Fréttablaðið - 10.02.2009, Blaðsíða 14

14 10. febrúar 2009 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
Á föstudaginn ritaði Kjartan Gunnarsson, fyrrum varafor-
maður stjórnar Landsbankans,
grein í Morgunblaðið þar sem
hann hélt því fram að ekki væri
hægt að reka Davíð Oddsson úr
starfi seðlabankastjóra þar sem
hann hefði ekki orðið uppvís að
neinum afglöpum í starfi. Það er
rangt.
Raunar má segja Davíð Odds-
syni það til varnar að honum hafi
ekki verið neinn greiði gerður
með skipan í embætti seðla-
bankastjóra. Davíð er fyrst og
fremst stjórnmálamaður af
gamla skólanum. Hans heimavöll-
ur var ekki hinn flókni heimur
alþjóðlegra viðskipta. Á það benti
raunar Davíð sjálfur í Kastljós-
viðtali haustið 2006 þegar hann
lýsti því yfir að eftir að hann tók
við starfi seðlabankastjóra hefði
hann fljótt komist að því að hann
væri „vitlausasti“ maðurinn á
staðnum. „Og þar lenti ég í, menn
sátu í umræðum og ég skildi ekki
helminginn af því sem menn
voru að segja af því að menn nota
svona annan talsmáta og þess
háttar.“ En þótt Davíð hafi verið
gerður bjarnargreiði með skipan
í starf seðlabankastjóra er nauð-
synlegt að leiðrétta þau mistök.
Meðal afglapa Davíðs má
nefna:
- Ákvörðun seðlabankastjóra,
með fulltingi ríkisstjórnarinnar,
að þjóðnýta Glitni sem varð til
þess að fjármálakerfið á Íslandi
hrundi á örskotsstundu. Þessi
ákvörðun sem allir, innan lands
sem utan, sáu að var mjög ótrú-
verðug, olli hámarkstjóni fyrir
íslensku þjóðina.
- Yfirlýsingar seðlabanka-
stjóra í frægu Kastljósviðtali
um að ríkissjóður yrði því sem
næst skuldlaus eftir fall bank-
anna lýsir kolröngu stöðumati
og augljósu vanhæfi. Davíð gerði
sér augljóslega heldur ekki grein
fyrir slæmum áhrifum banka-
hrunsins á útflutningsatvinnu-
vegina.
- Undir stjórn Davíðs varð
Seðlabankinn gjaldþrota og fellur
sá kostnaður á skattgreiðendur.
Vel hefði mátt koma í veg fyrir
það og lán til smárra fjármála-
stofnana sem námu allt að 13
földu eigin fé þeirra. Þetta bendir
ef til vill til þess að Seðlabankinn
hefði heldur átt að lúta eftirliti
Fjármálaeftirlitsins, fremur en
að færa ætti Fjármálaeftirlitið í
Seðlabankann.
- Fréttatilkynningar Seðla-
bankans um hið svokallaða
Rússa lán eyðilögðu þann litla
trúverðug leika sem Ísland þó
naut enn á alþjóðavettvangi.
- Ákvörðun Seðlabankans
um afnám bindiskyldu á erlend
útibú íslenskra fjármálastofn-
ana í apríl. Sér í lagi þar sem
Davíð hefur síðar haldið fram að
í febrúar hafi hann gert sér grein
fyrir að í óefni stefndi á íslensk-
um fjármálamarkaði.
- Við í Kaupþingi fengum það
fljótlega á tilfinninguna að Davíð
Oddsson gætti ekki trúnaðar við
viðmælendur sína sem seðla-
bankastjóri. Í okkar huga var það
hætt að vera tilviljun þegar frétt-
ir birtust um bankann í Morgun-
blaðinu undir pennaheitinu Agnes
Bragadóttir í kjölfar „trúnaðar-
funda“ okkar með seðlabanka-
stjóra.
- Seðlabanki Íslands hafði eftir-
lit með stöðugleika íslenska fjár-
málakerfisins og lausafjárstöðu
og hafði ýmis formleg úrræði til
að sinna því hlutverki sínu auk
þess sem forráðamenn bankans
gátu beitt fortölum. Því verkefni
var ekki sinnt. Davíð hefur sjálf-
ur haldið því fram að hann hafi
haft uppi stór orð um bankana.
Ég hef sjálfur kynnst því, að á
mannamótum getur Davíð orðið
illskeyttur og hvassyrtur. Þannig
að ég skal ekki fullyrða um hvað
hann kann að hafa sagt við menn.
Það er hins vegar ekki aðalatrið-
ið, aðalatriðið er hvaða tillögur
til úrbóta seðlabankastjóri gerði.
Mér vitanlega voru þær engar.
Margir vita að Davíð var eitur-
snjall í samskiptum sínum við
fjölmiðla og hafa margir and-
stæðingar hans fengið að kynn-
ast því. Undanfarnar vikur hef
ég fylgst með því hvernig aðilar
tengdir honum beita „leka“-tækni
af mikilli fimi gagnvart Kaup-
þingi.
