Tíminn - 26.09.1982, Blaðsíða 21

SUNNUDAGUR 26. SEPTEMBER 1982
(
Gyðingurinn Bruno Kreisky, kanslari Austurríkis, þungorður í garð Israelsríkis:
Siðferðilegur grundvöllur
ísraels er brostínn
Hernaðarstefna Begins er raunverulegur fasismi
■ Bruno Kreisky, sem verið hefur
kanslari Austurríkis í tólf ár, er ein-
hver vitrasti þjóðarleiðtogi Vestur-
landa; maður sem heimurinn hlustar
og tekur mark á þegar hann kveður sér
hljóðs á vettvangi þjóðanna.
Stóryrði Kreiskys í garð stjómar
Menachem Begin í ísrael nú að undan-
fömu og samúð með Palestínumönn-
um, sem m.a. birtist í viðræðufundi
hans með Arafat, leiðtoga PLO, hefur
vakið mikla athygli. Ekki síst fyrir þá
sök að sjálfur er Kreisky gyðingur og
fjölskyldu hans var útrýmt af böðlum
Hitlers í Síðari heimsstyrjöldinni.
Hér er birt brot út athyglisverðu
viðtali við Kreisky sem Terry Colemen
tók og birtist nýverið í stórblaðinu The
Guardian. Þess skal getið að viðtaiið
var tekið áður en fréttist af hinum
villimannlegu fjölamorðum í búðum
Palestínumanna í Líbanon.
Taliðberstaðfundihansog Arafats.
„Já“, segir Kreisky „ég get leyft mér
að hitta hann. Ég er orðinn aldraður.
Ég er gyðingur og andstæðingur zion-
isma. Ég trúi ekki á þessa þjóðemis-
stefnu. Eg get hitt Arafat að máli þótt
Ted Heath eða Mitterand geti það
ekki. Þeir yrðu strax sakaðir um gyð-
ingahatur. Gyðingar sjá gyðingahatara
í hverju homi.
En enginn getur sakað mig um neitt
slíkt. Nánustu ættingjar mínir féllu
fyrirböðlum Hitlers. Þeim varútrýmt.
Ég er ekki trúaður maður, en hef þó
aldrei fallið frá trúnni. Ég er það sem
kallað er ei-viti í trúarlegum efnum.
Ég fellst á tilveru fsraels sem lausn á
stjómmálavanda, sem afleiðingu verka
Hitler. En í hreinskilni sagt: Án Hitlers
og Mussólfnis og gyðingahaturs þeirra
væri ísrael nú lftilsmegandi samfélag.
Það væri ekki ríki. Það var sektar-
kennd í garð gyðinga sem skóp f sraels-
ríki, og þetta hef ég sagt vinum mínum
í ísrael."
En er þessi sektarkennd eins sterk
og fyrr? „Nei“, svarar Kreisky, „það
er það sem ég er að segja þeim. Þið
hafíð eyðilagt þann siðferðilega
gmndvöll sem tilvera Israelsríkis hvíldi
á með hemaðarstefnu ykkur.“
Hver er afstaða kanslarans til at-
burða síðustu vikna í Líbanon? „Þeir
em skelfilegir. fsraelsrfki hefurendan-
■ Menachem
Begin forsætisráð-
herra ísraels.
„Hvernig getur
shkurmaðurkom-
ist til valda?“ spyr
Kreisky.
■ BrunoKreisky
kanslari Austur-
'ríkis: ísraelsmenn
vilja ekki setjasat
á friðarstól og
semja við Palestín-
umenn. Þetta er
fasistísk afstaða.
iega verið svipt því siðferðilega áliti
sem það hafði. Hvers vegna? Já,
hvernig getur ríki sem margir af bestu
sonum og dætmm Evrópu og heimsins
byggðu upp tapað siðferðilegu áliti
sínu?“
Er það vegna Menachem Begin?
„Já, það er vegna Begin. Hvemig
getur slíkur maður komist til valda?
Ég skal segja þér hvers vegna. ísraels-
ríki nútímans er ekki sama ríkið og
það var fyrir 30 ámm. Það var upphaf-
lega stofnað af flóttafólki frá Rúss-
landi, Póilandi, Þýskalandi, ítah'u,
Suður-Afríku, Bretlandi. Síðangerð-
ist það að óvináttan milli ísraels og
Arabaríkja hrakti gyðinga í Arabal-
öndum til ísraels. Nú erþað meirihluti
Marokkó-gyðinga, gyðinga frá Arabe-
heiminum. Þeir em hinn nýi meiri-
hluti.
