Tíminn - 26.09.1982, Blaðsíða 22

SUNNUDAGUR 26. SEPTEMBER 1982
leigupennar í útlöndum
■ Eins og Stebbi forðum Stál seldi ég
mína sál fyrir eina grautarskál. Þetta
gerðist í fyrrasumar, upphaf þeirrar
verslunar var hálfgerð tilviljun en
endalokin hefjast nú í haust í formi
framhaldsþátta í íslenska sjónvarpinu.
Ég var beðinn um að leika einhverja
aukapersónu, starfskraftur frá íslensku
ríkisfjölmiðlunum var staddur í stofunni
heima til að ræða við konuna mína um
það hvemig það væri að vera íslenskur
námsmaður með börn og búa í
Kaupmannahöfn, þjóðin vildi vita.
Þegar undirritaðs tíðindalitla fés birtist
í gættinni er eins og lúðrasveitin Svanur
hefji blástur í höfði starfskraftsins, það
erbentámig ogsagt: Þúertmaðurinn!
Eins og sniðinn fyrir hlutverk í
sjónvarpsmynd sem Danir og íslending-
ar ætluðu að gera í sameiningu, þeas.
Danir ætluðu að fjármagna og framleiða
en íslendingar ætluðu að taka að sér þá
vanþakklátu iðju að horfa á pródúktið.
Aldrei hafði ég átt mér þann draum
að verða leikari þannig að hugmyndin
útaf fyrir sig hljómaði ekki sem neitt
gylliboð, hinsvegar fylgdi sögunni að
mér myndi borgað í þcim beinharða
gjaldmiðli sem mig vantaði til kaupa
á kuldaskóm handa ungviðinu, þannig
að það loðna svar sem ég gaf með nafni
og heimilisfangi var ekki neikvætt.
Hví voru hans sorgirnar,
þungar sem blý?
Hér var um að ræða rúmlega tvítugan
pilt sem orðið hafði fyrir ægilegri sorg í
Kaupmannahöfn, líf hans var í rúst.
Hann skreið gugginn rauðeygður fölur
og sjúskaður um bakgarða og skuggaleg
húsasund meðan sólin skein og fuglarnir
sungu allt í kring. Hann var dottinn út
út skóla og vinnu, bjó hvergi, þreif sig
hvorki né hirti og forðaðist allt sem
lífsanda dró. Hann hét Kjartan og var
eins og Job í Gamla testamentinu sem
holdsveikur lá og grét fjölskyldu sína
burtkallaða og eignir brunnar, hann var
jafn samviskubitinn og aðalpersónan í
„Glæpur og refsins" en var jafn
samviskubitinn og aðalpersónan í
„Glæpur og refsing" en sá hafði myrt
tvær konur, og sorgir hans voru
jafnþungar þrautum Werthers unga,
sem leið svo af ástarsorg að hann fyrirfór
sér að lokum.
Hvað olli sorg Kjartans? Sú spurning
er hclsta spennumóment seríunnar. Við
fáum að vita að þetta var ósköp
venjulegur ungur íslendingur sem verið
hafði á leið til framhaldsnáms í
verkfræði.
Hann hafði skilið eftir bráðhuggulega
kærustu á íslandi, sem ætlaði að koma
á eftir honum síðar (hvað hún og gerir
svikalaust og er aðalpersóna verksins; er
að leita að Kjartani), einnig kemur fram
að hann átti foreldra og systkini á íslandi
sem virtust hafa látið sér annt um hann.
They’re gonna put me in the movies
They’re gonna make a big star out of me
They’re gonna make a film
’bout a man who’s sad and loncly
An all I gotta do is:
Act naturally!
(Lennon & McCartney)
Meira vissi ég ekki, þetta gerðist
haustið ’80 og veturinn leið. Framanaf
hugsaði ég stundum um þetta. Helst
hefði ég viljað sjá mig í einhverju Clint
Eastwood hlutverki, kannski átti að
filma Njálu og hafa mig kappann Kára,
ég er nú Kárason, en líklegra þótti að í
því tilfelli yrði ég settur að baki Kára:
Björn á Mörk.
