphafi og fram til dauða Stalíns árið
1953. Hún leggur mikla áherslu á að lýsa
áhrifum þessara tveggja manna á mótun
Sovétríkjanna og rás atburða þar í landi
á þessu tímaskeiði, án þess þó að
einblína um of á þá. Þess vegna má ekki
líta á verkið sem ævisögur þeirra Lenins
og Stalíns, þótt hlutur þeirra sé
óneitanlega mikill.
Fyrra bindið hefst með umfjöllun um
upphaf bolsévikaflokksins og því lýkur
við dauða Lenins. f bókinni er fjallað
um byltinguna 1917 og upphaf Sovét-
ríkjanna, um borgarastyrjöldina, stríðs-
kommúnismann og NEP - stefnuna, um
deilumar innan bolsévikaflokksins og
við aðra flokka og flokksbrot og loks
skýrir höfundur á mjög greinargóðan
hátt hina pólitísku taflstöðu í Sovét-
ríkjunum er Lenin féll frá.
í seinna bindinu hefst frásögnin með
lýsingu á helstu valdatækjum Stalíns og
upphafi stalínsmans, sagt er frá þeim
þjóðfélags - og stjórnmálalegu breyt-
ingum, sem Stalín hrinti í framkvæmd,
heimsstyrjöldinni síðari og uppbygging-
unni eftir hana og loks eru kaflar um
HCLÉNE CARRfeRl- D’ENCAUSSH
SIMIN
ORDER
THROUGH
TERROR
fullkomnun stalínismans í stríðslok og
um endalok sömu stefnu. f hvoru bindi
um sig em nákvæmar heimilda - og
nafnaskrár.
Þetta verk hlaut þegar í stað miklar
vinsældir og það kom fyrst út í
Frakklandi og mun hafa selst í stærra
upplagi en aímennt er um fræðirit af
þessu tagi. Það stafar af því, að
bækurnar eru afbragðsvel skrifaðar,
frásögnin skýr og skemmtileg en
fræðiíeg nákvæmni þó aldrei fyrir borð
borin.
Lesendur þessa verks munu fá góða
mynd af gangi mála í Sovétríkjunum frá
stofnun þeirra og fram til 1953. Þeim
mun skiljast hvað hefur vel tekist og
hvað illa og þeir munu jafnframt geta
gert glöggan greinarmun á þeim tveim
mönnum, sem mest völd höfðu í hinu
víðfeðma ríki á þessu tímabili. Enginn
má þó álykta sem svo að hér sé á ferðinni
tæmandi rit um sögu Sovétríkjanna. Því
fer fjarri, en samt sem áður tekst
höfundi að koma ótúlega miklu að í ekki
lengra máli. Loks ber þess að geta, að
bækumar era þýddar á ensku af Valence
Ionescu og verður ekki annað séð en að
það verk hafi tekist með ágætum.
Jón Þ. Þór.
Jón Þ. Þór
skrifar
um bækur
NEYÐAR-
ÞJÓNUSTA
í VEISLULOK
■ Helgin lagðist að með nætur-
frosti víða um land. Tveggja gráðu
frost var á Akureyri og kartöflugrös-
in féllu á freðna jörðina eins og
gengið, og nú aðeins eftir að sjá
hvort uppskeran verður eftir vonum
hjá peningamönnum og kartöflu-
bændum. En allir eru á einu máli um
það, að brátt komi haustlitir á
stjórnina, sem er farin að grána í
vöngum eins og fjöllin, íslcnsk
náttúra hefur aldrei boðið upp á
neina málamiðlun. Og nú eftir að
hafa haft samningana í gildi í á
fimmta ár, situr í rauninni allt við það
En það hafa fleiri en almenningur
áhyggjur af hag landsins. Ríkis-
stjórnin hefur áhyggjur, líka stjórn-
arandstaðan. Þá hafa meinatæknar
og þeir sem mynda fólk að innan,
sagt upp störfum sínum, en það þýðir
einfaldlega að læknar sitja einir uppi
með sjúklinga sína eins og einstæðar
mæður. Verkaskiptingin erorðin svo
mikil í veikindum manna og sjúkra-
húslækningum, að heita má að
innvolsið úr sjúklingunum sé komið
hreint út um allt, um leið og menn
era lagðir inn. - og svo ofan í kaupin,
virðist sem svo, að oft geti þessi
líffæri, eða innvolsið lent í braski í
höndunum á svonefndum heilbrigð-
isstéttum, sem beita sjúklingum fyrir
stríðsvagnana sína og veifa dánar-
vottorðum.
