Tíminn - 26.09.1982, Blaðsíða 31

SUNNTJDAGUR 26. SEPTEMBER 1982
31
■ Concorde-þotan hefur reynst með afbrigðum óhagkvæm en Frakkar halda áfram smíði hennar af þjóðernisástæðum.
meðlimur arabiskrar sendinefndar) var
sérstaklega boðinn til Elysée-hallar til
Mitterand og tvívegis hefur Arafat átt
viðræður við aðalritara franska utanrík-
isráðuneytisins í Beirút. Þá hefur
Cheysson utanríkisráðherra látið ljós-
mynda sig ásamt Arafat.
Þegar hann var staddur á Havana lét
Lang menningarmálaráðherra í ljós
samúð með „kúbönsku tilrauninni“ og í
Mexico sneiddi hann að menningarleg-
um yfirtroðslum Bandaríkjamanna og
hvatti til andstöðu gegn þeim, bæði í
listum og vísindum.
Þótt herskipafloti Frakka (að atóm-
kafbátum frátöldum) sé ekki stærri en
189 þúsund tonn og hafi því ekki meira
burðarmagn en olíuflutningaskip, þá
hindrar það ekki að Frakkar líta á sig
sem mikið sjóveldi. Það hafa þeir samt
ekki verið frá því fyrir orrustuna við
Trafalgar 1805.
Staurblint vamarkerfi
Frakkar eiga þrjá atómkafbáta, sem
stöðugt eru á ferðinni á Norður-Atlants-
hafi og 18 meðaldrægar eldflaugar með
kjarnaoddum og þetta hrekkur til þess
að telja íbúunum trú um að Frakkar séu
óháðir Bandaríkjunum í varnarmálum
og að Sovétmenn muni hræðast þá
nægilega til þess að þeir hugsi ekki til
árásar.
Gott dæmi um sífellda sjálfsblekkingu
Frakka er það hlutverk sem þeir gegna
í varnarkerfi Vesturlanda. Þótt Frakkar
séu nú aðeins stjórnmálalega, en ekki
hernaðarlega tengdir vesturveldunum,
verður landið samt að reiða sig á
bandamennina í varnarmálum. Opin-
berlega er þó þvertekið fyrir að nokkurt
samband sé við lýði. Frakkar vísa þeirri
staðreynd á bug að án njósnagervihnatta
og fjarskiptakerfis Nato, væri franska
vamarkerfið „staurblint,“ eins og viður-
kennt er í þingskýrslu nokkurri.
Frakkar lýstu yfir megnri vandlætingu
vegna þess skeytingarleysis sem t.d.
V-Þjóðverjar sýndu er herlögin voru sett
á í Póllandi. Þeir létu líka sjálfir ekkert
tækifæri ónotað til þess að mótmæla
hástöfum og lýsa yfir hluttekningu sinni.
„Ég mun ekki sökkva minningunni um
itburðina í Afghanistan og Póllandi í
orðafroðu,“ sagði Mitterand og lýsti
ábyrgð á hendur Sovétríkjunum.
Ekki liðu þó nema sex vikur frá því
herlögin voru sett, þar til Frakkar gerðu
mikinn samning við Sovétríkin um kaup
á jarðgasi. „Það væri heimska að berja
höfðinu við steininn vegna þess sem liðið
er og bæta frönsku skakkafalli við það
pólska, - það er að segja skorti á
jarðgasi,“ sagði Maurauy, forsætisráð-
herra.
Ef trúa má orðum Mitterand þá er það
ekki nema eitt sem á skortir til þess að
mikilleikur Frakka sé fullkominn: „Ég
vildi óska þess að traust og samstaða
þjóðarinnar væri slíkt, og þá einkum
þeirra sem stunda undirstöðuatvinnu-
greinar og framleiðslu, að hún lyfti
Frakklandi til fyrri stöðu og mikilleiks í
heiminum.“
Ósýnilegir kraftar
Og forsetinn lætur sér ekki til hugar
koma að þetta eigi ekki eftir aö verða,
- ósýnilegir kraftar sjá til þess:
„Hvarvetna, alls staðar eru stórar
fylkingar sona byltingarinnar, sem
óþreytandi eru að berjast fyrir mikilleik
Frakklands." París hyggst eyða 140
■ Hersýningin á Place de la Concorde þann 14. júli sl.
að líta á hið talaða orð sem jafngilt
framkvæmdinni. Ekki finnst annað land
þar sem meira er um yfirborðslega
áætlanagerð og þar sem pólitíkusarnir
týna sjálfum sér gjörsamlega í orðalepp-
unum. Á endanum vill svo fara að það
verði aukaatriði hvort hinar skynsam-
legu ráðagerðir verði nokkru sinni að
veruleika.
Orð og athafnir
Þetta atriði, hve illa gengur að
samræma orðin og athafnirnar, oft
vegna sundurþykkju, líta menn á í París
sem sönnun þess hve andlegt fjör Frakka
sé mikið. Komi fyrir að efi læðist að
einhverjum um sanngildi þessarar sjálfs-
myndar Frakkanna, þá er slíkt óðara
bætt upp með þeirri vissu að jafnvel þó
það sem franskt er standi skör lægra, þá
sé það þó snjallara og betra.
