Tíminn - 20.02.1983, Blaðsíða 8

8
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Glsli Sigurósson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreióslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjórar: Kristinn Hallgrimsson og Atli Magnússon.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Guðmundur Magnússon. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni
Kristjánsson, Kristín Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (Iþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson. Ljósmyndir:
Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristín Þorbjarnardóttir,
María Anna Þorsteinsdóttir. Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar:
Síðumúla 15, Reykjavík. Sími:86300. Auglýsingasimi f 8300. Kvöldsímar: 86387 og 86392.
Verð í lausasölu 11.00, en 15.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 150.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Vísitölukerfið, kaup-
mátturinn og verðbólgan
■ Andstæðingar nýja viðmiðunarkerfisins, sem frum-
varp var flutt um í vikunni af Gunnari Thoroddsen,
forsætisráðherra, hafa haldið því fram að þetta nýja kerfi
muni skerða kaupmáttinn meira en það vísitölukerfi, sem
nú er í gildi. Útreikningar, sem gerðir hafa verið á vegum
Þjóðhagsstofnunar og skýrt var frá í Tímanum á föstudag-
inn, sýna að þetta er röng fullyrðing. Mjög lítill munur er
á núverandi viðmiðunarkerfi og því nýja að því er varðar
áhrif á kaupmátt launanna. Það er því alrangt að í nýja
frumvarpinu felist einhver sérstök kjaraskerðing. Slíkt tal
er út í hött.
Hins vegar liggur fyrir, að nýja viðmiðunarkerfið mun
draga úr víxlgangi verðlags og kaupgjalds og þar með
draga úr verðbólgunni um 5-6%. Með nýja kerfinu næðist
því viss áfangi í baráttunni við verðbólguna, sem vissulega
kemur launþegum mjög til góða, án þess að um meiri
skerðingu á kaupmætti verði að ræða en samkvæmt
núgildandi viðmiðunarkerfi.
Þegar þessar staðreyndir eru hafðar í huga er þeim mun
furðulegra að Alþýðubandalagið skuli á síðustu stundu
hlaupa frá þessu máli af ótta við ímyndaða andstöðu
kjósenda sinna. Eins og fram kom hjá Steingrími
Hermannssyni í umræðum um málið á Alþingi, áttu
Alþýðubandalagsmenn mikinn þátt í undirbúningi nýja
viðmiðunarkerfisins. Þeir eru því að hlaupa á síðustu
stundu frá eigin verkum.Það sýnir hvorki pólitískt hug-
rekki né manndóm.
Þegar Gunnar Thoroddsen, forsætisráðherra, mælti
fyrir frumvarpinu gerði hann grein fyrir helstu breytingun-
um, sem í Jþví felast, og sagði þá m.a.:
„Sú kernsbreyting, sem hér er gerð tillaga um, felur í
sér annars vegar viðleitni í þá átt að draga úr víxlgangi
launa og verðlags og hins vegar að auka svigrúm
stjórnvalda til árangursríkrar hagstjórnar. Kerfisbreyting-
in er í meginatriðum fjórþætt:
1. „Lagt er til, að tekin verði upp viðmiðun við nýjan
grundvöll framfærsluvísitölu. Með því ættu breytingar
á framfærsluvísitölu, sem liggja til grundvallar breyting-
um á verðbótum, að gefa rétta mynd af raunverulegum
breytingum á framfærslukostnaði heimilanna heldur en
sá grundvöllur, sem notaður hefur verið undanfarin 15 ár.
2. Lagt er til að gerð verði sú grundvallarbreyting á
núgildandi verðbótatilhögun, að breytingar á óbeinum
sköttum og niðurgreiðslum hafi ekki áhrif á greiðslu
verðbóta á laun. Með þessu væri svigrúm hins opinbera
til hagstjórnar aukið að mun frá því sem nú er.
3. Lagt er til að tekinn verði upp sérstakur orkufrádráttur.
Þessi tillaga er í samræmi við þá áherslu, sem lögð hefur
verið á það, að ráðstafanir til jöfnunar orkukostnaðar
og uppbyggingar í orkumálum örvi ekki víxlgang launa
og verðlags.