Þetta er ljótur leikur. Það mun nú
vera í annað skiptið á skömmum
tíma, sem röntgentæknar beita
fjöldauppsögnum, til að ógna ríkis-
valdinu. Sama hafa læknar og
hjúkrunarfræðingar einnig gjört. Að
vísu hefur ávallt þegar svona hefur
staðið á, verið boðið upp á svonefnda
neyðarþjónustu, sem ég tel nú hæpið
að þiggja, því þegar svo er komið að
ekki er unnt að leggja veika menn á
sjúkrahús, án þess að semja um
veikindi þeirra við hómópata og
skottulækna, eða fólk, sem ekki
hefur lækningaleyfi, þótt það tilheyri
heilbrigðisste'ftum, er málið í raun-
inni komið í annan dóm en
kjaradóm.
Hitt er svo annað mál, hvort
röntgentæknar, eða meinatæknar
sætta sig við sinn launaflokk, eða
ekki. Þeir sem vilja, eða telja sig geta
fengið betur launaða vinnu, þeir
segja upp störfum, og alveg án
neyðarþjónustu. Venjulegt fólk býð-
ur nefnilega ekki neyðarþjónustu,
því það er bara hætt. Það er allt og
sumt.
Og það er einmitt þarna, sem ríkið
á sjálft að leggja til neyðarþjónust-
una, með því að semja ekki undir
svona pressu. Það á ekki að semja
við fólk, sem hefur gísla, sem þar
ofan í kaupin era hættulega veikir.
Svona úrslitakostir þekkjast nefni-
lega ekki lengur nema í flugránum.
Annars er það auðskilið, að menn
eiga nú örðugt með að ná endum
saman af kaupi sínu. Og dæmin sem
maður heyrir núna, minna einna
helst á kreppuárin.
Góðvinur minn sagði mér til dæmis
frá gamalli konu er hírist í einu
herbergi með sorg sína og ellilaun.
Hjá henni er þannig komið, að þegar
búið er að.greiða húsaleiguna, þá er
aðeins eftir fyrir kaffi og brauði. Um
annan mann veit ég, sem um áratuga
skeið bar vörur upp úr skipum niðrá
Eyri. Hann er í eigin húsnæði, á
aðeins peninga fyrir soðningu og
kartöflum. Svo hrikalega hafa trygg-
ingabætur rýrnað á siðustu árum.
Mér kemur ekki til hugar að kenna
Svavari Gestssyni, heilbrigðisráð-
herra um þetta ástand. En það er þó
Alþýðubandalagið, sem skammtar
nú á þessum austurvígstöðvum
eymdarinnar, þannig að launþegar
hljóta nú að trúa. Staðreyndin er
auðvitað aðeins sú, að við höfum
ekki lengur ráð á því á íslandi, að
framkvæma allt þetta fallega sem við
höfum lesið í lærðum bókum um
réttlæti.
Hagkerfi okkar er sokkið og við
siglum Ijóslaus.
Ég fagna þó ýmsu, til dæmis að
Alþýðubandalagið skuli nú standa
fyrir kjaraskerðingu, þeirri mestu
sem um getur. Flokkur, sem vill þó
innst inni hafa samningana í gildi og
hefur gengið til kosninga undir þeim
orðum. En þeir bjóða einnig 50
milljónir, nýjar, til að lagfæra lægstu
laun. Þetta er að hafa sannfæringu.
Kannski koma nú þeir tímar, að
einstæðingar þurfi ekki að lifa á
guðsblessun, kaffi og brauði, af því
að þjóðartekjur era model 1979, en
eyðslan model 1982.
Þetta verða menn að skilja, hér og
nú: Veislunni er lokið.
Brátt mun vetur fara í hönd með
renningi og kulda. Vertíðarsjómenn
munu láta úr höfn upp á saltfisk og
skreið, sem enginn veit hvort kemst
í sigiingu í vor, eða kaupendur
finnast. Ekki frekar en það, hvort
sjómannsfjölskyldan kemst í sólar-
landaferð næsta sumar. Togarar
okkar koma nú iðrafullir af karfa og
blágómu og öðra peningalegu létt-
meti og standa í höfn frammi fyrir
aðeins einum reikningi, sumsé olíu-
reikningnum, sem er svartari en
svartolían og svartari en stálblettirn-
ir og élin vestur á Hala.
Á slíkum peningalegum stundum
er lýðræði landa í hvað mestri hættu.
Enda nú þegar svo er komið að
meirihluti þingmanna er kominn í
minnihluta á alþingi, og stjórnin því
komin á gjörgæsludeild heilbrigðis-
stéttanna í íslenskri pólitík.
Jónas Guðmundsson
Jónas Guðmundsson
skrifar