Ekki verður því neitað að í Frakk-
landi eru nú tvær milljónir atvinnuleys-
ingja og fyrirsögn „Le Figaro" fyrir
nokkru var ekki uppörvandi: „Frakk-
land er gjaldþrota". Á þessu ári hefur
frankinn þegar verið felldur tvisvar og
þriðja gengisfellingin sýnist óhjákvæmi-
leg. En hvað er þetta á við sannan
mikilleika?
í ljósi þessa má skilja ýmis digurmæli
franskra stjórnmálamanna. „Okkurfell-
ur engan veginn að láta meðhöndla
okkur eins og vinnuhjú af Ameríkön-
um,“ sagði efnahagsmálarðherra jafnað-
armanna, Jacques Delors, fyrir nokkru.
í þeim árekstrum sem átt hafa sér stað
á milli Evrópumanna og Bandaríkja-
manna að undanförnu vegna efnahags-
stefnu var Claude Cheysson, utanríkis-
ráðherra, ómyrkur í máli og sagði að nú
mundu leiðir Frakka og Bandaríkja-
manna skilja: „Við tölum ekki lengur
um sömu hluti,“ sagði hann. Gegn
mótmælum stjórnvalda í Washington
sendu Frakkar vinstri mönnum í
Nigaragua vopn sem þeir höfðu beðið
um. Þetta voru að vísu aðeins nokkur
tonn, en það nægði til þess að sýna fram
á sjálfstæði Frakka.
Sem þriðja stórveldið, næst hinum
tveimur „geysistóru", telja Frakkar sér
skylt að láta að sér kveða í þriðja
heiminum sem framfarasinnað afl.
Fulltrúi einn frá PLO, (sem var
mátti skilja það sem þegjandi mótmæli,
þegar franski menningarmálaráðherr-
ann Jack Lang lét hvergi sjá sig við
bandarísku kvikmyndavikuna sem hald-
in var í Deauville. Með því vildi hann
leggja áherslu á þá skoðun sína að
franskar stjörnur ættu að sitja í fyrirrúmi
fyrir þeim bandarísku.
Hofróður fransks menningarlífs halda
því fram að á menningarsviðinu geti
ekkert sem er á heimsmælikvarða komið
fram í Bandaríkjunum. Að áliti Fried-
rich Engels hafði Frakkland líka verið
nafli menningarinnar öldum saman og
„París sú borg þar sem allir þræðir
evrópskrar sögu tengdust og hvaðan þeir
straumar bárust með vissu millibili sem
skóku heim allan.“
Rousseau og Montesquieu, Voltaire
og Proust, Baudelaire og Sartre eru
Frökkum óbifanleg sönnun þess að þeir
og engir aðrir séu höfundamir að
frelsishugsjónum mannsins.
Kyndilberar
byltingarinnar
Þessi sjálfsskilningur mótar flesta
menntamenn í Frakklandi og þar á
meðal þá sem em vinstri sinnaðir og líta
á sig sem réttboma kyndilbera hugsjóna
frönsku byltingarinnar og fædda and-
stæðinga alls afturhalds og fasistaafla.
Ekki er þó hörgull á brotalömunum í
þessum málflutningi og veruleikinn er
ekki alveg líkur loftsýnunum. Frakkar
hafa hátt um rétt undirokaðra þjóða til
sjálfstæðis, en samt flytur ekkert land
annað miðað við höfðatölu út meira af
vígvélum til harðstjóra arr.c— landa,
hvort sem þeir em vinstri e^u ,.ægri
sinnaðir.
Franskir menntamenn senda frá sér
brennandi mótmælaályktanir vegna illr-
ar meðferðar fanga í öðrum löndum.
Hins vegar líta þeir fram hjá ömurlegu
ástandi í eigin fangelsum, sem sannar-
lega em ekki til fyrirmyndar hjá
Mitterand fremur en fyrirrennurum
hans.
Krafan um sérstöðu á menningarsvið-
inu, glamrið um andlega yfirburði og
pólitískan og hemaðarlegan styrk, -
ekkert af þessu er í neinu skynsamlegu
hlutfalli við raunvemleikann. Hins
vegar á þetta að miða að ákveðnu
markmiði sem er það að efla trú Frakka
á eigin milkilleik, en þessi trú hefur átt
erfitt uppdráttar vegna hrakfara þeirra
á vígvöllunum, illrar útreiðar í nýlendu-
málum og innbyrðis sundurþykkju.
Frökkum verður þessi leikur auð-
veldari vegna þess sérfranska hæfileika
Forsetinn á flotasýningunni í Toulon.
milljörðum franka á næstu fimm ámm ,
til styrktar rafeindaiðnaðinum. Það er í
samræmi við það álit Mitterands áð
„hinn raunvemlegi auður" Frakka sé
vísindin. „Á því sviði verðum við að
skara fram úr,“ segir hann, líkt og það
megi gerast með stjórnarákvörðun.