4. Lagt er til, að verðbætur greiðist á fjögurra mánaða
fresti í stað þriggja. Með þessu verður dregið úr
víxlgangi i verðlags og launa og meira svigrúm gefst til
að beita almennum hagstjómartækjum á árangursríkari hátt.“
Forsætisráðherra lagði jafnframt áherslu á, að þessi
kerfisbreyting fæli ekki í sér takmarkanir á verðbóta-
greiðslum umfram það, sem sé að finna í núgildandi
tilhögun. Þannig vegur orkufrádrátturinn í raun upp á
móti minni búvörufrádrætti samkvæmt nýja framfærslu-
grundvellinum, og á móti lengingu verðbótatímabilsins
kemur minni verðbólga og þar með minni kaupmáttarrýrn-
un milli útreikningsdaga vísitölunnar.
Stjórnarandstaðan hefur - þrátt fyrir fyrri yfirlýsingar -
sýnt lítinn áhuga á að styðja nýja viðmiðunarkerfið á
Alþingi, og er því allt í óvissu um afgreiðslu þess. Kannski
þykir stjórnarandstæðingum - og Alþýðubandalaginu -
hyggilegra frá flokkssjónarmiði að geyma breytingar á
þessu kerfi fram yfir kosningar og koma þannig aftan að
kjósendum. Á það mun reyna. Þingmenn Framsóknar-
flokksins munu hins vegar láta athafnir fylgja orðum og
gera allt sem hægt er til þess að þessi skynsamlega breyting
á viðmiðunarkerfinu nái fram að ganga sem fyrst. -ESJ.
S
IsLENDINGAR KVARTA OFT YFIR ÞVÍ, HVERSU
ERFITT SÉ AÐ FÁ ÍSLENSK SKÁLDVERK ÚTGEFIN Á
ERLENDUM TUNGUMÁLUM: Eftir langa baráttu hefur
tekist að bæta það nokkuð okkar hlut gagnvart hinum
Norðurlöndunum; þ.e. nú eru veittir fjármunir til þess að
auðvelda þvðingu og þar með útgáfu á skáldverkum íslenskra
höfunda á hinum Norðurlöndunum. Þrátt fyrir slíka fyrir-
greiðslu heyrir það þó til undantekninga, að verk þeirra
rithöfunda, sem nú eru hvað atkvæðamestir hér á landi, séu
gefin út á erlendum tungumálum - með fáeinum undantekn-
ingum.
En á þessum þýðingar- og útgáfumálum er önnur hlið, sem
sjaldnar er minnst á hér á landi, en er þó ekki síður mikilvæg.
Sem sé: hvernig eru erlendar bókmenntir kynntar meðal
almennings hér á landi? Hvaða tök hafa þeir landsmenn, sem
ekki geta lesið erlend tungumál sér til gagns, á að kynnast
skáldverkum helstu skálda nágrannaþjóðanna, hvort sem þar
er um að ræða hin Norðulöndin, helstu bókmenntaþjóðir
meginlands Evrópu eða vesturheims? Hvaða mynd af bók-
menntum þessara þjóða fær almenningur af þeim þýddu
verkum, sem gefin eru út hér á hverju ári?
En hvað um frændur OKKAR í SKANDI
NAVÍU? Þaðan hljótum við þó að sækja góðar skáldsögur
til þýðingar og útgáfu, ekki síst eftir tilkomu norræna
þýðingarsjóðsins - eða hvað?
Norsku skáldsögurnar voru 47. Við athugun á þeim kemur
í Ijós, að þar er Louis nokkur Masterson í algjörum sérflokki.
Hann á sem sagt 26 af þessum 47 eða 55%! Næstir að fjölda
bóka til koma svo Anitra, sem mun skrifa ástarsögur (4),
Gunnar Messel (4), spennusagnahöfundur, og Margit Ravn
(3), sem einnig er í afþreyingunni. Fjórar af þessum 47 norsku
bókum mun hægt að telja til bókmennta. Þar af eru tvær eftir
Terje Stigen, en hinar tvær eru endurútgáfur á bókum eftir
Knud Hamsun og Sigurd Hoel. Aðrir rithöfundar, sem skrifað
hafa norsku á þessari öld oft góðar skáldsögur, voru sýnilega
ekki taldir útgáfuhæfir hér á þessu fimm ára tímabili.