Þetta fólk hafði aldrei kynnst lýð-
ræði. Það er fullt samúðar með þeirri
hálf-fasistfsku stjómarstefnu sem Beg-
in og Sharon vamamálaráðherra reka.
Ég er svartsýnismaður. Þú breytir ekki
eðli fólks. Það hugsar um stríð, og
mun ætíð kjósa til forystu menn sem
em hemaðarsinnar.“
En ef í sraelsríki heldur áfram hem-
aðarstefnu sinni, hlýtur þá ekki til þess
að draga að það muni biða ósigur
vegna yfirburðafjölda araba?
„Jú, á endanum mun það bfða ósig-
ur. Áþvíerenginn vafi. Það ersann-
færingmín. Þegarmennemkomnirút
í hengilínuna verður ekki aftur snúið.
Þeir fóm með stríði á hendur Líbanon.
Þeir geta hrakið forystumenn Palestín-
uaraba burt. En einhvers staðar mun
forystusveitin verða endurskipulögð.
Og þá verður ísrael að hefja stríð á
ný, og svo aftur og aftur.“
Kanslarinn veik á ný að Begin, for-
sxtisráðherra ísraels.
„Hálf-fasisti er sá maður sem trúir á
leiðir sem em ólýðræðislegar, sem
trúir á styrj aldir og á kynþáttaaðskiln-
að. Palestínumenn í ísrael em aðskil-
inn kynþáttur. Þeir hafa nánast engin
réttindi, hvorki efnahagslegné stjóm-
málaleg og yfir þeim drottnar fsraels-
her. Nú em ísraelsmenn í stríði. Það
er það eina sem þeir geta gert. Þeir
vilja ekki setjast á fríðarstól og semja
við Palestínumenn. Þetta er fasistísk
afstaða, ég hika ekki við að kalla hana
því nafni. Þetta er raunverolegur fas-
ismi; fasismi er ekki aðeins Hitler gegn
gyðingum; fasismi er ofbeldisverkn-
aður.“
í loftíð á ný?
■ Svo virðist sem Sir Freddie Laker
kunni innan skamms að snúa á nýjan
leik til sinna fyrri starfa:' leigu - og
ferðaflugs yfir Atlantsála. Sem kunn-
ugt er beið rekstur hans á þvf sviði
skipbrot f fyrravetur og fyrirtæki hans
varð gjaldþrota. Hann hefur síðan
setið með skuldasúpu upp á 270 mill-
jónir enskra punda eða nærri 7 mill-
jarða íslenskra króna.
Nú kann að vera birta til því við-
ræður Sir Freddie við forsvarsmann
Pan American flugfélagsins um sam-
starf við að koma hinu nýja fyrirtæki
á legg hafa, að sögn kunnugra, gengið
vel.
Pan Am á raunar sjálft við miklar
fjárhagsáhyggjur að stíða og grfðar-
lega samkeppni. Vandinn hefur leitt til
samdráttar, og í sfðustu viku var til-
kynnt um uppsagnir 5000 starfsmanna.
En þrátt fyrir erfiðleikana telja men
að Pan Am eigi möguleika að styrkja
stöðu sína og samvinna við Laker er í
því sambandi helsti kosturinn. í
Bandaríkjunum er Laker álitinn hetja.
Men líta svo á að það hefi verið honum
og fyrirtæki hans að þakka að Banda-
ríkjamenn gátu ferðast til Evrópu
fyrir nokkur hundmð dali.
„Gjaldþrot má líkja við syndajátn-
ingu“ sagði einn af forsvarsmönnum
Pan Am. „Þegarhún hefur veriðgerð,
er hægt að hefjast handa á nýjan leik.“
Pan Am trúir semsé að Sir Freddir
Lakergetienngertþaðgott. Þaðætti
ekki að verða erfitt að útvega flugieyfi
- ef fjármagn verður fyrir hendi og
líklegt tekst að skrapa því saman.