Þegar raunvemleikinn er eitthvað
óþægilegur er þegar gripið til sjálfs-
blekkingarinnar. Þannig er Concorde
þotan, hraðfleygasta farþegaflugvél
heims, alfrönsk í augum almennings,
þótt hún hafi verið smíðuð í samvinnu
við Englendinga. Samgönguráðherr-
ann, sem er úr flokki kommúnista, hefur
nú veitt feikna fjárhæðir til þess að halda
þessu óhagkvæma fyrirtæki áfram við
lýði sem gleypti í sig 150 milljónirfranka
í beinum styrkjum 1981.
' Franska hraðlestin „TGV“ (train á
grande vitesse) á að verða hin hrað-
skreiðasta í heimi. Hvorki japanskar,
þýskar né breskar hraðlestir munu geta
fylgt henni eftir. Hvaða vestur-Evrópu-
búi varð fyrstur upp í himingeiminn?
Vitanlega Frakki, - þótt hann væri
aðeins gestur í rússnesku geimfari.
Vitanlega skelfast Frakkar síst efna-
hagslega yfirburði Þjóðverja og Japana.
Varla líður svo dagur að ekki séu birtt
samanburðarskýrslur um efnahagsafre..
þessara þjóða, og þótt niðurstöðurnar
þar séu aðeins hver önnur statistik, em
þær nógu sárar fyrir Frakka samt.
Frakkar álíta að hvorki Japanir né
Þjóðverjar kunni að neyta efnahags-
legra aflsmuna sinna í stjórnmálalegum
tilgangi. Japanir og Þjóðverjar kunna
ekki að hrífast af fegurð árangurs síns
en einblína stöðugt á að ná jafnvægi á
milli tilkostnaðar og afraksturs. Þetta
þykir í meira lagi óljóðrænn hugsunar-
háttur í París.
Mitterand sýndi þetta í verki snemma
í sumar þegar þjóðarleiðtogar hittust í
Versölum til þess að ræða efnahagsmál.
Fundurinn kostaði Frakka 80 milljónir
franka vegna undirbúnings og endumýj-
unarvinnu á húsakynnum og að með-
reiknuðum flugeldunum. Viku síðar var
frankinn felldur.
Hinn margumræddi valkostur sem
Frakkar þykjast geta teflt fram gegn
kapitalisma og kommúnisma er því að
líkindum aðeins glansbóla, sem einn
góðan veðurdag hlýtur að eyðast og
hverfa eins og Concordeþotan. Halli í
utanríkisviðskiptum og verðbólga,
minnkandi rauntekjur og þar með minni
frítími, allt veldur þetta því að Frakkar
eru farnir að verða á báðum áttum og
óánægjuraddir eru teknar að heyrast.
Þegar Mitterand brunaði eftir Champs-
Elysées þann 14. júlí var pípt á hann.
„Fáránlegt uppátæki," sagði Jean Prop-
eren, einn leiðtogi jafnaðarmanna.
„Við yndi og gleði
sem Guð í Frans.“
Frakkar em fúsir til að hlusta á
hólsyrði Mitterands um eigin mikilleik,
líkt og þeir áður hlýddu á heitstrenging-
ar de Gaulle og annarra um sama efni.
En til þessa hafa þeir þó krafist þess að
eitthvað af dýrðinni fengi að drjúpa
niður til þeirra sem mæðast í hinum
daglegu önnum svo þeir geti lifað „við
yndi og gleði, sem Guð í Frans,“ eins
og Heinrich Heine orðaði það í
„Reisebilder.“
Því þótt heimspekingar haldi áfram að
lesa örlög mannkynsins í stjörnunum,
þá má minnast þess sem Friedrich
Sieburg sagði um byltingarárin í Frakk-
landi „að þrátt fyrir allan hamaganginn
mundu háir sem lágir halda áfram að lifa
sínu daglega lífi.“
Fyrr eða síðar munu valdhafarnir
verða að spyrja sig að því hvernig megi
láta mikilleik Frakklands verða meira en
orðin tóm, hvemig megi láta verkin tala.
Hin margrómaða sending 800 hermanna
til Beirút sýnir vissulega takmarkaða
aflsmuni.
Nú er það svo að ekki má senda
atvinnuhermenn eða þá sem era að
gegna herskyldu út fyrir landsteinana á
friðartímum, nema þeir gefi sig frjásvilj-
ugir fram. En franska hermenn má
þegar finna í fjórum Afríkuríkjum, í
friðargæslusveitum S.Þ. og í Líbanon
voru þeir 1300.
Franska varnarmálaráðuneytið leggur
því nú mikla áherslu á að ýta undir að
menn í herþjónustu gefi sig fram til
sjálfboðaliðaþjónustu. Sú gamla krafa
að leysa upp Útlendingahersveitina mun
því að líkindum ekki eiga upp á
pallborðið á næstunni.
(Þýtt -AM)

t
■i
1