Svipað er að segja um þýðingar úr dönsku. Heildarfjöldi
bókanna var 56, en þar af eru sjö bækur, sem telja má til góðra
skáldsagna. Munar þar mest um bækur Heinesens (4). Dea
Trier Mörch átti tvær bækur'á þessu tímabili, og ein af bókun
Hans Kirk sá einnig dagsins ljós.Annars eruBodil Forsberg og.
íslensk bókaúlgáfa
erlendar skáldsögur
— hvaða mynd gefa þýddár skáldsögur, sem gefnar eru út
hér á landi, af skáldsagnaritun nágrannalandanna?
Hér verður varpað nokkru Ijósi á svörin við þessum
spurningum.en óneitanlega eru þau okkur ekki til mikillar
sæmdar. Byggt er á riti Landsbókasafns íslands, íslensk
bókaskrá, en það er gefið út árlega og hefur að geyma skrá
yfir allar þær bækur, sem gefnar eru út hér á landi ár hvert.
Tekið er fyrir fimm ára tímabil, 1976-1980 að báðum þeim
árum meðtöldum.
s
A. UMRÆDDU FIMM ÁRA TÍMABILIVORU GEFN-
AR ÚT HÉR Á LANDI Á ÍSLENSKU 368 BÆKUR SEM
FLOKKUÐUST UNDIR ÞÝDDAR SKÁLDSÖGUR OG
SMÁSÖGUR. Árið 1976 voru bækurnar 54, en 63 árið 1977,
og allmiklu fleiri síðustu þrjú ár tímabilsins, eða 87 árið 1978,
86 árið 1979 og 78 árið 1980.
Langflestar voru þær bækur, sem þýddar voru úr ensku, eða
214, sem er um 58%. Næst flestar voru þýðingar úr dönsku,
56 eða 15,5%, en 47 bækur, eða 12,8%, voru þýddar úr
norsku. Úr sænsku voru þýddar 23 bækur, eða 6%, en mun
færri úr öðrum tungumálum: 9 úr þýsku, 3 úr jiddísku, 3 úr
hollensku, 3 úr spænsku, og 3 úr frönsku, en ein bók úr hverju
eftirtalinna tungumála: pólsku, tékknesku, japönsku, fær-
eysku, rússnesku, litháensku og finnsku.
Þessi skipting þarf í sjálfu sér ekki að koma svo mjög á
óvart. Þýðingar úr ensku eru einnig ráðandi á hinum
Norðurlöndunum, og fjöldi bóka, sem þýddar eru úr norsku,
dönsku og sænsku, er allsæmilegur.
Það er því út af fyrir sig lítið út á magnið að setja. En hvaða
mynd gefa þessar bækur af bókmenntum nágrannaþjóða?
LíTUM FYRST Á ÞÝÐINGAR ÚR ENSKU. Þar kemur
fljótlega í ljós við athugun að langflestar bækurnar eru
spennu- og afþreyingarsögur.
Leita þarf með logandi Ijósi til þess að finna bækur eftir
málsmetandi höfunda. Það kemur að vísu ekki svo mjög á
óvart að afþreyingarbókmenntirnar séu ráðandi, en að þær
séu jafn allsráðandi og raun ber vitni um hlýtur að teljast
áhyggjuefni.
Þeir höfundar, sem eiga fimm bækur eða fleiri útgefnar
þessi fimm, áreru AlistarMacLean, aðsjálfsögðu, (12bækur),
Theresa Charles (8), Denise Robins (6), Desmond Bagley (6),
Victoria Holt (5), Hammond Innes (5) Francis Clifford (5),
Barbara Cartland(5) og Gavin Lyall (5). Allt eru þetta spennu-
og afþfeyingasöguhöfundar.
En hversu margar bækur eftir höfunda, sem telja má til
alvarlegra rithöfunda, eru þá í þessum 214 bóka bunka enskra
skáldsagna á íslensku? Það eru auðvitað alltaf nokkrar bækur,
sem deila má um hvonu megin striksins á milli afþreyingarbók-
mennta óg alvörubókmennta liggja, en mér telst til að þessar
bækur séu innan við 15 talsins (7%). Þar af eru nokkrar bækur,
sem sýnilega eru endurútgefnar (Það á auðvitað einnig við uni
sumar afþreyingarbækurnar).
Þegar litið er á þessar allt að fimmtán bækur, sem hægt er
að telja til betri bókmennta, kemur í Ijós að jafnvel þær gefa
enga innsýn í nútíma bókmenntir Breta og Bandaríkjamanna.
