Tíminn - 05.01.1983, Blaðsíða 18

MIÐVIKUDAGUR 5. JANÚAR 1983
þingfréttir ■■ ' " —.... ■ " '
Hvernig má nýta 90 þúsund
tonn af úrgangsfiski?
■ Togari sem kemur meö að landi með
150 tonna afla úr veiðiferð hefur fengið
um 180-190 tonn af fiski úr sjó. Hefur
því 30-40 tonnum verið kastað fyrir
borð sem innyflum og úrgangsfiski í
einni veiðiferð. Á síðari árum hefur
aflamagn bolfiska hér á landi verið um
600 þúsund tonn. Innyfli hafa þá verið
um 90 þúsund tonn, þar af lifur um 40%
eða um 36 þúsund tonn. Þetta kemur
fram í greinargerð með þingsályktunar-
tillögu sem 11 þingmenn Framsóknar-
flokksins leggja fram um skipun nefndar
til að gera úttekt og tillögur um nýtingu
aukaafurða í fiskiðnaði. Fyrsti flutning-
smaður er Alexander Stefánsson.
Tillagan er svohljóðandi: Alþingi
ályktar að skora á ríkisstjórnina að skipa
þriggja manna nefnd sérfróðra manna
til að gera úttekt og tillögur um hvernig
hægt sé á fljótvirkastan hátt að stórauka
og fullnýta aukaafurðir í fiskiðnaði hér
á landi.
Nefndin geri m.a. tillögur um tækni-
búnað og tæki um borð í íslenskum
vciðiskipum svo og nauðsynlegar breyt-
ingar á fiskverkunarstöðvum í landi til
að ná þessu markmiði, enn fremur
tillögur um tæknibúnað og tæki um borð
í íslenskum veiðiskipum svoog nauðsyn-
legar breytingar á fiskvcrkunarstöðvum
í landi til að ná þessu markmið, enn
fremur tillögur um nýjar vinnslustöðvar
ef með þarf, t.d. í lífefnaiðnaði.
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins og
Fiskifélag íalands skulu vera nefndinni
til ráðuneytis.
Nefndin skal hraða störfum og skila
álitsgerð og tillögum um verkefnið
ásamt framkvæmda- og kostnaðaráætl-
un til ríkisstjórnar.
Meðflutningsmenn að þessari tillögu
eru Stefán Guðmundsson, Páll Péturs-
son, Guðmundur G. Þórarinsson,
Guðmundur Gíslason, Stefán Valgerirs-
son, Davíð Aðalstcinsson, Ingólfur
Guðnason, Þórarinn Sigurjónsson,
Guðmundur Bjarnason og Jóhann Ein-
varðsson.
ítarleg greinargcrö fylgir tillögunni og
segir þar ma:
Flestir gera sér Ijóst að óvarlegt er að
rcikna með mikilli aukningu á fiskafla
hér við land í næstu framtíð. Margir
fiskistofnar munu nálægt því að vera
fullnýttir. Það fer því ckki milli mála að
vinna þarf markvisst að því að gera þann
afla.sem veiðist,vcrðmciri,auka þannig
vcrðmætasköpun í fiskiðnaði sem hlýtur
að byggjast á betri meðferð og full-
vinnslu þess sem veiðist.
Fiskiðnaður er mikilvægur og dæmi-
gerður aukaafurðaiðnaður. Sem dæmi
má nefna að við framleiðslu fiskflaka
falla um það bil 60% af þunga fiskisins
undir skilgreininguna aukaafurðir og við
rækjuvinnslu 75% eða meira.
Nokkur hluti þessara aukaafurða er
nú nýttur, t.d. í dýrafóður eða í mjöl-
og lýsisvinnslu. Stór hluti er þó með-
höndlaður sem úrgangur, kastað í sjó
eða ónýttur á annan hátt. Það er alkunn
staðreynd, að miklu magni af innyflum
og úrgangsfiski er hent árlega. Talið er
að innyfli séu um 15% af heildarþyngd
t.d. þorsks og ufsa.
Togari sem kemur að landi með 15o
tonna afla úr veiðiferð, hefur fengið um
180-190 tonn af fiski upp úr sjó. Hefur
því 30-40 tónnum verið kastað fyrir
borð sem innyflum og úrgangsfiski úr
einni veiðiferð.
Á síðari árum hefur aflamgn bolfisks
hér á landi verið um 600 þúsund tonn.
Innyfli (þ.e. slóg og lifur) hafa þá verið
um 90 þúsund tonn, þar af lifur um 40%
eða um 36 þúsund tonn.