Svo gleymdist þetta smám saman,
annað sýsl var uppá teningnum. Þar til
allt í einu er hringt í mig snemma vors
’81 og konurödd tilkynnir á dönsku að
ef ég heiti Einar þetta og hitt þá sé ég
íslenskur leikari búsettur í Kaupmanna-
höfn og brenni af þrá eftir að fá hlutverk
í einum grænum og hvínandi hvelli.
Frúin var svo sjálfsörugg og óðamála að
ég ætlaði aldrei að geta leiðrétt þennan
misskilning, þegar það að lokum
heppnaðist sljákkaði aðeins í henni
ákafina en hún sagði þó að nú væri of
seint að fara að gera einhverjar
breytingar: leika skyldi ég! Mér tókst
með naumindum að kría út umhugsun-
arfrest með því að heimta að fá að sjá
handritið að stykkinu áður en ég
svaraði, hugsaði með mér að það myndi
Clint líka hafa gert.
Handritið lá í póstkassanum næsta
dag. Og annan eins þvætting hef ég
aldrei lesið. Til að eyðileggja nú ekki
fyrir neinum spennuna sem engin er held
ég í stórum dráttum kjafti um atburðar-
rásina, en karakterinn sem ég átti að
leika svo ólánlegur og halló að hann
nálgaðist það að vera hrein perla.
En í stórborginni gerist eitthvað
hræðilegt og hann verður að lífsviljalaus-
um ræfli.
í lok næstsíðasta þáttar upplýsist
leyndardómurinn, undir mjög örlaga-
þrungnum kringumstæðum játar hann
hálfkjökrandi fyrir ungu stúlkunni hvað
ylli sorg þeirra sáru: Skömmu efti að
hann kom út fær hann send námslán eins
og aðrir stúdentar. Hann ákveður þá að
vera glúrinn og ávaxta sitt pund, leggja
peningana í bissnes og græða, ásamt
einhverjum fjárglæframanni leggur
hann tíuþúsund krónur í að setja upp
keiluspilslókal, en er svikinn og sér ekki
meira af þeim aurum.
Þarmeð var líf unga mannsins tilgangi
rúið.
Fleira kindarlegt
Handritið var samið af Dönum og þó
fátt sé nema gott um þá ágætu þjóð að
segja er því ekki að neita að þeim hættir
stundum mörgum til smásálarskapar
þegar um peninga er að ræða. Samt held
ég að þeir væru fáir af þessari þjóð sem
fengjust til að skilja það sem heimsendi
fyrir ungan mann að tapa tíu þúsund
krónum af svo kjánalegu tilefni. En
höfundum verksins virtist í öllu falli
finnast það rökrétt.
Fleira var það í þessu samhengi sem
virkaði hálf kindarlega. Þegar sagan
hefst er liðið ár síðan Kjartan þessi hvarf
einsog jörðin hafi gleypt hann. Ungur
og efnilegur íslenskur námsmaður týnist
í borginni af engu sjáanlegu tilefni.
Einhverjir myndu ætla að það væri
mönnum áhyggjuefni. Hann hættir að
hafa samband við fjölskyldu sína og
kærustu, hverfur úr skólanum, svarar
ekki bréfum, fer úr bústað sínum án þess
að taka dótið sitt og sést ekki meir, vinir
hans vita ekkert um hann, ekki heldur
sendiráðið eða sendiráðspresturinn, eitt-
hvað hræðilegt gæti hafa gerst. Þannig
líður heilt ár, en öllum virðist vera sama.
■ Hann hvarf nefnilega sporlaust í fyrra og er kannski dauður!