Ég skil vel að vinum Davíðs
Oddssonar þyki leitt að hann
skuli þurfa að víkja, þetta er
sorglegur endir á annars um
margt mögnuðum ferli. Listinn
hér að ofan er auðvitað engan
veginn tæmandi en ég tel að hann
sýni glöggt þörfina á að Davíð
víki. Verstu afglöp Davíðs í emb-
ætti seðlabankastjóra eru ef til
vill þau að víkja ekki þegar allt
er í óefni komið og taka þannig
almannahag fram yfir eigin
metnað.
Höfundur er með meistaragráðu
í hagfræði og hefur starfað
í bönkum víða í Evrópu í rúma
tvo áratugi.
Afglöp Davíðs Oddssonar
Efnahagsstjórn
SIGURÐUR EINARSSON
Í DAG |
Vaxtaverkir
UMRÆÐAN
Ari Teitsson skrifar um stýrivexti
Þeim fjölgar sem gera sér grein fyrir að ekki verður lengur unað við þá
vexti sem íslenskir lántakendur, jafnt fyr-
irtæki og heimili, búa við.
Í Silfri Egils á sunnudag kom m.a. skýrt
fram hjá viðmælendum hve vonlaust er
að ætla almenningi og fyrirtækjum þá
byrði. Jafnframt virðist hátt vaxtastig
fæla mjög frá nýrri lántöku sem þýðir enn
frekari stöðnun og atvinnuleysi.
Hvers vegna eru vextir þá ekki lækkaðir?
Samningar við AGS leyfa slíkt ekki. Miklar efa-
semdir eru um slíka fullyrðingu, bæði er óljóst
hvernig var um vexti samið og einnig að AGS vilji
í raun skapa þá vonlausu stöðu sem við blasir.
Vextir verða að fylgja verðbólgu. Í sjálfu sér
rökrétt að vissu marki en í raun er ekki verðbólga.
Laun fara hratt lækkandi, atvinnuleysi eykst og
kaupgeta minnkar hratt, fólk kaupir ódýrari vöru
og minna af flestu, húsnæðisverð lækkar, jafnt
kaup og leiga.
Færa má þannig rök fyrir að sé horft á neyslu
fólksins sé í raun verðhjöðnun.
Stýrivextir Seðlabanka ráða vaxta-
stigi. Ekki endilega rétt. Vextir verð-
tryggðra lána lítt háðir ákvörðunum
Seðlabanka. Ekki heldur sjálfgefið að
aðrir vextir fylgi stýrivöxtum við þær
félagslegu og fjárhaglegu aðstæður sem
hér blasa við.
Hvað er til ráða?
Ný ríkisstjórn hefur lofað skjótum
úrræðum til bjargar fyrirtækjum og
atvinnulífi. Fjármálaráðherra þeirrar
ríkisstjórnar fer með yfirstjórn stærsta
hluta íslensks bankakerfis og getur lagt til að
bankar á hans forræði lækki vexti þegar í stað,
jafnt verðtryggða sem óverðtryggða og jafnt útlán
og innlán. Meiri hluti annarrar bankastarfsemi er
á höndum sparisjóðanna sem þegar hafa velt fyrir
sér einhliða lækkun vaxta og því ekki að vænta
andstöðu við vaxtabreytingar úr þeirri átt.
Næsti vaxtaákvörðunardagur er 10. febrúar.
Lækkun vaxta á þeim degi þó í litlu væri myndi
vera ljós í því myrkri sem nú grúfir yfir þjóðinni.
Höfundur er formaður stjórnar
Sparisjóðs Suður-Þingeyinga.
ARI TEITSSON
Ekki sannspá
Ríkisstjórnin leggur mikið kapp á
að koma Davíð Oddssyni úr starfi
seðlabankastjóra en hann hyggst
sitja sem fastast. Davíð hefur setið
í Seðlabankanum frá árinu 2005,
þegar hann hvarf úr embætti utan-
ríkisráðherra. Ákvörðun hans um að
fara í Seðlabankann kom pólitískum
andstæðingum hans á óvart. „Hins
vegar er erfitt að halda því fram
að maður sem hefur stýrt efna-
hagsmálum þjóðarinnar í þrett-
án ár sé ekki hæfur til að vera
seðlabankastjóri,“ sagði þó
Össur Skarphéðinsson og
undir það tók Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir: „Það
er samt enginn vafi á því
að hann er mjög hæfur
til að setjast í bankastjórastólinn haf-
andi tekið þátt í að stjórna efnahags-
málunum hér um langt skeið.“ Þau
reyndust ekki sérstaklega sannspá.