Með öðmm orðum: Ef marka má
bjaitsýnisorð frá Pan Am þá er þess
að vænta að sá mikli kraftaverkamaður
f viðskiptum Sir Freddie Laker verði
kominn í loftið áður en á löngu Ifður.
I Sir Freddie Laker. Stofhar hann
flugfélag á ný?
Franski menningarmálaráðherrann stóryrtur:
„Bandarísk lágmenning hertekur hugi fólks"
En hvað hefur Evrópumenning að hjóða í staðinn?
■ Um þessa helgi koma mennta- og
menningarmálaráðherrar
Efnahagsbandalagsríkjanna saman til
fundar í Napólí og Caprí. Fundurinn
er haidinn að ósk Jack Lang
menningarmálaráðherra Frakklands
sem þar mun kynna hugmyndir sínar
um baráttu gegn því sem hann kallar
„andlega og efnahagslega
heimsvaldastefnu Bandaríkjanna á
sviði menningar og lista í Evrópu", og
hefur þó einkum í huga umsvif
Bandaríkjamanna í kvikmyndum,
sjónvarpi og myndböndum.
Bandarískar kvikmyndir og
sjónvarpsefni ráða um 60-90 prósent
af markaðnum í Evrópu, Japan og
víða í þriðja heiminum. Lang vill
stemma stigu við þessari yfirdrottnun
með sameiginlegu átaki og samstarfi
Evrópuríkja. Einkum treystir hann á
bandalag við Þjóðverja í því efni.
Ekkert bendir þó til að sú leið verði
greiðfær: Franskt sjónvarp sýnir að
meðaltali 170 bandarískar myndir, 31
franska, 64 þýskar og 73 frá öðrum
Evrópulöndum. Bandaríkjamenn
eyða á hinn bóginn 97 prósent af sinni
dagskrá í eigin framleiðslu. f
mótmælaskyni við þessi hlutföll
neitaði Lang að sækja bandarfkska
kvikmydahátíðina í Deauville fyrr á
árinu.
Að líkindum munu evrópsku
menningarmálaráðherramir á
fundinum um helgina biðja Lang að
gera nánari grein fyrir stóryrðum
sínum á ráðstefnu UNESCO um
menningarmál 27. júlí s.l. Þar lýsti
hann strfði á hendur bandarískri
„lágmenningu“ sem „hertekur ekki
lönd, heldur hugi fólks.“ Þau ummæli
hlutu góðar undirtektir fulltrúa þriðja
heimsins.
En ekki hafa allir brugðist svo vel
við. Helsta vinstriblað Frakka Le
Nouvel Observateur birti álit 22
franskra og erlendra rithöfunda og
menntamanna á ræðunni; aðeins tíu
tóku undir orð Lang. Og ekki hefur
hann heldur fengið mikið hrós fyrir
ferð sína til Kúbu um sama leyti og
ráðstefnan í Mexíkó var haldin. Þar
hrósaði hann menningarmálastefnu
Kastrós, og virtist ekki hafa áhyggjur
af því að skáldið Armandi Valladares
situr enn inni eftir 21 ár, fyrir það eitt
að hafa sjálfstæðar skoðanir á
menningarmálum og stjómmálum.
Breska vikuritið Economist, sem
um þetta mál fjallar, telur að Lang hafi
þó gert rétt í því að vekja athygli á
yfirburðum Bandaríkjamanna í
kvikmyndaheiminum í Evrópu. Hann
hafi á hinn bóginn ekki áttað sig á
hvert hið raunverulega vandamál er:
skortur Evrópu á menningarefni sem
geti keppt við hið bandaríska.
Lang á í erfiðleikum með að
samræma menningarmálastefnu
franskra sósíalista við vemleika
alþýðlegs smekks. Eins og leikarinn
Yves Montand, kunnur vinstrimaður
og sigursæll listamaður, sagði: „Það er
enginn sem þvingar Frakka til að horfa
á Dallas. Við skulum berjast við
Bandaríkjamenn með góðum
skáldverkum og vel gerðum
kvikmyndum. Berjumst við þá á
vettvangi mennta og lista, án
lýðskmms - ef við getum."
Montand hefur á réttu að standa.
Þetta er hið raunvemlega verkefiii
Evrópubúa f menningarbaráttunni við
Bandaríkin.
(Eftir The Economist).
■ Franslri tnennmgarmálanðherr-
ann: Lang.