Graham Greene, sá ágæti rithöfundur, Marilyn French, Jerzy
Kosinski og Erica Jong eru eiginlega einu núlifandi höfundarn-
ir, sem eitthvað kveður að, sem er að finna á þessum lista.
Flestar hinna bókanna eru eftir látna höfunda, svo sem
Hemingway, Steinbeck og Dickens - og í þeim tilvikum er
yfirleitt um endurútgáfur á verkum þeirra að ræða.
Þeir höfundar breskir og bandarískir, sem vakið hafa mesta
athygli fyrir verk sín síðustu áratugina, hafa hins vegar ekki
fengið verk sín þýdd á íslensku og gefin út hér. Þeir, sem
ekki geta lesið verk þessara höfunda á ensku eða einhverju
öðru erlendu . tungumáli, hafa þar af Ieiðandi engin tök á að
kynnast þeim.
Sven Hazel vinsælustu dönsku rithöfundarnir, hvor um sig
með 9 bækur, en á eftjr þeim kom Cavling með 6, Erling
Poulsen (sem sagt er að sé sami höfundur og Bodil Forsberg)
með 5, og sama fjölda bóka hafa Else-Marie Nohr og Morten
Korch, en ég verð að játa þekkingarieysi mitt á þeim
höfundum.
Og þá er það sænskan. Úr sænsku voru þýddar 23 bækur,
þar af sex lögreglusögur eftir Sjöwall, fimm bækur eftir Sigge
Stark og 4 eftir Margit Söderholm. Af bókmenntaverkum
finnast þar aðeins verk tveggja höfunda: annar, Strindberg,
er löngu látinn. Hinn er Per-Olof Sundman.
Hægt er að hafa fá orð um bókmenntir
ANNARRA ÞJÖÐA. Þar sem um er að ræða aðeins eina eða
tvær bækur frá tilteknu þjóðlandi, þá eru í flestum tilvikum
athyglisverð bókmenntaverk á ferðinni. Þannig hafa verið
gefnar út nokkrar af bókum Nóbelsverðlaunahafans Isaac
Bashevis Singer, sem skrifar á jiddísku, og sumar af
skáldsögum Garcia Marquez hafa sem kunnugt er séð hér
dagsins ljós á íslensku. En af höfuðtungum meginlands
Evrópu, frönsku og þýsku, hefur ekki verið þýtt og gefið út á
þessum fimm árum margt bitastætt. Engar af frönsku
bókunum þremur geta talist til meiriháttar bókmenntaverka
þessarar aldar þar í landi, og af þýsku skáldsögunum er ein af
bókum Gunther Grass eins og vin í eyðimörk frásagna af
heiðarprinsessum og öðru þess háttar.
Það blandast víst fæstum hugur um, að þessi upptalning
sýnir, aðíslenskir bókaútgefendur veita lesendum sínum
mjög fátæklega mynd, svo ekki sé meira sagt, af bókmenntum
nágrannaþjóða okkar. Yfirgnæfandi meirihluti þeirra skáld-
sagna, sem þýddar eru úr erlendum tungumálum og gefnar út
hér á landi, eru afþreyingarsögur. Bókmenntaverk eftir
viðurkennda rithöfunda samtímans meðal nágrannaþjóðanna
sjást hér aðeins etidrum og eins .
Væri ekki ráð að bæta úr þessu?
SKÁLDSÖGUR/SMÁSÖGUR
GEFNAR ÚT Á ÍSLENSKU1976-1980
EFTIR FRUMMÁLUM •
1980 1979 1978 1977 1976 AHs
Enska 43 45 51 41 34 214
Þýska 2 4 2 1 0 9
Jiddíska 2 1 0 0 0 3
Hollenska 2 0 0 1 0 3
Norska 11 12 10 7 7 47
Sænska 4 5 8 3 3 23
JDanska 11 16 15 8 5 56
Spænska 2 0 1 0 0 3
Pólska 1 0 0 0 0 I
Franska 0 1 0 2 0 3
Tékkneska 0 1 0 0 0 1
Japanska 0 1 0 0 0 1
Færeyska 0 0 0 0 1 1
Rússneska 0 0 0 0 1 1
Litháenska 0 0 0 0 1 1
Finnska 0 0 0 0 1 1
78 86 87 63 54 368
Elías Snæland
Jónsson skrifar