… síðar en margir ætla
Össur hitti hins aftur á móti naglann
á höfuðið í viðtali við Fréttablaðið á
fyrri hluta árs 2004, þegar stutt var
í að Davíð hyrfi úr embætti forsætis-
ráðherra. Össur var spurður hvaða
eftirmæli hann héldi að Davíð fengi
í sögunni. „Það skal ég segja þér
þegar hann hættir í stjórnmálum,“
svaraði Össur. „Ég veit hins
vegar ekkert hvenær það
verður en hef á tilfinningunni
að það kunni að verða
síðar en margir ætla.“
Eins og ekkert hafi í skorist
Annars er býsna magnað að fylgjast
með hörðustu stuðningsmönnum
Davíðs þessa dagana, sem láta
eins og Seðlabankinn njóti trausts í
hvívetna, bæði innan lands og utan,
skrifa samhljóðandi greinar, grafa
upp gamlar ræður um lagabreyting-
una 2001 og skilja ekkert í því að
nýja ríkisstjórnin vilji gera breytingar
nú. Það sem gerst hefur
síðan þá er hins vegar það
að heimsbyggðin gjörvöll
telur Davíð Oddsson
lélegan seðlabanka-
stjóra. Við því þarf að
bregðast.
bergsteinn@frettabladid.is
Sæktu
um núna
á n1.is
-5kr. / -15%
D
eila forsætisráðherra og bankastjórnar Seðlabankans
er fortíðarvandi. Að réttu lagi hefði bankastjórnin
átt að leysa það mál sjálf og ótilkvödd á sama tíma
og stjórnendur viðskiptabankanna fóru frá. þá var
gjaldmiðillinn hruninn og verðbólgumarkmiðið fokið
út í veður og vind.
Búsáhaldabyltinguna og ríkisstjórnarskiptin má rekja til þess
að bankastjórnin skynjaði ekki þennan veruleika. Bréfaskipti
forsætisráðherra við einstaka bankastjórnarmenn eru orðin að
broslegum vindmylluslag. Þau benda til þess að forsætisráðherr-
ann telji sig ekki hafa lögmæt rök til frávikningar.
Frumvarp forsætisráðherra um breytt skipulag á yfirstjórn
Seðlabankans leysir á hinn bóginn þann vanda. Frumvarpið stað-
festir aftur á móti að nýja ríkisstjórnin er sama marki brennd
og fyrri ríkisstjórn. Hún skilar auðu um þá stefnu sem fylgja á
í peningamálum. Það stefnuleysi mun draga kreppuna á langinn
og gera hana dýpri en vera þyrfti.
Rétt eins og fortíðarvandinn hverfist um seðlabankastjór-
ana snýst framtíðarvandinn um ríkisstjórnina. Bráðabirgða-
ráðstafanir án framtíðarmarkmiða duga skammt. Það sem
verra er: seðlabankafrumvarpinu fylgja engar lýsingar á þeim
skyndiráðstöfunum sem breyta eiga Seðlabankanum úr gjald-
eyrisskömmtunarskrifstofu í seðlabanka á ný. Enn síður geymir
frumvarpið hugmyndir um framtíðarstefnu.
Ríkisstjórnin þarf að gera grein fyrir því hvernig hún ætlar
að tryggja neytendum eðlilegt jafnvægisgengi og sannfæra inn-
stæðueigendur í bönkunum á sama tíma að ástæðulaust sé að fara
með peningana úr landi. Ætli ríkisstjórnin hins vegar að sætta
sig við viðvarandi gjaldeyrishöft þarf að segja það.
Ugglaust er enn unnt að ná meiri hagræðingu í sjávarútvegi.
Hann stendur hins vegar ekki undir miklum vexti í framtíðinni.
Á næstu árum eru því einnig takmörk sett hversu orkusala getur
staðið undir miklum vexti. Öll önnur atvinnustarfsemi kallar á
sambærilegt efnahagsumhverfi og gerist og gengur annars stað-
ar. Stöðugleiki í peningamálum ræður úrslitum í því efni.
Ekkert bendir til að gömlu hefðbundnu atvinnugreinarnar
standi undir lífskjörum og velferð sem jafna má til þess sem
gerist á Norðurlöndunum. Meira þarf til svo að það mark náist á
ný. Hér þurfa einfaldlega að spretta upp ný fyrirtæki í alþjóðlega
samkeppnishæfu umhverfi. Það umhverfi þarf að skapa. Þar má
engan tíma missa.
Framtíðarstefna í peningamálum er því ekkert aukaatriði
eins og ríkisstjórnin og stjórnarandstaðan reyna að telja fólkinu
í landinu trú um. Gagnrýni stjórnarandstöðunnar á seðlabanka-
frumvarpið hefur lotið að því hvernig ríkisstjórnin tekur á for-
tíðarvanda peningastefnunnar. Að réttu lagi ætti hún að beinast
að framtíðinni og því algjöra ráðleysi sem við blasir þegar spurt
er á hvaða grunni reisa á nýtt fjármála- og peningakerfi.
Fyrir utan að taka ekki á raunverulegum vanda peningastefn-
unnar eru alvarlegir gallar á frumvarpi ríkisstjórnarinnar.
Seðlabankastjóranum eru til dæmis ætluð of mikil völd við val á
peningastefnunefnd. Atvinnulífið og háskólasamfélagið hafa enga
aðkomu að bankaráðinu. Í ljósi skorts á samhæfingu stefnunnar
í ríkisfjármálum og peningamálum væri aukheldur rétt að fela
fjármálaráðherra yfirstjórn peningamálanna.
Óvissan um framtíðarstefnuna er þó kjarni vandans.
Fortíðarvandi peningamálanna í algleymi:
Framtíðarvandinn
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871