Hér er verðmætum fyrir tugmilljónir
króna kastað á glæ á ári hverju, en Ijóst
er að hægt er að nýta þetta hráefni og
skapa þannig aukna atvinnu og auknar
útflutningstekjur fyrir þjóðarbúið.
Þetta þarf að skipuleggja frá grunni
og hagnýta alla þá tækniþekkingu, sem
fyrir hendi er, til að ná þessu markmiði.
Sem betur fer hafa Rannsóknarstofa
Fiskifélags íslands og Rannsóknarstofn-
un fiskiðnaðarins unnið mikið og gott
starf á þessu sviði á þessu svið á
undanförnun árum. Er því þegar fyrir
hendi mikil þekking og niðurstöður
rannsókna, og lilýtur það að auðvelda
ákvörðun um skipulegar framkvæmdir
til að auka fullnýtingu í fiskiðnaði hér á
landi.
Ýmislegt hefur verið nefnt í þessu
sambandi sem æskilegur valkostur, auk
mjölvinnslu og lýsisbræðslu á hefbund-
inn hátt, svo sem meltuvinnsla úr
innyflum sem talið er að hægt sé að
koma við um borð í veiðiskipum án
mikils tilkostnaðar við fiskvinnslustöðv-
ar í landi, fjölbreyttari framleiðsla úr
lifur og hrognum og síðast en ekki síst
lífefnaiðnaður- lyfjaframleiðsla en talið
er að hagkvæmt sé meðal annars að
vinna úr innyflum fiska, hvala og
■ Alexander Stefánsson.
sláturdýra lyf, lyfjahráefni, hormóna og
lífhvata.
Á síðasta þingi var samþykkt þingsá-
lyktunartillaga frá þingmönnum Fram-
sóknarflokksins um innlendan lífefna-
iðnað, á þingskjali 219:
Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni
að beita sér fyrir eftirfarandi atriðum:
1. Með markvissri rannsóknaáætlun
verði leitað svara við því, hvaða lyf,
lyfjahráefni, hormóna og lífhvata geti
verið hagkvæmt að vinna úr innyflum
fiska, hvala og sláturdýra, sem til falla
hérlendis.
2. Framleiðsla þeirra lyfja, lyfjahrá-
efna, hormóna og lífhvata, sem rann-
sóknir sýna að hagkvæm sé, verði hafin
jafnóðum og niðurstöður liggja fyrir.
Alþingi afgreiddi tillögupa þannig
skv. breytingartillögu atvinnumála-
nefndar:
„Tíllögugreiniri orðist svo:
Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni
að kanna hvort hagkvæmt sé að koma á
fót innlendum lífefnaiðnaði.“
í greinargerð með þessari þingsálykt-
unartillögu framsóknarmanna var m.a.
eftirfarandi rökstuðningur:
„Áíslandi fellur til mikið magn innyfla
úr fiskum, hvölum og sláturdýrum, sem
landsmönnum verður að nánast engum
verðmætum. Hráefni þetta erverðmætt
í lyfjiðnaði, þ.e. við framleiðslu lyfja,
lyfjahráefna og lífhvata. Lífefnaiðnaður
er ört vaxandi víða um heim, og má því
sambartdi sérstaklega benda á fram-
leiðslu lífhvata til notkunar í iðnaði.
Nýlegar kannanir benda til að fram-
leiðsla lífhvata muni aukast um 8% á ári
fram til 1985 í Vestur-Evrópu og
Bandaríkjunum. Þetta er á sama tíma
og samdráttur viðist vera í mörgum
efaiðnaði í heiminum.
íslendingar ættu að geta átt mikla
möguleika á þessu svið. Þeir eru fisk-
framleiðendur á heimsmælikvarða. Inn-
yfli þorsks, svo dæmi séu nefnd, nema
um 15% af heildarþunga fisksins. Hrá-
efni fellur því til hér í miklum mæli.
Lífefnaiðnaður er léttur sérhæfður iðn-
aður, sem nýtir innlent hráefni og
sérmenntaða starfskrafta. íslendingar
ættu því að geta verið vel samkeppnis-
færir í þessum iðnaði.
Ljóst er af þeim rannsóknum, sem
þegar hafa farið fram, að íslendingar
ættu að geta haslað sé völl á sviði
lífefnaiðnaðar.
Nauðsynlegt er að gera markvissa
ranrisóknaáætlun og vinna að framgangi
málsins með föstum, ákveðnum
skrefum.