Einar Kárason skrifar
frá Kaupmannahöfn
Stúlkan fer vel að merkja ekki utan í
þeim tilgangi að leita að honum, heldur
til að fylgja gamalli konu á sjúkrahús,
en úrþví hún er nú á ferðinni á annað
borð biðja foreldrar Kjartans hana um
að svipast um eftir syninum, - hann
hvarf nefnilega sporlaust í fyrra og er
kannski dauður; ef þú fréttir eitthvað
nánar væri gaman að fá að vita um það!
Einsog sniðið á mig!
Ég átti semsagt að leika þennan
jólasvein. Þetta var aukahlutverk þó um
hálfgerða aðalpersónu væri að ræða,
þessu má líkja við einhenta manninn í
sjónvarpsþáttunum „Flóttamaðurinn"
sem sýndir voru í sjónvarpinu heima
fyrir nokkrum árum, allt snerist um
þennan einhenta mann þó hann sæist
ekki nema einu sinni eða tvisvar.
En þarsem þessi vesæla persóna sem
ég var einsog sniðinn til að leika sást
svona lítið reiknaði ég út að væntanlegur
hæfileikaskortur minn á leiklistarsviðinu
komi að sama skapi lítið að sök. Samt
dró ég við mig ákvörðunina um að ganga
inní hlutverkið þartil ég var búinn að
spyrjast fyrir um hvað ég fengi í kaup.
Mér var svarað að ég fengi ríflega
borgun, og þegar danskir fjölmiðlamenn
tala um að borgun sé rífleg, þá er hún
það, einsog átti eftir að koma í ljós.
Svoleiðis að ég sendi bréfleiðis
jákvætt svar við þessu atvinnutilboði,
ásamt lítilli og hógværlega orðaðri nótu:
án þess að ég vildi skifta mér af eða fetta
fingur útí annarra störf gæti ég ekki orða
bundist um að mér virtist að þessi
persóna og hennar ferill myndi ekki rísa
undir sérlega spennandi dramatík.
Svo liðu dægrin. Rúmir tveir mánuðir
og frá dansk/íslenska hollívúddkompa-
níinu heyrist ekki neitt. Ég var
einhvernveginn búinn að reikna það út
að þeim hafi sárnað svo nótan að þeir
vilji ekkert meira við þennan hrokagikk
sem hana sendi að sælda. Það er líka um
annað að hugsa, þeas.: við fjölskyldan
ákváðum sumarferð til ættlandsins bláa,
keyptum farseðla og pökkuðum niðrí
töskur, áttum að leggja í hann að morgni
þjóðhátíðardagsins 17. júní. En um
kvöldið þann 16. er hringt í mig og
sama danska konuröddin segir mér
hratt og óðamála að núna sé allt tilbúið
fyrir upptökur og ég eigi að fara að
mæta. En við vorum að fara og því stóð
ekki til að breyta, hefði ég vitað þetta
fyrr hefðum við frestað förinni eða flýtt,
en héðanaf... Hún fæst loksins til að
skilja þetta og segir að það verði þá bara
að geyma þar til síðar upptökur á þeim
senum þar sem ég á að sjást. Aðspurð
hversvegna ekki sé þá ráðinn annar
maður í minn stað svarar hún að það
komi ekki til mála.
Hvað var ég nú búinn
að þvæla mér inní?
Niðurstaðan er sú að ég skilji eftir í
þeirra höndum mynd af mér, sem ég
skildi ekki alveg hvað átti að gera við,
og ég fæ mjög stíf fyrirmæli um að láta
alls ekki klippa mig og helst átti ég að
haga lífi mínu þannig næstu vikumar að
ég yrði nógu rónalegur og sjúskaður
fyrir hlutverkið.
Að koma til þeirra myndinni kostaði
upphringingar snúninga og vesen
frammeftir nóttu. Daginn eftir sat ég
hálf vansvefta í Boeing þotu Flugleiða á
leið til fyrirheitna landsins og gafst þá
tóm til að hugleiða málin.
Hvað var ég að þvæla mér inní?
Nánar um það í næstu grein.