í okkar þjóðlífi er nú mikið rætt um
orkufrekan iðnað. Verulegum fjármun-
um er varið í hagkvæmniathuganir á
ýmsum kostum stóriðju. Hér er í flestum
tilvikum um að ræða iðnað þar sem
hráefni er flutt til landsins og fullunna
varan út.
Mikil nauðsyn er að auka framleiðslu
landsmanna með orkufrekum iðnaði.
En við megum ekki láta okkur sjást yfir
nærtæka möguleika eins og lífefnaiðnað
úr innlendu hráefni. Innyflum fiska og
sláturdýra er að mestu hent.
Þessi verðlitlu hráefni eru grundvöllur
að öflugum lífefnaiðnaði.
Það, sem vantar, er stefnumörkun á
þessu sviði og markviss vinnubrögð, þá
mun árangurinn ekki láta á sér standa.“
Flutningsmenn leyfa sér að vona að
ríkisstjórnin taki þetta mál föstum
tökum, um leið og harma verður að
Alþingi skyldi ekki veita þessu máli
ítarlegri umföllun, þar sem um er að
ræða stórmál til verðmætasköpunar og
til að treysta atvinnugrundvöll þjóðar-
innar. Þessi þingsályktunartillaga er
tilraun til að fá fram samræmdar
aðgerðir, hefjast handa um að auka
veðmætasköpun í fiskiðnaði, sem hlýtur
að skapa ný atvinnutækifæri, auka
umsvif og treysta grundvöll okkar aðal-
útflutningsframleiðslu, okkar stóriðju,
sjávarútvegsins.
Bann við sýningum á
ofbeldi íkvikmyndum
■ Ingvar Gíslason menntamálaráð-
herra hefur lagt fram frumvarp um bann
við ofbeldiskvikmyndum. Þar er kveðið
svo á um að bannað sé að framleiða í
landinu eöa llyija til landsins ofbeldis-
kvikmyndir. Sala, dreifing og sýning
mynda af þessu tagi er bönnuð í íslenskri
lögsögu frá gildistöku laganna.
„Ofbeldiskvikmynd" er skilgreind í
lögum, þar sem sóst er sérstaklega eftir
að sýna hvcrs kyns misþyrmingar á
mönnum og dýrum cða hrottalegar
drápsaðferðir. Bannið tekur ekki til
kvikmynda, þar sem sýningofbeldis telst
eiga rétt á sér vegna upplýsingagildis
kvikmyndarinnar eða vegna listræns
gildis hennar. Ekki tekur bann heldur til
kvikmynda, sent hlotið hafa viðurkenn-
ingu skoðunarmanna. Ef ástæða þykir
til, er skoðunarmönnum þó heimilt að
meta að nýju sýningarhæfi kvikmynda
sem áður hafa verið metnar.
„Kvikmynd" mcrkir í lögum þessum
myndefni af hvaða tækjabúnað sem er,
hvort sem ætlað cr til sýningar í
kvikmyndahúsum, sjónvarpi eða öðrum
myndflutningstækjum.
í athugasemdum með frumvarpinu
segir m.a.:
Frumvarp þetta er unnið á vegum 1
menntamálaráðuneytisins og er flutt
vegna þess að brýn þörf er á að herða
reglur og eftirlit með því efni, sem tekið
er að berast til landsins á myndböndum
(með þessu orði er átt við það, sem á
ensku er kallað „videotape" og á dönsku
„videóband", en einnig er til erlenda
heitið „videogram" og táknar það efni,
sem varðveitt er á myndbandspólu eða
-snældu („videokasette") eða mynd-
plötur („videodisc"). Áteknar riiynd-
bandasnældur eru seldar eða leigðar
hverjum, sem hafa vill, og virðist rekstur
myndbandaleiga verða eftirsóknarverð-
ur atvinnuvegur, ef dæma má af þeim
mikla fjölda slíkra fyrirtækja sem upp
hefur risið víða um land á síðustu
misserum. Margt af því efni, sem þar er
á boðstólum er af því tagi, sem sjá má
í venjulegum kvikmyndahúsum, enda
mjög oft um að ræða myndir, sem áður
hafa verið sýndar opinbcrlega hér á
landi og hafa fengið venjulega meðferð
hjá skoðunarmönnum kvikmynda, svo
sem lög gera ráð fyrir. Ásamt þessu efni
virðast vera veruleg brögð að því að
boðnar séu til leigu myndbandasnældur,
sem hafa að geyma efni með gegndar-
lausu ofbeldi gagnvart körlum, konum,
börnum og dýrum. Ofbeldi þetta er með
slíkum raunveruleika blæ að hinum
smæstu atriðum er komið til skila, og
jafnvel munu á stundum vera töluverð
áhöld um, hvort ekki hafi verið framdar
raunverulegar misþyrmingar og jafnvel
morð fyrir framan upptökuvélarnar.
Ekki er að finna í núgildandi lögum
ákvæði, er dugi til að stemma stigu fyrir
dreifingu ofbeldiskvikmynda af því tagi,
sem hér hefur verið lýst. Verður ekki
hjá því komist að gera ráðstafanir í þá
átt.
í lögum um vernd barna og ungmenna
nr. 53/1966 er að finna ákvæði um
hlutverk skoðunarmanna kvikmynda.
Afskipti þeirra takmarkast við að á-
kveða, hvort myndir séu við hæfi barna
innan 16 ára aldurs, en þeir hafa ekki
heimild til að leggja algert bann við
sýningu kvikmynda. Þessir skoðunar-
menn, þ.e. Kvikmyndaeftirlit ríkisins,
hafa þó ekki getað túlkað sitt svo fram
til þessa að þeim bæri að fylgjast með
efni því sem á boðstólum er í mynd-
bandaleigum, og hefur eftirlit með þeim
í raun ekkert verið.
Ekki er rétt að gera ráð fyrir að vilji
foreldra, hversu mikill sem hann er, dugi
til að stemma stigu fyrir notkun ofbeld-
iskvikmynda. Vísast í því efni m.a. til
erlendra rannsókna, sem sanna að
notkun myndbanda fylgir allt öðrum
félagsháttum en venjulegsjónvarpsnotk-
un. Sjónvarpið er fjölskyldumiðill, en
myndbandatækið er hópmiðill jafningja,
^em jafnaldrarnir, börnin eða ung-
lingarnir, safnast í kringum án íhlutunar
eða vitneskju hinna fullorðnu. Verða þá
gjarnan fyrir valinu heimili, þar sem
foreldrar eru fjarverandi.
Á það ber að leggja áherslu að í þessu
frumvarpi eru ekki farnar ótroðnar
slóðir í íslenskri lagasmíð. Nærtækasta
hliðstæðan er ákvæði hegningarlaganna
um bann við klámi. Einnig er vert að
benda á áfengislöggjöfina, sérstaklega
ákvæði hennar um bann við bruggi, þar
sem segja má að sé allnærri höggvið
friðhelgi heimilanna í almannaþágu.
Engum dettur í hug að halda því fram
að með ofangreindum lögum hafi endan-
lega verið komið í veg fyrir verslun með
klám eða brugg í heimahúsum, en
jafnfráleitt væri að halda fram gagnsleysi
þeirra.
Kvikmyndir
Sími 78900
Salur 1
Frumsýnir
stórmyndina
Sá sigrar sem þorir
(Who Dares Wins)
Peir eru sérvaldir, allir sjálfboðaliö-
ar svífast einskis, og eru sérþjálf-
aðir. Þetta er umsögn um hina
frægu SAS (Special Air Service)
Þyrlu-björgunarsveit. Liðstyrkur
þeirra var það ein a sem hægt var
að freysta á.
Aðalhlv: Lewis Collins, Judy
Davis, Richard Widmark, Robert
Webber
Sýnd kl. 4,6.30, 9 og 11.25
Bönnuð börnum innan 14 ára.
H/EKKAÐ VERÐ
Salur 2
Jólamynd 1982
Heimsfrumsýning á íslandi
Konungur grinsins
(King of Comedy)
,-KÍm^Cunn"
Einir af mestu lista-
mönnum kvikmynda í dag
þeir Robert De Niro og
Martin Scorsese standa á
bak viö þessa mynd.
Aöalhlutverk: Robert De
Niro, Jerry Lewis, Sandra
Bernhard
Leikstjóri: Martin Scorsese
Sýnd kl. 5, 7.05, 9.10 og 11.15
Hækkað verð.
Salur 3
Jólamynd 1982
Litli lávarðurinn
(Little Lord Fauntleroy)
Aðalhlutv: Alec Guinness, Ricky
Schroder og Eric Porter. Leik-
stjóri: Jack Cold.
Sýnd kl. 5,7, og 9
Snákurinn
Frábær spennumynd i Dolby
stereo
Sýnd kl. 11
Salur 4
Jólamynd 1982
Bílaþjófurinn
mmomnsirsiararu
Bráðskemmtileg og fjörug mynd
með hinum vinsæla leikara úr
American Graffiti Ron Howard
ásamt Nancy Morgan
Sýnd kl. 5,7, 9 og 11
Salur 5
Being There
Sýnd kl. 9
(10. sýnlngarmánuður)